Fréttablaðið - 16.01.2008, Qupperneq 8

MARKAÐURINN 16. JANÚAR 2008 MIÐVIKUDAGUR8
Ú T T E K T
U
ndanfarin ár hafa sjónir manna
nánast eingöngu beinst að hluta-
bréfamarkaði, á meðan færri hafa
gefið skuldabréfamarkaði gaum.
Margar skýringar kunna að liggja
þar að baki. Ein er þó líklega sú að ekki hefur
verið sami dýrðarljómi yfir skuldabréfum
og hlutabréfum, enda eru sveiflur á skulda-
bréfamarkaði ekki
jafn tíðar og á hluta-
bréfamarkaði og
þar af leiðandi er
jafnan minni áhætta
af fjárfestingu í
skuldabréfum. Ofan
á þetta bætist síðan
sú staðreynd að
skuldabréfamark-
aðurinn er að mörgu
leyti lokaðri og tor-
skildari en hluta-
bréfamarkaðurinn.
Auðveldara er fyrir
hinn almenna fjár-
festi að mynda sér
skoðun á fyrirtæki í
rekstri, heldur en til
að mynda Spariskír-
teinum ríkissjóðs
númer 89/2A10.
Undanfarna daga
og vikur hefur
hins vegar orðið
breyting á. Velta á
skuldabréfamark-
aði í Kauphöllinni
hefur stóraukist og
í síðustu viku var
veltumetið slegið
nánast daglega. Á
þessu eru eðlilegar
skýringar enda hafa
erfiðar aðstæður á
hlutabréfamarkaði
leitt til þess að fjár-
festar leita í aukn-
um mæli í örugg-
ari fjárfestingar.
Skuldabréfamark-
aðurinn er því líf-
legri en áður, og
margir fjárfestar
hafa séð ástæðu til
að leita skjóls þar
undan slagviðrinu
sem ríkt hefur á
hlutabréfamarkaði.
„Hluta- og skulda-
bréfamarkaðirnir
þróast sjaldnast í takt. Íslenski skuldabréfa-
markaðurinn er einstakur í sinni röð á Vest-
urlöndum að því leyti að raunvextir og nafn-
vextir eru hér gífurlega háir,“ segir Gísli
Hauksson, skuldabréfamiðlari hjá Kaup-
þingi.
FJÓRÐUNGUR SKIPTI UM HENDUR
Skuldabréf eru skilgreind sem einhliða og
skrifleg yfirlýsing skuldara um skyldu hans
til að greiða öðrum aðila, sem oftast er nefnd-
ur kröfuhafi, peninga. Nafngiftin er raunar
barn síns tíma, enda fá menn sjaldnast skír-
teini upp á gamla mátann nú til dags. Við-
skipti með skuldabréf eru nánast einungis
rafræn.
Útgáfa skuldabréfa er hefðbundin leið fyrir
fyrirtæki, ríki og einstaklinga til að afla fjár.
Margir kannast eflaust við lánshæfismats-
fyrirtækin Moody´s og Standard & Poor´s.
Fyrirtækin gefa útgefendum skuldabréfa
einkunn á grundvelli þess hversu líklegt er
talið að staðið verði við greiðslur vaxta og
höfuðstóls. Einkunnirnar eru á bilinu Aaa og
niður í D, þar sem Aaa er hæst en D lægst. Ís-
lenska ríkið nýtur nú, til að mynda, lánshæfis-
einkunnarinnar Aaa hjá Moody´s.
Stærstu einstöku útgefendur skuldabréfa
á Íslandi eru Íbúðalánasjóður, sem gefur út
fjóra skuldabréfaflokka, og íslenska ríkið,
sem gefur út fimm flokka. Heildarvirði hús-
bréfanna svokölluðu er um 480 milljarðar
króna, en ríkisbréfanna um níutíu milljarðar
króna. Heildarvirði skuldabréfa útgefnum af
fyrirtækjum í landinu er um fjögur hundruð
milljarðar króna.
Til marks um þá miklu veltu sem verið
hefur á skuldabréfamarkaði undanfarna
daga er sú staðreynd að fyrstu þrjá dagana í
síðustu viku nam velta ríkis- og húsbréfanna
samanlagt 150 milljörðum króna. Með öðrum
orðum: tuttugu og sjö prósent skuldabréfa í
þessum tveimur stærstu flokkum, skiptu um
hendur. Bréfin eru gefin út til mismunandi
langs tíma, þannig má nálgast húsbréf með
allt frá tíu ára líftíma og upp í 42 ár.
Undanfarin ár hefur Seðlabankinn hækk-
að stýrivexti sína hratt og standa þeir nú í
13,75 prósentum. Umhverfið hefur því verið
skuldabréfaviðskiptum að mörgu leyti óhag-
stætt, enda lækkar virði skuldabréfa þegar
vaxtakostnaður eykst.
Tilfinning margra á markaðnum er nú sú
að snarpt vaxtalækkunarferli sé fram undan
og skuldabréf því fýsilegri fjárfestingarkost-
ur en ella. „Þegar menn áttuðu sig á því að
hugsanlega væri hörð lending fram undan í
hagkerfinu fóru menn að fara inn í skulda-
bréfin í auknum mæli, og nú síðustu tvær
vikur hefur algert rallí farið í gang. Veltan
hefur verið margföld við það sem venjulega
hefur verið og veltumetið slegið dag eftir
dag. Fjárfestar eru greinilega að færa sig úr
hlutabréfum í skuldabréf í kjölfar óróa síð-
ustu vikna,“ segir Gísli Hauksson.
ÁVÖXTUNARKRAFAN SKIPTIR ÖLLU
Grundvallarmunurinn á hlutabréfum og
skuldabréfum er sá að hlutabréf tryggja
þér enga ávöxtun. Það gera hins vegar verð-
tryggð skuldabréf. Þegar markaðsaðili gefur
út skuldabréf skuldbindur hann sig til að
greiða handhafa þess ákveðna upphæð, auk
vaxta.
Til dæmis má gefa sér að fyrirtæki
hér á landi gefi út skuldabréf upp á eina
milljón króna með tíu prósent nafnvöxt-
um. Kaupandi skuldabréfsins gengur
því að milljóninni á gjalddaga og fær
auk þess tíu prósenta vexti á ári hverju.
Ár skuldabréfanna
er runnið upp
Velta með skuldabréf hefur margfaldast undanfarnar vikur í kjöl-
far óróa á hlutabréfamarkaði. Fyrstu þrjá dagana í síðustu viku
skiptu 27 prósent bréfa í tveimur stærstu skuldabréfaflokkunum um
hendur. Takmarkað framboð og mikil eftirspurn hefur valdið snörp-
um verðhækkunum og spá sérfræðingar því að eftirspurn haldi
enn áfram að aukast. Næstu tvö ár verði ár skuldabréfanna. Jón
Skaftason kynnti sér íslenska skuldabréfamarkaðinn.
„Hvert veltumetið á
fætur öðru hefur verið
slegið það sem af er
ári. Gengi bæði verð-
tryggðra og óverð-
tryggðra skuldabréfa
hefur hækkað tölu-
vert. Það er mjög
sjaldgæft að við sjáum
svona miklar og kröft-
ugar hreyfingar og við
höfum orðið vitni að
síðustu vikur,“ segir
Hjördís Vilhjálms-
dóttir, hagfræðingur
hjá greiningu Glitnis.
Þegar gengi skulda-
bréfa hækkar, lækkar
ávöxtunarkrafan. Á
íbúðabréfum hefur
ávöxtunarkrafan
lækkað um 25 til 75
punkta það sem af er
ár. Hjördís segir þær
miklu sveiflur sem
verið hafa á skulda-
bréfamarkaði endur-
spegla mismunandi
væntingar á markaðn-
um um hvenær vaxta-
lækkunarferli Seðla-
bankans hefjist. „Við
hér í Glitni höfum
spáð því að vaxtalækk-
unarferli Seðlabank-
ans hefjist í maí, en
aðrir hafa talið að það
hefjist fyrr á árinu.
Ef okkar spá gengur
eftir er hætt við því að
það verði dýrt að halda
bréfunum næstu mán-
uði, enda eiga menn þá
kost á góðum peninga-
markaðsvöxtum.“
Verðbólguvæntingar
hafa jafnframt áhrif
á verðtryggð skulda-
bréf. Lækkun á gengi
krónunnar hefur alla-
jafna þau áhrif að verð-
bólguhættan eykst og
það þýðir að virði verð-
tryggðra skuldabréfa
eykst og ávöxtunar-
krafan lækkar. „Yfir-
leitt er það þannig að
þegar krónumarkaður-
inn hnerrar þá snýtir
skuldabréfamarkaður-
inn sér. Það hefur þó
aðeins breyst undan-
farið og stundum
höfum við séð að gengi
skuldabréfa lækkar
þrátt fyrir lækkanir
á gengi krónunnar.
Þarna takast á sjónar-
mið um aukna hættu
á verðbólgu og vænt-
ingar um að vaxta-
lækkun sé hugsanlega
ekki alveg handan við
hornið.“ - jsk
Gæti orðið dýrt að
halda bréfunum
Gengi skuldabréfa ræðst að stórum hluta
að væntingum manna til stýrivaxtalækk-
ana. Verðbólga veldur einnig aukinni eftir-
spurn eftir verðtryggðum skuldabréfum.
Bókin Liar‘s Poker eftir Michael Lewis segir
sögu skuldabréfamiðlara á Wall Street á níunda
áratugnum. Aðalsöguhetjan er Lewis sjálfur,
en sagan segir af framgangi hans hjá einum
stærsta fjárfestingarbanka heims í þá daga,
Salomon Brothers.
Bókin þykir lýsa vel þeirri stemningu sem
ríkti á Wall Street í miðju gullæði níunda ára-
tugarins. Lewis var fljótur að skríða upp met-
orðastigann hjá Salomon Brothers, þrátt fyrir
að kunna að eigin sögn lítið fyrir sér. Hann
lýsir starfsumhverfinu sem ekki ólíku því sem
gjarnan ríkir í búningsklefum íþróttaliða; ungir
menn sem tala hver í kapp við annan og þótt-
ust vita meira en þeir í rauninni gerðu. Raun-
ar er Lewis tíðrætt um „frumskógarlögmál-
ið“ sem ríkti meðal miðlaranna og lýsir því
hvernig hann sjálfur, nýútskrifaður úr háskóla,
hafi fljótlega handfjatlað milljónir Bandaríkja-
dala á dag.
Salomon Brothers komst í fremstu röð með
því að nýta sér nýsett lög frá banda-
ríska þinginu sem heimiluðu viðskipti
með húsnæðisskuldabréf. Bankinn
var fyrstur til að nýta sér þessa nýju
tekjumöguleika undir stjórn hins goð-
sagnakennda miðlara Lewie Rani-
eri. Síðar komu keppinautarnir á Wall
Street upp á lagið með viðskipti með
hin nýju skuldabréf og tekjur Salomon
Brothers snarminnkuðu. Bankinn
hafði þá eytt gríðarlegum fjárhæð-
um í launakostnað, uppbyggingu nýrra
höfuðstöðva í Lundúnum og fjölgun
starfsmanna, og lenti því á endanum í rekstr-
arvandræðum.
Steininn tók síðan úr þegar fjármálaeftir litið
komst á snoðir um vafasöm skuldabréfavið-
skipti Salomon Brothers og sektaði bankann um
290 milljónir Bandaríkjadala, sem þá var lang-
hæsta sekt sem nokkrum markaðsaðila hafði
verið gert að greiða. Salomon Brothers var
Saga skuldabréfamiðlara