Fréttablaðið - 21.01.2008, Blaðsíða 12

12 21. janúar 2008 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Ég hef kenningu um það hvers vegna fólk hrækir svona
mikið á höfuðborgarsvæðinu.
Hrækir? Eru Íslendingar ekki
hættir að hrækja? Nei, óekkí:
Tyggjóklessa er nefnilega hráki.
Sá sem spýtir út úr sér tyggjó-
klessu er að hrækja. Og sá sem
laumast til að taka út úr sér
tyggjóklessu og lætur hana detta
með leynd á götuna – hann er að
hrækja.
Sá er þó munurinn að í tilviki
tyggjóklessunnar lifir slumman
þangað til næst verður malbikað.
Helsta kennileiti Reykjavíkur
er tyggjóklessan. Hún þekur
opinber svæði á höfuðborgar-
svæðinu: Skólalóðir, bankalóðir,
verslunarlóðir, bílastæði við
bókasöfn og bíó, lögreglustöðvar
og sýslumannsembætti. hjól-
barðaverkstæði og bílaumboð –
öll þessi endalausu bílastæði
sem vegferð okkar í lífinu
virðist einatt helguð. Almanna-
rými líkist á höfuðborgarsvæð-
inu útdrituðum sjófuglaklettum.
Malbikið er dröfnóttur vitnis-
burður um menningarstig
Íslendinga. Reykjavík er dritvík.
Það kann að vera munur á
skrifstofumanninum sem hrækir
tyggigúmmíi á götu og lang víunni
sem dritar á klettinn – en sá
munur blasir ekki við. Útkoman
er hins vegar jafn hvítskellótt.
Ég hef sem sagt kenningu um
þetta. Hún er ekki frumleg en
það hlýtur samt að vera ómaks-
ins vert að hafa orð á henni.
Ég held að fólk hræki svona
mikið á almannafæri af því að
almannafærið er svo ljótt.
Engum þykir vænt um það.
Hin daglega atkvæðagreiðsla
Það er talað um að fólk greiði
atkvæði með pyngjunni – versli
þar sem því líkar verðið og
þjónustan. Á sínum tíma var líka
talað um að fólk sem bjó við
kommúnismann í Austur-Evrópu
hafi greitt atkvæði með fótun-
um; það flúði. Mér virðist hins
vegar að Íslendingar greiði
atkvæði með munninum: þeir
hræki á svæðum þar sem þeim
finnst ljótt.
Í Suður-Evrópu þar sem
þrifnaður virðist almennt meira í
hávegum hafður en hér – til
dæmis á Spáni – rekur vegfar-
anda í rogastans ef hann rekst á
pappírssnifsi á götum úti: þar eru
tyggjóklessur fjarri og maður
sem yrði uppvís að slíkri losun
myndi mæta stórkostlegri undrun
og vanþóknun. Þar eru göturnar
hreinar. Og þar eru húsin falleg
og fólkið stolt af þeim.
Fegurð húsa felst ekki
endilega í sjálfu formi þeirra í
strangasta skilningi eða þeirri
stefnu í arkitektúr sem réði. Í
leiðara hér í blaðinu benti Jón
Kaldal til dæmis á hús Máls og
menningar á Laugaveginum sem
dæmi um lifandi og fallegt hús í
miðbænum sem bæði er á
mörgum hæðum og byggt í
fúnksjónalískum stíl. Það hús
var hins vegar teiknað af
arkítekt og með tilteknar þarfir í
huga – þarfir fólks. Þar er til
dæmis gangstétt fyrir framan
þar sem fólk getur tekið hvert
annað tali úti undir beru lofti en
ekki breiður af bílastæðum til að
leggja og hrækja á.
Fegurðin, fegurðin, fegurðin...
En fegurð húsa getur líka falist í
formi þeirra: og þegar maður
sér sum ný hús hér á höfuðborg-
arsvæðinu virðast þau teiknuð af
fólki sem er gjörsneytt form-
skyni og kannski hreinlega
andvígt fegurð. Þetta eru hús
sem eru ljót á allt að því
steigurlátan hátt.
Til dæmis hefur verið lögð rík
áhersla á að reisa drungalega
turna við sjávarsíðuna í Reykja-
vík samkvæmt einhverjum
háhýsabábiljum Hrafns Gunn-
laugssonar og reynt af fremsta
megni að múra upp í Esjuna,
Akrafjall og Skarðsheiði sem er
með geðþekkustu fjallasýnum
landsins; í staðinn býðst okkur
að horfa á Grandhótel og
Skúlagötuturna.
Á lóðum slíkra húsa hraðar
fólk sér úr bílnum og inn því úti
er naumast stætt vegna svipti-
vindanna sem turnabyggðin
hefur skapað – og um leið og það
smeygir sér inn í hlýjuna til að
fara upp á átjándu hæð og njóta
útsýnisins sem það er búið
kaupa sér prívataðgang að – þá
hrækir það út úr sér tyggjó-
slummunni.
Engum þykir vænt um
almannafærið. Og höfuðborgar-
svæðið er yfirfullt af byggingum
sem vitna um einhvers konar
megnt þunglyndi. Meðal þess
sem gerir hús falleg er að
einhverjum þyki vænt um þau,
sýni þeim alúð, prýði þau og
leitist við að lifa þar grandvöru
lífi. Þá er ekki stórmál þó að
hlutföll kunni að vera skökk
milli glugga eða ekki sé ýtrasta
stílhreinlætis gætt að hætti hins
svarthvíta Innlits/Útlits.
Hið fagra er satt, sögðu
Fjölnismenn; þá er hið ófagra
líka ósatt. Fegurðin, fegurðin,
fegurðin: hvað þarf að segja
þetta oft? Fegurðin á að vera
eina leiðarljós þeim sem reisa ný
hús. Og þegar verktakar koma
og vilja rífa hús ber að spyrja: er
það sem á að koma í staðinn
fegurra? Eða ertu að bjóða
okkur hús þar sem fólk langar að
hrækja?
GUÐMUNDUR ANDRI THORSSON
Í DAG | Umgengni
Hnífasettin hans Björns Inga
Það sem hófst með heldur
óspennandi ávirðingum Guðjóns
Ólafs Jónssonar um að Björn Ingi
Hrafnsson hefði klætt sig á kostn-
að flokksmanna Framsóknar hefur
heldur betur undið upp á sig. Nú
hefur Björn Ingi hótað að
ganga úr flokknum og
Guðjón Ólafur náð nýjum
hæðum í smekklausu
myndmáli þegar hann
sagðist ganga um með
mörg hnífasett frá Birni
Inga í bakinu. Hatrammur
ágreiningurinn
virðist fyrst og
fremst vera
persónulegs
eðlis og
það er lítt smekklegt að heyja stríðið
fyrir allra augum. Björn Ingi hlýtur að
vita um reykfyllt bakherbergi eða tvö
þar sem útkljá má málið.
En hvað með fötin?
Eftir stendur spurningin um það hvort
Björn Ingi keypti föt eða ekki. Hann
hefur enn ekki neitað sögusögn-
unum og nú þykist Haukur Logi
Karlsson, fyrrverandi formaður
ungliðahreyfingar flokksins, geta
fullyrt að fótur sé fyrir þeim.
Styggðaryrðum Hauks í garð
Björns Inga skal þó taka með fyrir-
vara, þar sem hann hefur ekki
beint legið á skoðunum
sínum á borgarfull-
trúanum síðustu
misseri.
Íslamistar og Nýhilistar
Deilur eru einnig sprottnar á milli
Egils Helgasonar og Nýhil-liða í kjölfar
viðtals Egils við Viðar Þorsteinsson
fyrir rúmri viku, þar sem þeir ræddu
um íslam. Nýhilistar hafa hópast í
athugasemdakerfi bloggsíðu Egils
þar sem þeir taka upp
hanskann fyrir íslam og
sverja af sér naívista-
stimpil. Egill nýtur þó
aðstoðar Ágústs Borg-
þórs Sverrissonar við
að benda á annmarka
íslamstrúar. Sum rifrildi
virðast dæmd til að
endast að eilífu.
stigur@frettabladid.is
S
vokölluð Sundabraut er stærsta verkefni sem við blasir
í samgöngumálum. Ekkert bendir til að efasemdir séu
um að verkefnið sé aðkallandi. En pólitískar umræður
um verkefnið sýna að frá sjónarhóli góðrar stjórnsýslu
er ákvarðanaferlið í skötulíki.
Þess er skemmst að minnast að fyrir síðustu borgarstjórnar-
kosningar var Sundabrautin stærsta kosningamálið. Ekki vegna
þess að um hana væri deilt. Þvert á móti. Hver flokkur um sig
lofaði að koma verkinu í framkvæmd á undan hinum.
Það sérkennilega við þennan málflutning var fyrst og fremst
það að framkvæmdin kemur borgarsjóði ekkert við. Hún er
alfarið kostuð af ríkissjóði. Með öðrum orðum: Stærsta sam-
eiginlega kosningamálið í borgarstjórnarkosningunum var að
lofa peningum úr ríkissjóði.
Síðan kom stjórn Faxaflóahafna og bauðst til að framkvæma
verkið án útboðs og framhjá bókhaldi ríkissjóðs. Talsmenn
tveggja stjórnmálaflokka fóru aukheldur í hnútukast út af
eignarrétti á þeirri vitlausu hugmynd.
Borgaryfirvöld eru að sönnu ábyrg fyrir þeim þætti málsins
sem snýr að borgarskipulaginu. En í þessu tilviki eins og mörg-
um öðrum er brotalöm í skipulagi stjórnsýslunnar þegar skipu-
lagsvald og fjármálaleg ábyrgð framkvæmda fara ekki saman.
Vegagerð ríkisins hefur nú gert opinberlega grein fyrir
málinu af sinni hálfu. Um er að ræða tvo kosti. Mismunurinn
er hvorki meiri né minni en níu milljarðar króna. Vegagerðin
telur þar að auki ódýrari kostinn tæknilega betri lausn á þeim
umferðarvanda sem brautin á að leysa.
Borgaryfirvöld kjósa dýrari kostinn enda yrði sennilega um
hann meiri friður í nærliggjandi hverfum. Þetta er um margt
skiljanleg afstaða. Vegagerðin bendir hins vegar á að fyrir mis-
muninn megi leggja hluta af Miklubraut og Kringlumýrarbraut
í stokk. Það yrði mikil umhverfisbót fyrir nærliggjandi hverfi.
Það er líka gilt sjónarmið.
Flokkarnir í borgarstjórn vilja hins vegar ekki að málið sé lagt
þannig fyrir að borgarbúar í heild taki afstöðu til þess hvernig
má fá sem mest fyrir peningana. Ástæðan er sú að peningar í
þessu tilviki koma borgarsjóði ekki við. Það er ókeypis fyrir
borgarstjórn að bjóða upp á dýrustu lausnirnar.
Vel má vera að yfirveguð og ábyrg umræða leiði til þeirrar
niðurstöðu að dýrari kosturinn sé skynsamlegri. Á þessu stigi
skal ekkert um það fullyrt. Á endanum eru það íbúar í Reykjavík
sem borga stærstan hluta kostnaðarins. En það eru þingmenn-
irnir en ekki borgarfulltrúarnir sem eru ábyrgir fyrir skatt-
heimtunni sem þar býr að baki.
Í því ljósi er óhjákvæmilegt að fjárveitingavaldið geri grein
fyrir afstöðu sinni og verji fyrir kjósendum. Það getur ekki vikið
sér undan umræðu um uppgjör milli þessara kosta með því ein-
falda ráði að leita skjóls hjá þeim sem bera fram kröfur án þess
að bera fjármálalega ábyrgð.
Þetta þýðir að velji samgönguráðherra og þingmenn dýr-
ari kostinn þurfa þeir að rökstyðja sérstaklega gagnvart þeim
Reykvíkingum sem fyrir þá sök verða af eða þurfa að bíða eftir
umhverfisumbótum í vegamálum hvers vegna það ráð er betra.
Mestu máli skiptir að lyfta umræðu og ákvarðanaferli slíkrar
stórframkvæmdar á hærra plan en verið hefur hver sem niður-
staðan verður.
Ríkisframkvæmdir í borginni:
Ábyrgð og vald
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
UMRÆÐAN
Áfengisstefna
Það hefur oft verið mér umhugsunar-efni hvernig fréttir veljast til flutnings
og frásagnar. Oft hefur manni komið í hug
að aðeins hið neikvæða, afbakaða, mis-
heppnaða, hneykslanlega, fáránlega eða
ljóta komist þar að. Auðvitað er þetta ekki
svo, en áherslan á minna jákvæðar fréttir
er á köflum yfirþyrmandi. Allt þetta kom
mér til hugar þegar umræðan um rýmkun
á lögum um sölu áfengis og tóbaks var til
umræðu í haust í kjölfar frumvarps sem lagt var
fram á Alþingi. Nokkrir „frelsisunnandi“ þing-
menn lögðu fram frumvarpið, og heilbrigðisráð-
herra sá ástæðu til að lýsa yfir stuðningi við það.
Hvort tveggja svo sérstakt að fjölmiðlar sáu
ástæðu til að fjalla um það. Minni umfjöllun fengu
svo ályktanir og ummæli nokkurra einstaklinga og
félagasamtaka sem lögðust gegn frumvarpinu. Og
hverjar eru þá góðu fréttirnar ?
Bæjarstjórn Kópavogs samþykkti
hinn 27. nóvember síðastliðinn tillögu
Vinstri grænna um að taka undir það álit
forvarnarnefndar bæjarins að leggjast
gegn frumvarpinu og þeirri rýmkun
sem það felur í sér. Allir bæjarfulltrúar
nema einn fulltrúi Sjálfstæðisflokksins,
sem raunar er einn flutningsmanna
frumvarpsins á Alþingi, greiddu
atkvæði með tillögu VG. Flutnings-
maðurinn sat hjá. Í greinargerð með
tillögunni er m.a. bent á að samkvæmt
skýrslu Alþjóðaheilbrigðismálastofn un-
arinnar er takmarkað aðgengi talið
eitthvert besta tæki sem samfélög hafa til að
stemma stigu við drykkju, þ.m.t. drykkju
ungmenna.
Bæjarstjórn Kópavogs hafði kjark til að
leggjast gegn frumvarpinu, en líklega voru það of
góðar fréttir til að fjölmiðlar gætu sagt frá því.
Höfundur er læknir og bæjarfulltrúi VG í Kópavogi.
Góðar fréttir úr Kópavogi
ÓLAFUR ÞÓR
GUNNARSSON
Hrákar á almannafæri