Fréttablaðið - 27.01.2008, Blaðsíða 8

8 27. janúar 2008 SUNNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
A
T
A
R
N
A
–
K
M
I
/
F
ÍT
Nóatúni 4 • Sími 520 3000
www.sminor.is
Að lækka eða
ekki lækka
Lækkunin á hlutabréfamarkaðinum er merki um alvarlega stöðu í íslensku viðskiptalífi. Nú þegar
er ljóst að mjög mun draga úr hagvexti á næsta ári,
því er spáð að hagvöxtur verði 1,4% á þessu ári og
0,4% á árinu 2009. Ég er þeirrar skoðunar að við
megum teljast heppin ef ekki fer verr en það.
Áhyggjur mínar snúast einkum að tvennu: Skulda-
álagið sem nú er sett á íslensku bankana er ótrúlega
hátt og gerir þeim erfitt um vik að fjármagna sig.
Umtalsvert skert útlánageta bankanna mun að
óbreyttu leiða til þess að íslensk fyrirtæki lenda í
vandræðum í rekstri sínum, það mun hægja á
nýsköpun og almennt draga úr krafti hagkerfisins.
Hitt er að veiking íslensku krónunnar, umfram
eðlilega aðlögun, mun orsaka verðbólgu. Vextir
Seðlabankans eru í hæstu hæðum, en þrátt fyrir það
hefur krónan verið að gefa eftir að undanförnu. Að
hluta til var þess að vænta. En hættan er sú að
gjaldeyrisspekúlantar missi trúna á gjaldmiðlinum
og þá þarf Seðlabankinn að hækka vextina enn til að
koma í veg fyrir að jöklabréfin margfrægu breytist
í skriðjökla. Ekki er víst hvar sú hringekja endar.
Verðbólga og samdráttur
Hluta þess vanda sem er við að eiga má rekja til
mikils framboðs á ódýrum peningum á fyrri hluta
þessa áratugar. Einkaneysla og kaupmáttur jukust
gríðarlega og húsnæði hækkaði upp úr öllu valdi. Nú
þegar verð á peningum hefur hækkað og áhrif
„subprime“ lánanna hafa valdið öngþveiti á fjár-
málamörkuðum, mun mjög draga úr eftirspurn í
þróuðum hagkerfum heimsins. Á sama tíma er enn
uppgangur í Kína, á Indlandi og í öðrum hratt
vaxandi þróunarríkjum. Þar með eykst eftirspurn
eftir hrávöru og orku og því myndast verðbólgu-
þrýstingur á Vesturlöndum á sama tíma og dregur
þar úr einkaneyslu.
Efi Seðlabankans
Seðlabankar í Evrópu og Bandaríkjunum standa því
frammi fyrir þeim vanda að þeir þyrftu að lækka
vexti til að örva hagkerfin en um leið er verðbólgu-
pressa sem ýtir á móti vaxtalækkunum. Þessi vandi
er enn flóknari hjá okkur því við hann bætist að
hinir geypiháu vextir Seðlabankans hafa haldið
genginu uppi. Vaxtalækkanir sem eru nauðsynlegar
til að auka hagvöxtinn á árinu 2009 þyrftu að hefjast
strax. En vaxtalækkun núna eykur á verðbólgu-
þrýstinginn þar sem hætta er á að gengið falli,
ásamt því að verð á innfluttri vöru er að hækka
vegna verðhækkana erlendis eins og áður var rakið.
Grípið tækifærið
Margt bendir til að óttinn við kreppu verði verð-
bólguóttanum yfirsterkari og að vextir seðlabank-
anna fara lækkandi á næstunni. Seðlabanki Íslands
virðist nú nota vextina helst til þess að stýra
genginu og þá vakna spurningar um þá gengisstefnu
sem nú er fylgt. En lækkandi vextir í beggja vegna
Atlantshafsins skapa svigrúm fyrir Seðlabanka
Íslands til að lækka stýrivexti sína án þess að draga
mjög úr vaxtamuninum. Vextirnir verða að byrja að
fara niður, annars er það hagkerfið sem fer niður að
frostmarki.
Galdrakarlarnir í þotun-
um leysa engan vanda
Um nokkurra ára skeið hafa komið fram á sjónarsviðið fjölmargir einstaklingar sem hafa
verið eins og galdrakarlar í augum okkar hinna.
Hókus pókus og áður en varir eru þessir menn
orðnir milljarða- ef ekki trilljarðamæringar sem
þeysa um heiminn á einkaþotunum sínum við að
frelsa heiminn undan fátækt, eymd og okri. Þeir
eignuðust íslensku bankana og boðuðu okkur
samstundis mikinn fögnuð. Að ekki sé minnst á þá
stórkostlegu dagdrauma sem suma þeirra dreymdi í
orkumálum, ekki bara á Íslandi, heldur um allan
heiminn. En áður en varir kemur í ljós að þessir
mæringar eru ekkert merkilegri en við öll hin; að
þeir geta gert mistök og að þeir geta lent í því að
tapa milljörðum og trilljörðum á einni nóttu eða
tveimur. Og eftir stendur sá hversdagslegi veruleiki
að á bak við svimandi gróðatölurnar eru bara
venjulegir menn sem eru ekki betur settir en svo að
þeir þurfa kannski að fljúga í flugvélum eins og við
hin einn góðan veðurdag.
Auðvitað hefur niðursveiflan áhrif
Og auðvitað hefur niðursveiflan á hlutabréfamark-
aðnum áhrif á allt hið efnahagslega umhverfi. Þeir
verða færri sem kaupa sér einbýlishús á 100 milljón-
ir svo þeir geti rifið það og byggt annað fyrir 200
milljónir. Það mikilvæga í stöðunni nú er að allir átti
sig á því að hinn hrollkaldi veruleiki er okkar allra
og vandinn sem blasir við hlutabréfamarkaðnum er
líka vandi okkar hinna. Það er öllum ljóst; líka þeim
sem eiga peningana þó þeir hafi ekki gert sér ljóst
að við hin ættum endilega að fá hluta af því sem þeir
skiluðu í svimandi gróðatölum meðan allt lék í lyndi.
Samfélagið byggist ekki á galdrakústunum
Við þessar aðstæður þarf öfluga ríkisstjórn sem
hefur heildarstefnu og heildarsýn. Það hefur enn
hins vegar ekkert gerst sem bendir til að núverandi
ríkisstjórn geri sér grein fyrir samhengi efnahags-
málanna. Það hefur ekkert komið fram sem bendir
til þess að ríkisstjórnin vilji verja þá í niðursveifl-
unni sem fengu ekkert eða lítið af uppsveiflunni.
Það er nefnilega að koma í ljós að þeir sem hafa
þeyst um heiminn eins og galdrakellingar á kústs-
köftum eru bara venjulegir flugfarþegar eins og við
hin.
Vandinn í efnahagslífinu verður ekki leystur nema
hinn almenni launamaður, sá sem vinnur fyrir
verðmætunum, haldi áfram að skapa verðmætin;
galdrakúnstirnar hafa engu breytt. Áfram byggist
samfélagið á þeim sem vinna en ekki þeim sem
flengjast um heimsbyggðina á þotunum sínum.
Eru niðursveiflur á fjármálamörkuðum
fyrirboði um þrengingar í efnahagslífi?
ILLUGI
GUNNARSSON
SVANDÍS
SVAVARSDÓTTIR
BITBEIN Illugi Gunnarsson spyr:
Skrílslæti gegn heilsu
„Var skrílslátunum beint gegn heilsu
Ólafs F. Magnússonar?“ spyr Hjörtur
J. Guðmundsson sjálfstæðismaður
á bloggsíðu sinni. „Ef satt reynist,
hversu viðurstyggileg er slík fram-
ganga?“ bætir hann við. Stefán Friðrik
Stefánsson, flokksbróðir hans, tekur
í sama streng. „Það verður sífellt
greinilegra að skrílslátum ungliða
vinstri aflanna í fundarsal í Ráðhúsinu
í gær var beint að því að brjóta niður
Ólaf F. Magnússon borgar-
stjóra og koma í veg fyrir að
hann gæti annaðhvort setið
fundinn eða myndi hreinlega
missa stjórn á sér í fundarsaln-
um,“ skrifar hann á blogg-
síðu sína. Er ekki ástæða
til að þessir menn útskýri
hvað þeir hafi fyrir sér
þegar þeir saka fjölda fólks um svona
hugsunarhátt?
Frjálslynda línan
Eitthvað eru þau mismunandi skila-
boðin sem berast frá áhrifamönnum
úr Frjálslynda flokknum um þessar
mundir. Guðjón Arnar Kristjánsson,
formaður flokksins, fagnar nýjum
meirihluta í Reykjavík og Sigurjón
Þórðarson, fyrrverandi þingmaður
flokksins, er svo ánægður að hann
vill Ólaf sem arftaka Guðjóns.
Í sama streng tekur hófsami
aðskilnaðarsinninn Viðar
Guðjohnsen, formaður
ungliðahreyfingar-
innar. Þingmaður-
inn Jón
Magnússon er
hins vegar
á öðru máli. „Það hlýtur að vera
dapurlegt fyrir arkitekta meirihluta-
samstarfs Sjálfstæðisflokksins og
Íslandshreyfingarinnar að sjá að
þeir njóta einungis trausts fjórðungs
borgarbúa,“ skrifar hann.
Útvarp Alþingi, Útvarp Alþingi
Þingmenn úr öllum stjórnmálaflokkum
á Alþingi hafa lagt fram þingsályktunar-
tillögu þess efnis að þingfundum
Alþingis verði útvarpað um allt land frá
og með haustinu á sérstakri útvarpsrás.
Bætist þá enn í flóru útvarpsstöðva
sem Íslendingar geta hlustað á.
Vafalítið mun dagskrárliðurinn „Efl-
ing íslenska geitfjárstofnsins“ keppa
við Morgunþáttinn Zúúber og
Ívar Guðmundsson um áheyrn
vegfarenda í morguntraffík-
inni. steindor@frettabladid.isÍ
þriðja sinn á tveimur árum þarf nýr meirihluti borgar-
stjórnar í Reykjavík að gera það að forgangsmáli sínu
að leysa starfsmannaskort í skólum borgarinnar. Hinum
tveimur meirihlutunum hefur ekki tekist að leysa þetta
viðvarandi og alvarlega vandamál. Þessi sem nú hefur
tekið við hefur ekki minnst á vandann og því er ekki ljóst
hvernig hann mun bregðast við honum. Vissulega hefur þetta
einnig verið vandamál í nágrannasveitarfélögunum og er ekki
sér-reykvískt vandamál. Það dregur ekki úr ábyrgð borgarfull-
trúa til að bregðast við.
Eins og fram kom í Fréttablaðinu í gær er innan við helmingur
skólanna í Reykjavík fullmannaður. Sem betur fer er það ekki
nema í einum skóla sem kennsla hefur verið skert, en spyrja má
hvaða verði það var greitt að komast hjá slíkum neyðarráðstöf-
unum. Það getur ekki verið gott fyrir menntun barna okkar að
réttindalausum kennurum hafi fjölgað mikið.
Þá hafa sérkennarar, allt þetta námsár, verið færðir úr sér-
kennslu í hefðbundna bekkjarkennslu, sem dregur úr þeirri
þjónustu sem skólum ber að sinna. Þá munu kennarar varla
endast lengi í starfi ef þeim er boðið upp á óhóflega yfirvinnu
til lengdar.
Þetta eru „reddingar“ sem endast ekki lengi og ekki er hægt
að una við. Reyndar er það svo að þolinmæði kennara og for-
eldra gagnvart stöðunni í skólunum hefur verið með ólíkindum
en þess er varla að vænta að hún muni endast.
Vissulega hefur þetta einnig verið vandamál í nágranna-
sveitarfélögunum og tengist meðal annars atvinnuástandi og
litlu atvinnuleysi. Það dregur þó ekki úr ábyrgð borgarfulltrúa
til að bregðast við. Fram undan eru kjaraviðræður við stéttina
og fyrirsjáanlegt að þær verða ekki auðveldar þrátt fyrir að
þær muni byggjast á þeim samningum sem aðrar stéttir gera
á undan.
Meðal kennara er enn ólga eftir síðustu samninga. Kennarar
eru ósáttir við þá kauphækkun sem þeir fengu þá og benda á
að bilið milli þeirra og viðmiðunarstétta eins og hjúkrunarfræð-
inga fari sífellt vaxandi. Auk þess hefur ítrekað verið bent á að
eina leiðin til að bæta úr starfsmannaskorti sé að hækka grunn-
laun kennara talsvert.
Ef nýjum meirihluta tekst að leysa starfsmannaskortinn í skól-
um borgarinnar er það árangur sem verður í minnum hafður.
Grunnmenntun barnanna er mikilvægara verkefni en ákvörðun
um að endurreisa tvö gömul og ónýt hús við neðanverðan Lauga-
veg. Menntunin mun hafa varanlegri áhrif.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur oftsinnis verið skammaður fyrir
að huga ekki að jafnrétti í starfi sínu. Því er rétt að fagna því
að að þessu var hugað við skipan í nefndir og ráð Reykjavíkur-
borgar og eru fimm konur og fjórir karlar í formennsku fagráða.
Batnandi fólki er best að lifa.
Sömu vandamálin með nýjum meirihluta:
Þjónusta í þágu
borgarbúa
SVANBORG SIGMARSDÓTTIR SKRIFAR