Fréttablaðið - 06.02.2008, Qupperneq 18

MARKAÐURINN 6. FEBRÚAR 2008 MIÐVIKUDAGUR10
S K O Ð U N
Nýtt álit matsfyrirtækisins
Moody‘s Investor Service um
lánshæfi ríkissjóðs sem kynnt
var í síðustu viku verðskuldar
ítarlega umfjöllun á vettvangi
stjórnvalda og fjármálageirans.
Í álitinu staðfestir Moody‘s
hæstu lánshæfiseinkunn ríkis-
sjóðs í erlendri mynt og dreg-
ur fram þætti sem styrkja það
mat og veikja. Einn helsti styrk-
ur ríkissjóðs er að hann er nánast
skuldlaus. Annar styrkleiki felst
í að betur hefur verið búið um
hnútana í lífeyrismálum lands-
manna en víða annars staðar og
ríkið sér ekki fram á að bera
þungar byrðar vegna fjölgunar í
hópi aldraðs fólks.
Á hinn bóginn tekur fyrir-
tækið fram að óbeinar ábyrgð-
ir ríkisins sem það kallar svo
vegna bankakerfisins eru komn-
ar upp fyrir það stig sem þægi-
legt má kallast.
RÍKIÐ OG BANKARNIR
Ríkissjóður ber ekki ábyrgð á
bönkunum og þeim væri ekki
hollt að starfa í skjóli slíkrar
ábyrgðar. Hins vegar gildir hér
á landi eins og annars staðar
að bankar gegna lykilhlutverki
í efnahagslífinu og miklir hags-
munir tengjast því að þeim vegni
vel. Kæmi til þess að banki rat-
aði í alvarlegan vanda sem hann
fengi ekki leyst úr fyrir eigin
rammleik kæmi til skoðunar
hvort hann teldist meðal horn-
steina efnahagslífsins og hvort
efni væru til að ríkið kæmi bank-
anum til aðstoðar. Þetta hefur
tvisvar gerst hér á síðustu tut-
tugu árum eða svo þegar ríkið
hljóp undir bagga með Útvegs-
bankanum á níunda áratugn-
um og með Landsbankanum á
þeim tíunda. Þessi viðhorf liggja
til grundvallar því sem Mood-
y‘s kallar óbeinar skuldbindingar
ríkisins gagnvart bönkunum.
Í skýrslu sinni stillir Moody‘s
upp dæmi um versta tilvik um
lausafjárþurrð hjá bönkunum og
kemst að þeirri niðurstöðu að
samanlagt afl bankanna, Seðla-
bankans og ríkisins væri nægi-
legt til að standa slíkan vanda af
sér. Þetta telur Moody‘s unnt án
þess að lánshæfiseinkunn ríkis-
sjóðs hjá fyrirtækinu bíði hnekki
enda séu skuldir ríkissjóðs eins
og sakir standa óverulegar.
FYRIRVARI MOODY‘S
Að þessari niðurstöðu fenginni
bendir Moody‘s á að æskilegt
væri að styrkja starfsumhverfi
bankanna og bendir einkum á
þrjú atriði. Þetta eru styrking
gjaldeyrisforða, samningsbund-
inn aðgangur að lausu fé hjá er-
lendum seðlabönkum og hertar
reglur um lausafé banka. Allt
eru þetta atriði sem eru á færi
stjórnvalda og bankarnir gætu
þess vegna sjálfir sett sér aukn-
ar kröfur um laust fé. Gjald-
eyrisvarasjóðurinn hefur ný-
lega verið styrktur með erlendu
láni á vegum ríkissjóðs og hægt
væri að gera frekari ráðstafan-
ir í því efni. Aðgangur að er-
lendu fé hjá erlendum seðlabönk-
um hlýtur að kalla á viðræður við
evrópska seðlabankann í Frank-
furt og sjálfsagt er að stjórnvöld
leitist við að greiða fyrir slíkum
aðgangi á pólitískum vettvangi.
Ályktun Moody‘s í lokakafla
skýrslunnar um að draga myndi
úr óbeinum ábyrgðum ríkis-
sjóðs ef bankar drægju saman
seglin á erlendum vettvangi eða
flyttu höfuðstöðvar til útlanda
hefur vakið athygli. Naumast
getur verið ætlun fyrirtækisins
að leggja þetta til heldur verð-
ur að líta á þessi ummæli sem
ábendingu um að stærð bank-
anna í íslensku efnahagslífi sé
tekin reyna alvarlega á láns-
hæfismat ríkissjóðs og jafnvel
að rekast á við krónuna. Virðist
mega álykta að Moody‘s telji að
Íslendingar gætu staðið frammi
fyrir vali milli fjármálageirans
og óbreyttrar skipunar gjaldeyr-
ismála.
Ef það er réttur skilningur að
matsfyrirtækið telji að lánshæf-
ismati ríkisins stafi hætta af fjár-
málageiranum við óbreytt starfs-
umhverfi hlýtur að verða að meta
hagsmuni sem tengjast því að
bankarnir starfi á Íslandi og eigi
möguleika á að eflast enn frekar
á erlendum vettvangi. Bankarnir
skapa þúsundir hálaunastarfa og
skila ómældum skatttekjum í al-
mannasjóði sem nýtast til að reka
velferðarþjónustuna.
Ábendingar Moody‘s hlýtur að
verða að líta á í bráð og lengd. Í
bráð þarf að takast á við úrræði
sem áður eru talin til að styrkja
innviði með því að efla gjaldeyr-
isforða og tryggja aukinn aðgang
að lausu fé í erlendum gjaldeyri.
Í lengd þarf að meta starfsum-
hverfi bankanna og atvinnulífs-
ins í heild frá sjónarhóli gjald-
eyrismálanna.
ÁSKORUN MOODY‘S
Matsfyrirtækið Moody‘s hefur
um tveggja áratuga skeið átt
mikilvægt samstarf við ríkis-
sjóð, bankana og ýmis íslensk
stórfyrirtæki. Lánshæfisein-
kunn Moody‘s hefur jafnan verið
hærri en annarra slíkra fyrir-
tækja. Lánshæfismatið hefur
tryggt þessum aðilum aðgang
að mörkuðum fyrir erlent láns-
fé á hagstæðum kjörum. Útrás-
in hefði ekki orðið nema fyrir þá
sök að lánsfé fékkst á grundvelli
þessara einkunna. Moody‘s býr
yfir þekkingu á íslensku efna-
hagslífi eins og best gerist um er-
lenda aðila sem meta aðstæður í
efnahagsmálum hér á landi.
Skýrsla Moody‘s ber yfirskrift-
ina Lánshæfismat á krossgötum.
Viðvörun fyrirtækisins um fram-
tíðarhorfur um lánshæfi landsins
ber að taka alvarlega. Stjórnvöld
hljóta að gaumgæfa ábendingar í
skýrslu fyrirtækisins og bregðast
við sjónarmiðum sem þar koma
fram. Þar skiptir mestu það sem
telja verður áskorun fyrirtækis-
ins um að íslensk stjórnvöld leiti
eftir formlegu sambandi við evr-
ópska seðlabankann sem hafi að
markmiði að tryggja aðgang að
lausu fé sem grípa mætti til ef
óróleiki á mörkuðum ógnaði stöð-
ugleika bankanna. Það er svo um-
hugsunarefni þegar til langs tíma
er litið hvort þörf sé á nánara
samstarfi í þessum efnum.
ÚT GÁFU FÉ LAG: 365 – prentmiðlar RIT STJÓRI: Björgvin Guðmundsson RITSTJÓRN: Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Ingimar Karl Helgason, Jón Aðalsteinn Bergsveinsson, Óli Kristján
Ármannsson, Jón Skaftason, Sindri Sindrason AUGLÝSINGASTJÓRI: Jón Laufdal RIT STJÓRN OG AUGLÝSING AR: Skaftahlíð 24, 105 Reykja vík AÐ AL SÍMI: 512 5000 SÍMBRÉF: 512 5301 NETFÖNG:
rit stjorn@markadurinn.is og aug lys ing ar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UM BROT: 365 – prentmiðlar PRENT VINNSLA: Ísa fold arprent smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@
posthusid.is Markaðinum er dreift ókeyp is með Fréttablaðinu á heim ili á höf uðborg ar svæð inu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands byggðinni.
Markaðurinn áskil ur sér rétt til að birta allt efni blaðs ins í staf rænu formi og í gagna bönk um án end ur gjalds.
bjorgvin@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l ingimar@markadurinn.is l jonab@
markadurinn.is l jsk@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is l sindri@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
O R Ð S K Ý R I N G I N
Lánshæfismat á krossgötum
O R Ð Í B E L G
Ólafur
Ísleifsson
lektor við
viðskiptadeild
Háskólans í
Reykjavík.
Á RÍKISSTJÓRNARFUNDI Í SUMAR Björn Bjarnason dómsmálaráðherra, Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir utanríkisráðherra og Geir H. Haarde forsætisráðherra glaðbeitt á fundi ríkisstjórnar
í júlíbyrjun. Þá var bjart yfir og hlutabréfaverð í hæstu hæðum. MARKAÐURINN/VILHELM
Annar hfRekstrarverkfræðistofan
Suðurlandsbr. 46 • Sími 568 1020 • Annar.is
a ÁrsreikningarBókhald
Skattframtöl
Innherji er aðili sem býr yfir eða hefur aðgang að
trúnaðarupplýsingum vegna eignaraðildar, aðild-
ar að stjórn, rekstri eða eftirliti eða vegna annarra
starfa á vegum útgefanda verðbréfa sem skráð hafa
verið í kauphöll eða á skipulegum tilboðsmarkaði.
Innherji getur einnig verið hver sá sem hefur
fengið vitneskju um trúnaðarupplýsingar og hafi
viðkomandi vitað eða mátt vita hvers eðlis upplýs-
ingarnar voru.
Ef innherji á viðskipti með hlutabréf félagsins,
kallast það innherjaviðskipti. Slík viðskipti eru
ólögleg ef þau eru byggð á trúnaðarupplýsingum,
það er upplýsingum sem ekki hafa verið tilkynnt-
ar með opinberum og viðurkenndum hætti á verð-
bréfamarkaðnum. Ólögleg innherjaviðskipti heita á
lagamáli innherjasvik. *Upplýsingar www.kaupthing.is
Innherji og
innherjaviðskipti
MARTHA STEWART Sjónvarpseldabuskan var á sínum tíma
sakfelld fyrir innherjasvik og sat inni um tíma.
„Svo skal böl bæta að benda á eitthvað annað“, söng Megas með
hljómsveitinni Íkarusi fyrir tæpum aldarfjórðungi og vísaði þar
til velþekktrar brellu úr stjórnmálaumræðu. Vera má að í erfiðu
árferði aukist líka áhugi fólks á hvernig öðrum gengur og ásókn
í einhvern samanburð. Jóhann S. Hannesson, fyrrum skólameist-
ari Menntaskólans á Laugarvatni, var ötull limrusmiður og snerti
einnig á þessum umræðuvanda þjóðarinnar:
Að huga ekki að náungans högum,
né hlusta eftir illgjörnum sögum,
lýsir áhugaskorti
á íslensku sporti
og ætti að bannast með lögum.
Í markaðsárferði undangenginna vikna þar sem hlutafé hefur hríð-
fallið í verði í Kauphöllinni hér heima sem og erlendis fer ekki hjá
því að vart verði við stóraukinn áhuga á högum náungans. Stund-
um er það í formi Þórðargleði vegna sögusagna um mikið fall ein-
hverra þeirra sem borið hefur á í fjármálalífinu, eða jafnvel sagna
um að einstök fyrirtæki hljóti að vera að falli komin vegna lækkana
á markaðsvirði eigna þeirra í útlöndum.
Við aðstæður sem þessar skiptir fyrirtækin höfuðmáli að koma
hreint fram og gefa sem skýrasta mynd af stöðu sinni. Öll óvissa
eykur á kjaftagang og færir þeim vopn
í hendur sem hag gætu af því haft að
tala niður gengi einstakra fyrirtækja.
Þess ber nefnilega líka að gæta að með
svonefndum skortstöðum geta fjárfest-
ar veðjað gegn góðu gengi skráðra fé-
laga og hafa því hagsmuni af því að
gengi þeirra lækki sem mest. Skort-
staðan gengur út á að fjárfestir fær
lánuð hlutabréf og selur, en skuldbind-
ur sig um leið til að kaupa þau aftur
(og skila) að ákveðnum tíma liðnum.
Lækki bréfin í verði hirðir viðkomandi
mismuninn, en tapar peningum ef þau
hækka.
Exista hefur verið gagnrýnt nokk-
uð fyrir ógagnsætt uppgjör en í því
beitir félagið svonefndri hlutdeildar-
aðferð sem þýðir að eignastaða þess
miðast ekki við punktstöðu markaðs-
virði í lok uppgjörstíma, heldur mats á
virði eigna. Félaginu hefur verið legið
á hálsi fyrir að færa upp virði óskráðra
eigna en færa ekki niður virði eigna
á markaði í uppgjörum sínum. Áður
hefði væntanlega gilt varúðarregla um
að færa fremur lægra verðgildi eigna
en hærra í útreikningum, en núna birta
félög uppgjör samkvæmt alþjóðlegum
reikningsskilastöðlum (IFRS) og gilda
um þau reglur um hvernig færa skuli
niður verðgildi eigna. Þannig þarf
samkvæmt stöðlunum ekki að færa
niður markaðsvirði skráðra hlutabréfa
nema að lækkun sé veruleg og varan-
leg. Lækkun hefur nú staðið í hálft ár,
en viðmið endurskoðenda í þessum efnum miðast við níu mánuði og
að veruleg lækkun miðist við fimmtung af virði. Niðurfærsla eigna
ætti þó tæpast að standa í félögum, því ekkert mælir á móti því að
virði eigna sé fært upp á ný.
Greiningardeild Landsbankans hefur orð á uppgjörsháttum
Existu í umfjöllun sinni og bendir á að fjórða ársfjórðungslækkun-
in á virði eignarhlutar Existu í Kaupþingi og Sampo endurspeglist
ekki í uppgjöri félagsins. Þá virðist munur á útreikningum grein-
ingardeildarinnar og Existu liggja í endurmati Existu á óskráðum
eignum.
Ekki er hins vegar um það deilt hvort félagið beitir réttum reikn-
ingsskilaaðferðum heldur hvort aðferðin geti af sér óvissu um
raunstöðu mála hjá félaginu. Rætnar fullyrðingar um gengi félaga
ættu hins vegar ekki að geta verið lífseigar í umhverfi þar sem
reikningar liggja fyrir og má þannig reikna með að miðað við orð
Guðmundar Haukssonar, forstjóra SPRON, í hádegisviðtali Mark-
aðarins nýverið slái uppgjör sjóðsins í dag á úrtöluraddir um gengi
sparisjóðsins.
Í myrkum bakherbergjum er hægt að véla um hvers kyns hluti
og eina lausnin að bregða á loft ljósi upplýsingarinnar. Gagnsæi
og sem mest aðgengi að upplýsingum er eitt af því sem tryggja á
virkni lýðræðisins og getur upplýsingaljósið að sama skapi aukið
vellíðan markaðarins með því að hrekja á brott skuggamyndir
óvissunnar.
Í óróanum sem plagað hefur fjármálamarkaði um heim
allan truflar öll óvissa og er metin fyrirtækjum í óhag.
Kraftur upplýsinga
Óli Kristján Ármannsson
Við aðstæður sem
þessar skiptir fyrir-
tækin höfuðmáli að
koma hreint fram
og gefa sem skýr-
asta mynd af stöðu
sinni. Öll óvissa
eykur á kjaftagang
og færir þeim vopn
í hendur sem hag
gætu af því haft að
tala niður gengi
einstakra fyrir-
tækja. ... Í myrkum
bakherbergjum er
hægt að véla um
hvers kyns hluti
og eina lausnin að
bregða á loft ljósi
upplýsingarinnar.