Fréttablaðið - 06.02.2008, Blaðsíða 20

MARKAÐURINN 6. FEBRÚAR 2008 MIÐVIKUDAGUR12
H É Ð A N O G Þ A Ð A N
B
ankar, hagsmunasam-
tök útgerðarmanna og
fleiri hafa kallað eftir
evrunni. Rökin eru
meðal annars þau að
gengissveiflur spilli fyrir við-
skiptum. Hins vegar greinir
menn mjög á um hvað sé hægt
að gera í stöðunni. Hvað sé tíma-
bært og hvað sé skynsamlegt.
Ein af meginspurningunum er:
Verður evra aðeins tekin upp hér
á landi með aðild að Evrópusam-
bandinu eða má taka evruna upp
einhliða?
Jürgen Stark, stjórnarmað-
ur í evrópska seðlabankanum,
er væntanlegur hingað til lands.
Hann hyggst á Viðskiptaþingi
meðal annars svara spurning-
unni um hvort Íslendingar geti
tekið evruna upp einhliða.
PÓLITÍSKUR VILJI
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, ut-
anríkisráðherra og formaður
Samfylkingarinnar, sagði í um-
ræðum á Alþingi á dögunum,
að evra yrði ekki tekin upp hér
á landi nema Íslendingar gerð-
ust aðilar að Evrópusambandinu
(ESB). Þetta hefur hún
sagt áður og má merkja
mikla samstöðu innan
ríkisstjórnarinnar í mál-
inu.
Geir H. Haarde for-
sætisráðherra var einn-
ig afdráttarlaus í þess-
um efnum á Alþingi í
haust. Við tækjum ekki
upp evru án aðildar að
Evrópusambandinu. „Við
uppfyllum ekki meg-
inskilyrði fyrir aðild
að Efnahags- og mynt-
bandalaginu, sem er það
að vera aðili að Evrópu-
sambandinu. Það er skil-
yrði númer eitt.“
Fram kemur í skýrslu
Evrópunefndarinnar svonefndu,
frá í fyrra, að Ísland gæti fræði-
lega tekið upp evruna einhliða
eða með sérstöku samkomulagi
við ESB, en báðir þeir kostir
verði í reynd að teljast óraun-
hæfir.
Percy Westerlund, sendiherra
og yfirmaður fastanefndar ESB
gagnvart Íslandi, hefur sagt að
ekki sé pólitískur vilji í ESB til
að Íslendingar taki upp evru án
aðildar. Hann kannaði málið sér-
staklega austanhafs í kjölfar um-
ræðu hér á landi í hittifyrra.
Ásgeir Jónsson, forstöðumað-
ur greiningardeildar Kaupþings,
hefur sagt að tæknilega sé ekk-
ert því til fyrirstöðu að taka upp
evruna einhliða. Hins vegar sé
nokkuð sem standi í veginum. Í
fyrsta lagi það að þá getum við
eiginlega ekki gert þetta nema
í góðri pólitískri sátt við ESB og
evruna.
BROT Á EES-SAMNINGNUM?
Inigo Arruga Oleaga, starfsmað-
ur lögfræðideildar evrópska
seðlabankans, sagði á fundi í
Háskólanum í Reykjavík í fyrra,
að einhliða upptaka Íslendinga á
evrunni, án sérstaks samþykk-
is ESB, væri líklega ekki í sam-
ræmi við ákvæði EES-samn-
ingsins um samráð og samvinnu
samningsaðila, m.a. á sviði efna-
hags- og peningamála. Slíkt gæti
því sett framkvæmd EES-samn-
ingsins í uppnám. Að auki myndi
einhliða upptaka evrunnar þýða
að Ísland nyti ekki ýmissa kosta
evrunnar né heldur baktrygg-
ingar Seðlabanka Evrópu ef til
fjármálakreppu kæmi á Íslandi.
ÞÁTTUR BANKANNA
Í umræðunni undanfarið hefur
komið fram að lendi
bankarnir í krísu, þá
þurfi að vera hægt
að standa við bakið á
þeim. Íslenska ríkið
kunni að geta gert
það, en stærð þeirra
sé orðin slík að það
kynni að verða erf-
itt, verði þeir mikið
stærri en nú er.
Matsfyrirtækið
Moody‘s benti á það
nýlega að auka þyrfti
aðgang að erlendu
fé og slíkt hlyti að
kalla á viðræður við
evrópska seðlabank-
ann. Markmiðið væri
að tryggja aðgang að
lausu fé, ef órói á fjármálamörk-
uðum ógnaði stöðu bankanna.
„Við verðum að hafa aðgang
að lánveitingum til þrautavara.
Við verðum að vera í eins konar
samvinnu við þá ef við erum
ekki í formlegu myntbandalagi,“
sagði Ásgeir Jónsson hjá Kaup-
þingi í haust. „Og það liggur eig-
inlega fyrir að það er ekki vilji
fyrir hendi hjá þeim til þess að
gera það. Þeir álíta evruna vera
hluta af pólitískum samruna við
ESB og það sem þeir hafa verið
að segja bendir til þess að þeir
muni ekki vilja vinna með okkur
að þessu leyti. Þannig að það
skapar ákveðið vandamál fyrir
okkur.
Viðmælendur Markaðarins
hafa bent á, meðal annars með
hliðsjón af þessum ummælum
Ásgeirs, að bankarnir geri sér
betur og betur grein fyrir þess-
um mikilvæga þætti. Þeir verði
að hafa aðgang að evrópska
seðlabankanum eigi þeir að geta
fengið lán til þrautavara.
ÞRAUTAVARALÁN
Davíð Oddsson, formaður banka-
stjórnar Seðlabankans, sagði í
viðtali við Markaðinn í haust að
almenna reglan sé sú að fyrir-
tæki beri sjálf ábyrgð á ákvörð-
unum sínum en almennt sé talið
að gagnvart bönkum geti þeir
haft áhrif á trúverðugleika þjóð-
ar og fjármálakerfisins. Þá kunni
seðlabanki og ríkisvald að þurfa
að vinna gegn hinu almenna lög-
máli og grípa inn í. „Innlendan
vanda getur Seðlabankinn enda-
laust varið. Erlendur peninga-
vandi lýtur allt öðrum lögmál-
um,“ sagði Davíð. Hins vegar
sé hægt að hugsa sér dæmi um
að Seðlabankinn geti haft áhrif
á erlendan vanda án þess að
eyða krónu. Hann gæti til dæmis
lýst því yfir að hann ábyrgðist
allar skuldbindingar viðkomandi
banka. Þá standi líkur til þess
að ekki yrðu gerð hlaup á hann.
Slík fyrirgreiðsla væri þó mjög
óvenjuleg og ólíkleg þannig að á
hana geti enginn treyst. Til við-
bótar þessum fyrirvörum þurfi
að hafa í huga að seðlabankar
hjálpi aldrei fjármálastofnunum
sem ekki séu taldar eiga fyrir
skuldum sínum.
MILLJARÐAR Á BÁLIÐ
Gangi Íslendingar í ESB og í
myntbandalagið mun evrópski
seðlabankinn væntanlega kaupa
upp allar krónur í umferð og láta
okkur í té evrur á móti. Þetta er
ekki tilfellið, ákveði Íslending-
ar að taka evruna upp einhliða.
Þá þyrftu Íslendingar að kaupa
evrur, en ekki sé víst, og líklega
fremur ólíklegt, að nokkur vilji
kaupa af okkur krónur sem eng-
inn ætlar að nota.
Ásgeir Jónsson hefur bent á
að hvorki Evrópusambandið né
Seðlabanki Evrópu styðji ein-
hliða upptöku evru hér, sem geti
verið slæmt fyrir íslenska fjár-
málakerfið sem þurfi að eiga
bakhjarl í seðlabanka. Slíkt megi
þó leysa en það verði dýrt. Að
auki telur hann að hvorki at-
vinnulífið né bankarnir geti
verið í fararbroddi í slíkri breyt-
ingu, um málið þurfi að vera
víðtæk sátt enda um lögeyri
Íslands að ræða sem óhjákvæmi-
lega tengist fullveldi landsins og
í þriðja lagi myndu Íslending-
ar með upptökunni missa sjálf-
stæði sitt við stjórn peninga-
mála með ófyrirséðum afleið-
ingum og tapi fyrir þjóðfélagið.
Öllu einfaldara er, segir hag-
fræðingurinn, að reikna út bein-
an kostnað. Ríkið þyrfti í fyrsta
lagi að kaupa upp allar krónur
í umferð og setja evrur í stað-
inn. Það myndi kosta 60 til 70
milljarða króna. Í ofanálag yrði
síðan ríkið af því sem heitir á
hagfræðimáli myntsláttuhagn-
aður sem nú er á bilinu sex til
tíu milljarðar á ári.
EINHLIÐA UPPTAKA MÖGULEG?
Manuel Hinds, fyrrverandi fjár-
málaráðherra El Salvador, sagði
Einhliða upptaka evru getur kostað tugi milljarða króna
Einhliða upptaka evru af hálfu Íslendinga kynni að vera brot á samningnum um Evrópska efnahagssvæðið. Kostnaður við einhliða
upptöku gæti numið tugmilljörðum króna. Ingimar Karl Helgason rifjaði upp nokkra þætti evrumálsins og komst meðal annars að
því að ráðamenn hér og í Evrópusambandinu vilja ekki að hér verði tekin upp evra án aðildar að Evrópusambandinu.
Öll 27 aðildarríki Evrópusam-
bandsins eru aðilar að Efna-
hags- og myntbandalaginu og 13
þeirra, með alls um 311 milljón-
ir íbúa, hafa tekið upp evruna
sem gjaldmiðil. Þar er um að
ræða Austurríki, Belgíu, Finn-
land, Frakkland, Grikkland, Ír-
land, Ítalíu, Lúxemborg, Hol-
land, Portúgal, Slóveníu, Spán
og Þýskaland. Einungis þessi 13
ríki eiga fulltrúa í stjórn Seðla-
banka Evrópu.
Bretar, Danir og Svíar hafa
fengið sérstaka undanþágu til
þess að taka þátt í myntbanda-
laginu án þess að taka upp evru.
Önnur aðildarríki hafa ekki sam-
bærilega undanþágu og þurfa
því að taka upp evruna um leið
og þau uppfylla skilyrði fyrir
upptöku evrunnar.
Kýpur og Malta stefna að því
að taka upp evruna á þessu ári,
að því er fram kemur í skýrslu
Evrópunefndarinnar. Slóvak-
ía ætlar að gera þetta á næsta
ári og Tékkland og Ungverjaland
árið 2010.
Búlgaría, Eistland, Lettland,
Litháen, Pólland, Rúmenía og
Svíþjóð hafa ekki sett markmið
um það hvenær þau stefni að
því að taka upp evruna. Hins
vegar eru nokkur ríki sem nota
evru, án þess að vera aðilar að
Evrópusambandinu. Þar er fyrst
og fremst um að ræða ríki sem
áður notuðu gjaldmiðil einstakra
aðildarríkja ESB. Evran er til
dæmis notuð með sérstöku leyfi
ESB í Mónakó, Vatíkaninu, San
Maríno og Andorra. Þá er evran
einnig notuð í Kosovo og Svart-
fjallalandi. Þar var áður notast
við þýska markið.
Hverjir nota evruna?
S K I L Y R Ð I E S B
Til að taka upp evruna þurfa aðildarríkin að
uppfylla eftirfarandi meginskilyrði um árangur í
efnahagsmálum:
■ Halli á ríkissjóði má ekki vera meira
en 3% af landsframleiðslu og heild-
arskuldir hins opinbera mega ekki
vera meira en 60% af landsfram-
leiðslu.
■ Verðbólga má ekki vera meira en
1,5% hærri en meðaltal verðbólgu í
þeim þremur löndum ESB þar sem
hún er lægst.
■ Langtímavextir mega ekki vera meira
en 2% hærri en í þeim löndum ESB
þar sem verðlag er stöðugast.
■ Viðkomandi ríki þarf að hafa verið í
gengissamstarfi Evrópu í að minnsta
kosti tvö ár án gengisfellingar og
innan vikmarka, sem nú eru 15%.
■ Til að taka upp evruna þurfa aðild-
arríki ESB einnig meðal annars að
gera tilteknar lagabreytingar og
uppfylla skilyrði um sjálfstæði seðla-
banka sinna.
JÜRGEN STARK
Stjórnarmaður í evr-
ópska seðlabankan-
um er væntanlegur
hingað til lands. Hann
ætlar meðal annars
að svara spurningunni
um hvort Íslendingar
geti tekið evruna upp
einhliða.
LÖND SEM
NOTA EVRU