Fréttablaðið - 05.03.2008, Qupperneq 10

MARKAÐURINN 5. MARS 2008 MIÐVIKUDAGUR10
S K O Ð U N
ÚT GÁFU FÉ LAG: 365 – prentmiðlar RIT STJÓRI: Björgvin Guðmundsson RITSTJÓRN: Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Ingimar Karl Helgason, Jón Aðalsteinn Bergsveinsson, Óli Kristján
Ármannsson, Jón Skaftason, Sindri Sindrason AUGLÝSINGASTJÓRI: Jón Laufdal RIT STJÓRN OG AUGLÝSING AR: Skaftahlíð 24, 105 Reykja vík AÐ AL SÍMI: 512 5000 SÍMBRÉF: 512 5301 NETFÖNG:
rit stjorn@markadurinn.is og aug lys ing ar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UM BROT: 365 – prentmiðlar PRENT VINNSLA: Ísa fold arprent smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@
posthusid.is Markaðinum er dreift ókeyp is með Fréttablaðinu á heim ili á höf uðborg ar svæð inu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands byggðinni.
Markaðurinn áskil ur sér rétt til að birta allt efni blaðs ins í staf rænu formi og í gagna bönk um án end ur gjalds.
bjorgvin@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l ingimar@markadurinn.is l jonab@
markadurinn.is l jsk@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is l sindri@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
O R Ð S K Ý R I N G I N
Frá því að núverandi fyrirkomu-
lag peningamála var tekið upp á
Íslandi árið 2001 hefur verðbólga
verið meira og minna yfir verð-
bólgumarkmiði þrátt fyrir afar
háa stýrivexti. Að stærstum hluta
skýrist það af hækkun fasteigna-
verðs á árunum 2004 til 2006 auk
þess sem sterkt gengi krónunnar
á tímabilinu jók verulega einka-
neyslu og þar með eftirspurn í
hagkerfinu. Miklar fjárfestingar
ýttu einnig undir þrýsting. Vinnu-
markaðurinn var þaninn og launa-
skrið í ýmsum atvinnugreinum
ýtti undir verðbólgu þótt mikil
fjölgun útlendinga á vinnumark-
aðnum hafi slegið á launaþrýst-
ing. Með öðrum orðum kynti mikil
eftirspurn undir verðbólgu í hag-
kerfinu. Hefðbundin hagstjórnar-
viðbrögð við verðbólgu af þessu
tagi eru að hækka vexti og auka
aðhald í opinberum rekstri til að
reyna að hemja eftirspurn. Vissu-
lega var það reynt en árangur-
inn hefur látið á sér standa eins
og víðtækt ójafnvægi ber skýr
merki um.
FLJÓTT SKIPAST VEÐUR Í LOFTI
Á fáeinum mánuðum virðist hag-
kerfið hægja verulega á sér.
Ógnar háir vextir bíta fast, velta á
fasteignamarkaði hefur minnkað
mikið og hratt slaknar á spennu á
vinnumarkaði. Verðbólgan er enn
mikil en undirrót hennar er nú
önnur en áður. Hún skýrist fyrst
og fremst af miklum kostnaðar-
hækkunum.
Gengi krónunnar er að veikjast,
hráefnaverð hefur hækkað, mat-
vælaverð er á uppleið, olíuverð
er í hæstu hæðum, fjármagns-
kostnaður er gífurlegur og ný-
gerðir kjarasamningar leggj-
ast þungt á sum fyrirtæki. Óhjá-
kvæmilega verða fyrirtækin að
varpa að minnsta kosti hluta af
þessum kostnaðarhækkunum út
í verðlagið. Á sama tíma er eftir-
spurn að dragast saman. Þetta
ástand minnir á það sem hag-
fræðin nefnir „stagflation“ sem
stundum er nefnt kreppu- eða
kostnaðarverðbólga. Á áttunda
áratug síðustu aldar einkenndist
efnahagsbúskapur margra landa
af þessu ástandi í kjölfar olíu-
kreppu. Slíkt ástand ríkti á Ís-
landi á árunum 1988-1992 þegar
verðbólga var mikil, gengisfell-
ingar tíðar og hagvöxtur nei-
kvæður. Atvinnuleysi var þó
aldrei mikið en í kjölfar þess
að verðbólgan var kveðin niður
jókst atvinnuleysi verulega á ár-
unum 1992 til 1997.
Líklega er of sterkt til orða
tekið að tala um kreppu í dag en
flestum virðist ljóst að einhver
samdráttur er yfirvofandi. Við
þetta ástand verður barátta við
verðbólgu annars eðlis en þegar
verðbólga skýrist af síaukinni
eftirspurn. Í hagfræði er stund-
um talað um neikvæðan fram-
boðsskell. Við höfum ekki glímt
við ástand af þessu tagi eftir að
gengið var sett á flot og verð-
bólgumarkmið tekið upp. Stóra
spurningin er því hvernig á að
takast á við breyttar aðstæður og
hverjar verða afleiðingarnar.
LAUSNIR VANDFUNDNAR
Vaxtahækkun eða áframhaldandi
hávaxtastefna, sem væri hefð-
bundin leið til að bregðast við
verðbólgu, myndi auka við þann
samdrátt sem þegar virðist yfir-
vofandi. Atvinnuleysi yrði meira
og gjaldþrot fleiri. Í staðnandi
verðbólguhagkerfi hefur þetta
verið gert með nokkuð góðum ár-
angri en ferlið er sársaukafullt.
Draga má í efa að slík leið sé
hagfelld hérlendis þar sem gengi
krónunnar er mjög næmt fyrir
breytingum í vöxtum. Áfram-
haldandi hávaxtastefna mun
halda áfram að spenna gengið
sem getur gefið eftir hvenær
sem er og aukið enn á verðbólgu.
Þannig mun óstöðugt gengi og
væntingar um gengisfall festa
í sessi væntingar um háa verð-
bólgu.
Vaxtalækkun ætti, að minnsta
kosti fræðilega, að ýta undir
einkaneyslu og örva þannig hag-
kerfið. Vandinn er sá að það
myndi líklega stuðla að veik-
ingu krónunnar sem aftur eykur
verðbólgu og getur haft nei-
kvæð áhrif á væntingar. Þessar
aðstæður sýna glögglega í hve
miklum vanda peningastefnan er
við að leysa undirliggjandi efna-
hagsvanda. Smávægileg lækkun
vaxta er þó vænlegri kostur því
það mun senda þau skilaboð að
Seðlabankinn ætli sér ekki að
keyra efnahagslífið í kaf og að
erlendir aðilar geti ekki enda-
laust nýtt sér vaxtamuninn. Að-
stæður á fjármálamörkuðum eru
einfaldlega nógu erfiðar fyrir.
Óþarft er fyrir Seðlabankann að
bæta gráu ofan á svart.
MÓTUM EIGIN FRAMTÍÐ
Til skamms tíma er fyrirliggjandi
verkefni að endurvinna traust á
íslensku efnahagslífi og sann-
færa fólk, einkum erlenda fjár-
festa, um að hér ætli menn að ein-
setja sér að koma efnahagslífinu
á rétta braut. Nýleg skattalækk-
un á fyrirtæki er mikilvægt skref
í því. Til lengri tíma litið þarf hins
vegar að stuðla að því að öflugt at-
vinnulíf geti haldið áfram að vaxa
og dafna. Aukin framleiðslugeta,
framleiðni og verðmætasköpun
er lykilatriði. Hvergi í heimin-
um geta hins vegar orðið efna-
hagslegar framfarir og sjálfbær
hagvöxtur þegar verðbólga og
efnahagslegt ójafnvægi er við-
varandi. Við þurfum því nýtt um-
hverfi fyrir hagstjórnina í land-
inu og ný efnahagsleg markmið.
Það er ekki að tilefnislausu
að Iðnþing 2008, sem haldið er
á morgun, er tileinkað framtíð-
inni og þeirri spurningu hvort
íslensku efnahags- og atvinnu-
lífi farnist betur innan Evrópu-
sambandsins og með evru sem
gjaldmiðil. Krefjandi aðstæður í
efnahagslífinu eru tilefni til að
hugleiða aðstæður okkar og með
hvaða hætti við ætlum að móta
eigin framtíð.
Ný vandamál – nýjar lausnir
O R Ð Í B E L G
Annar hfRekstrarverkfræðistofan
Suðurlandsbr. 46 • Sími 568 1020 • Annar.is
a ÁrsreikningarBókhald
Skattframtöl
Bjarni Már
Gylfason
hagfræðingur
Samtaka iðnaðarins
MAÍSKORN Olíuverð er í hæstu hæðum og hefur það leitt til aukinnar eftirspurnar eftir til
dæmis korni til framleiðslu á eldsneyti. Af þessu verður víxlverkun kostnaðarauka í marg-
víslegri matvælaframleiðslu. Greinarhöfundur bendir á að hér kunni verðbólguþrýstingur að
hluta að eiga rót í auknum kostnaði fremur en eftirspurn. MARKAÐURINN/AFP
Stýrivextir eru þeir vextir sem yfirvöld
nota til að reyna að hafa áhrif á markaðs-
vexti, að því er fram kemur á vef Seðla-
banka Íslands. „Víðast eru þetta vextir á
einhvers konar seðlabankaútlánum eða
-innlánum. Tilgangur með hækkun slíkra
vaxta getur verið að draga úr ofþenslu og
verðbólgu eða hækka gengi gjaldmiðils,“
segir þar. Hér eru stýrivextir þeir vextir
sem Seðlabanki Íslands ákveður á fyrir-
greiðslu við lánastofnanir í formi svokall-
aðra lána gegn veði. Í þessum viðskiptum
geta lánastofnanir fengið peninga að láni
frá Seðlabankanum í sjö daga gegn veði
í skuldabréfum. Stýrivextir Seðlabankans
eru nú 13,75 prósent. Samkvæmt áætl-
un tilkynnir Seðlabankinn næst um stýri-
vaxtaákvörðun 10. apríl.
Stýrivextir
Einstaklingar hafa alltaf leitað leiða til að flýja yfirgang og kúgun ríkis-
valdsins. Stundum er sagt að fólk hafi kosið með fótunum og valið sér bú-
setu þar sem mestar líkur eru á að það geti fullnægt markmiðum í lífinu
án íhlutunar yfirvalda. Nú á tímum er hægt að ná þessum markmiðum
án þess að flytja úr landi.
Í úttekt Markaðarins í dag er greint frá því að eigendur stærstu
fyrirtækja í Kauphöll Íslands velji að vista eignir sínar og rekstur er-
lendis. Andvirði tæplega 400 milljarða króna er þannig geymt í félög-
um sem skráð eru í Hollandi og Lúxemborg samkvæmt könnun Ind-
riða H. Þorlákssonar, fyrrverandi ríkisskattstjóra. Verðmæti hlutabréfa
sem eru geymd í svokölluðum skattaskjólum nemur hátt í áttatíu millj-
arða króna.
Þórður Friðjónsson, forstjóri Kauphallarinnar, hefur bent á það í Mark-
aðnum að erlent eignarhald fyrirtækja í Kauphöllinni hefði í september
2007 numið 41 prósenti og aukist mikið frá sama tíma í fyrra. Samkvæmt
úttekt Markaðarins er stór hluti þessara eigna í eigu Íslendinga.
Í Lúxemborg sæta eignarhaldsfélög útlendinga lítilli eða engri skatt-
lagningu á tekjur sem koma erlendis frá að því er fram kemur í miðopnu-
úttekt Markaðarins. Þaðan fást ennfremur takmarkaðar upplýsingar um
félögin og eigendur þeirra.
Í Hollandi er skattalöggjöf áþekk því sem gerist í flestum ríkjum Evr-
ópu. Tvennt kann að skýra fjárfestingar Íslendinga þar að mati Indriða.
Fyrrverandi nýlendur Hollands, sem nú eru svokölluð verndarsvæði,
njóta sérstöðu í Hollandi í skattalegu tilliti. Það gerir það að verkum að
auðvelt er að færa óskattlagt fé á milli félaga.
Einnig er enginn afdráttarskattur lagður á arð sem greiddur er á milli
Íslands og Hollands samkvæmt tvísköttunarsamningi landanna. Ind-
riði gerir ráð fyrir að hagnaður sem þangað er fluttur eigi greiða leið
annað.
Það er ljóst að ríkissjóðir verða af skatttekjum vegna þess að fólk
flytur eignir sínar þangað sem skattar eru hagkvæmari. Í því sambandi
hefur í nokkur ár verið unnið gegn svokölluðum skattaskjólum og reynt
að þvinga í gegn löggjöf um samræmda skattastefnu og upplýsingagjöf
milli landa.
Mikilvægt er að hafa í huga að fæstir þeir sem flytja eignir sínar milli
landa eru að brjóta lög. Einstaklingum ber þó að greina skattyfirvöldum
í heimalandi frá eignum sínum erlendis. Nýlegt mál í Liechtenstein, þar
sem upplýsingar um eigendur bankareikninga voru seldar þýskum yfir-
völdum, snýr einmitt að þessu. Nokkur ríki neita að gefa upplýsingar um
hverjir geyma verðmæti innan þeirra landamæra.
Skattasamkeppni á milli landa er jafn sjálfsögð og samkeppni fyrir-
tækja á markaði. Skattasamræming er leið ríkisstjórnaklúbba, eins og
OECD og Evrópusambandsins, til að skapa með sér samráð um skatt-
lagningu borgaranna.
Flestir sem telja sig á bandi réttlætisins reka upp ramakvein þegar
þeir heyra talað um samráð. Í því ljósi ættu hinir sömu að berjast gegn
því að ríki taki sig saman til að koma í veg fyrir flóttaleiðir fyrir fólk og
fjármagn þangað sem skattar eru lágir.
Skattasamkeppni ríkja stuðlar að ákveðnu aðhaldi sem allar ríkis-
stjórnir þurfa til að halda skattheimtu í lágmarki. Okkur er ekki síður
mikilvægt í dag að vita af leiðum til að flýja kúgun og yfirgang ríkis-
valdsins en fyrr á öldum.
Fjöldi Íslendinga hefur fært eignir sínar til útlanda.
Skattasamkeppni
er fólkinu mikilvæg
Björgvin Guðmundsson
MARKAÐURINN
á www.visir
alla daga