Fréttablaðið - 05.03.2008, Qupperneq 13

MARKAÐURINN
O R K A O G I Ð N A Ð U R
L A N D B Ú N A Ð U R
Óli Kristján Ármannsson
skrifar
Seðlabankar Bandaríkjanna og Bretlands hafa
breytt stefnu sinni og lækkað vexti mikið og hratt
þrátt fyrir versnandi verðbólguhorfur. Stefnu-
breytingin er skýrð með því að aðstæður á fjár-
málamörkuðum heimsins séu nú með þeim hætti að
meira máli skipti að tryggja þar lausafé og traust
á fjármálastofnanir en einblína á verðbólgu. „Ef
Seðlabanki Bandaríkjanna og Seðlabanki Bretlands
telja að við þær aðstæður sem nú ríki beri að víkja
verðbólgumarkmiði til hliðar til að tryggja gang-
verkið í fjármálakerfinu, þá er þeim mun ríkari
ástæða til að gera það hér á landi,“ segir Ragnar
Árnason, prófessor í hagfræði við Háskóla Íslands.
Ragnar bendir á að verðlækkun á hlutabréfa-
mörkuðum hér á landi hafi verið miklu meiri en
bæði í Bandaríkjunum og Bretlandi, auk þess sem
íslenskir bankar sæti mun meiri tortryggni og efa-
semdum á markaðnum en stórir erlendir bankar.
Að mati Ragnars gæti það orðið til að auka traust
á Seðlabanka Íslands og efnahagsstjórn hér ef pen-
ingastjórnin yrði ekki einskorðuð við verðbólgu-
markmiðið og Seðlabankinn setti í öndvegi, í það
minnsta tímabundið, að tryggja hér fjármálastöðug-
leika og þar með styrk hagkerfisins til lengri tíma.
„Seðlabanki Íslands á að safna meiri gjaldeyri til
þess að efla trú á því að hann standi og geti staðið
að baki bönkunum, þurfi þeir á því að halda, og lýsa
því yfir að hann ætli að lækka vexti,“ segir Ragnar,
en telur um leið að sú lækkun þurfi ekki að vera
mikil eða hröð til að hafa áhrif. „Aðalmálið er að
þessi stefna hafi verið mörkuð og að Seðlabankinn
víki frá þeirri stefnu sinni að halda uppi gengi krón-
unnar með ofurvöxtum, líkt og hann hefur gert.“
Hann bendir á að gengi krónunnar sé nú á svipuðu
róli og það var fyrir fimm árum, eftir talsvert skeið
gengishækkana og að á sama tíma hafi verðbólga
verið hátt yfir verðbólgumarkmiði bankans.
„Það sem hafst hefur í baráttunni við verðbólgu á
þessum tíma er aðallega vegna þess að gengi krón-
unnar hefur verið keyrt upp af vaxtastefnu Seðla-
bankans, en það hefur líka þýtt að krónan hefur í
raun farið út af markaðnum sem gjaldmiðill á Ís-
landi og allir sem vettlingi hafa getað valdið hafa
tekið lán í erlendri mynt.“ Ragnar segir að við skil-
yrði frjálsra fjármagnsflutninga gangi ekki að ríki
sérstaklega smáríki, séu með allt aðra vexti en
gengur og gerist í þeim löndum sem þau eigi náin
fjármagnstengsl við. Við slíkar aðstæður verði fjár-
magnsstreymi til eða frá útlöndum afar mikið. Þar
með sé í rauninni grafið undan þeirri peningastefnu
sem vöxtunum sé ætlað að vinna að. Þetta endur-
speglist jafnframt í genginu og skekki þar með öll
rekstrarskilyrði í hagkerfinu. Hátt vaxtastig hér
segir hann að hafi í raun gert krónuna að skotmarki
erlendra fjármálaspekúlanta.
Ragnar fjallaði um vaxtastefnu Seðlabanka Ís-
lands í grein sem hann ritaði í febrúar 2006,
skömmu áður en fjármálakerfi landsins varð fyrir
nokkrum árásum í umfjöllun erlendra fjölmiðla og
greiningardeilda. Í greininni, sem birtist í Rann-
sóknum í Félagsvísindum VII, sem Félagsvísinda-
stofnun gaf út í september sama ár, kemst Ragnar
að þeirri niðurstöðu að peningastefna Seðlabank-
ans svari ekki kostnaði. „Vaxtabreytingum Seðla-
bankans fylgir ætíð kostnaður. Það liggur ekki
fyrir að ávinningurinn sé umfram kostnaðinn,
jafnvel þegar allt leikur í lyndi. Þetta hefur ein-
faldlega ekki verið mælt. Þegar skilyrði breyt-
ast og hefðbundin stjórntæki eins og til dæmis
hækkanir vaxta í endurhverfum viðskiptum renna
eftir óvæntum farvegum og hafa ótilætluð áhrif á
hagkerfið getur kostnaðurinn margfaldast. Ýmis-
legt bendir til að þetta hafi einmitt gerst á yfir-
standandi þensluskeiði,“ segir í grein Ragnars.
Hann rekur gengisflökt krónunnar í vaxtahækkun-
arferlinu og telur það meira en svo að samrýmist
ytri rekstrarskilyrðum sem margir atvinnuvegir í
utanríkisviðskiptum fái þolað.
Seðlabanki Íslands vildi að sögn Ragnars bregð-
ast við verðbólguáhrifum mikilla fjárfestinga
tengdum stóriðju með hækkun vaxta. „Raunar kom
í ljós að þessi verðbólguáhrif voru mun minni en
búist var við vegna þess í hve miklu mæli vinnu-
afl kom hingað að utan.“ Ragnar segir síðan hafa
komið í ljós að peningar hafi streymt inn í landið,
bæði vegna hækkunar vaxtastigsins og vegna stór-
iðjuframkvæmdanna. „ Þetta þýddi að vaxtahækk-
anirnar slógu lítið sem ekkert á eftirspurn innan-
lands. Á hinn bóginn hækkaði gengi krónunnar og
við það lækkaði verðlag á Íslandi umfram það sem
það hefði að öðrum kosti orðið. Síðan hefur verið
ákveðin tilhneiging í krónunni til að fara til baka,
en Seðlabankinn hefur komið í veg fyrir það með
æ hækkandi vöxtum. Í raun var upphaflegum verð-
bólguvanda sópað undir teppið með hækkun á gengi
krónunnar,“ segir Ragnar og telur að í raun hafi
hér síðustu ár verið fylgt gengisstýringarstefnu
þar sem stýritækið hafi verið vextir. „En vextirnir
höfðu lengi vel engin áhrif á eftirspurn hér á landi
því að hún var fjármögnuð með erlendu fé í staðinn
fyrir krónur og það er enn svo í ríkum mæli.“
Peningastefna sem
ekki svarar kostnaði
Aðferð Seðlabanka Íslands við að halda verðbólgu í skefj-
um er ekki lækning heldur frestun. Ragnar Árnason hag-
fræðiprófessor segir mikilvægt að huga nú að fjármála-
stöðugleika og hefja lækkun stýrivaxta.
RAGNAR ÁRNASON Ragnar, sem er prófessor í hagfræði við viðskipta- og hagfræðideild Háskóla Íslands, skrifaði grein í byrjun árs 2006
þar sem hann gagnrýndi peningastefnu Seðlabanka Íslands og kvað í henni fólginn kostnað vegna margvíslegrar brenglunar efnahags-
stærða. Hann segir brýnt, að minnsta kosti tímabundið, að hverfa frá verðbólgumarkmiði og tryggja fjámálastöðugleika. MARKAÐURINN/ANTON
„Það mættu á milli 170 og 200
manns til að skoða nýju fjár-
húsin,“ segir Rósa Hreins-
dóttir, bóndi á Halldórsstöðum
í Eyjafirði, sem opnaði hús
sín fyrir gestum og gangandi
síðast liðinn laugardag. Rósa og
maður hennar, Guðbjörn Elfars-
son, eru með 510 fjár á fóðrum
og segir hún annan búskap lít-
inn. Þó séu hestar á bænum.
Ástæðan fyrir nýbyggingunni
hafi verið sú að þau misstu jörð
og fjárhús sem þau voru með
á leigu. Því var ráðist í bygg-
ingu á nýju fjárhúsi á jörðinni
þeirra.
„Við erum með breiða garða
og þar er hægt að gefa rúllur
í heilu lagi. Það sparar mikla
vinnu,“ segir Rósa og er ánægð
með nýja húsið. Þau séu bara tvö
sem sjái um daglegan rekstur
búsins enda þurfi ekki fleiri.
Aðspurð um hvernig rekst-
ur fjárbúa gangi almennt segir
hún aðstæður nokkuð góðar
núna. Auðvitað megi afurða-
verð hækka meira í kjölfar
hækkana á áburði og eldsneyti.
Sæmilegt jafnvægi sé á mark-
aðnum núna eftir miklar hag-
ræðingar í greininni. Verðið
ráðist mikið eins og gengur af
eftirspurn hverju sinni og því
sem afurðastöðvarnar ákveði.
Rósa og Guðbjörn hafa
stundað fjárbúskap frá árinu
1995. Það kom henni svolítið
á óvart hversu margir mættu
til hennar á laugardaginn. Allt
gekk þó vel og margir ánægðir
með að fá jákvæðar fréttir af
landbúnaðinum.
Mannfjöldi skoðaði
nýju fjárhúsin
Gangur í fjárbúskap á Halldórsstöðum í Eyjafirði.
Íslensk orkufyrirtæki, verk-
fræðistofur og fleiri aðilar hafa
mikla þekkingu á því að bjóða í
nýtingu endurnýjanlegra orku-
gjafa og tækifæri á því sviði
eru mörg. Því er nauðsynlegt að
Íslendingar fylgist grannt með
þróun þessara mála á vettvangi
Evrópusambandsins. Þetta
kemur fram í grein sem Gústaf
Adolf Skúlason, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Samorku – sam-
taka orku- og veitufyrirtækja,
skrifar á vef samtakanna.
Framkvæmdastjórn ESB
hefur sett fram tillögu um þrjú
markmið fyrir sambandið sem
ná skuli árið 2020. Bæta á orku-
nýtingu um 20 prósent, hlut-
ur endurnýjanlegra orkugjafa
á að vera 20 prósent og draga
á saman losun gróðurhúsaloft-
tegunda um 20 prósent.
Gústaf bendir á að hérlendis
sé hlutfall endurnýjanlegra
orkugjafa 75 prósent og stefnir
í 80 prósent síðar á þessu ári.
Í greininni segir hann að José
Manuel Barroso, forseti fram-
kvæmdastjórnar ESB, hafi í
ræðu á fundi samtaka atvinnu-
lífsins í Evrópu nýlega lagt
áherslu á það að þessi mark-
miðssetning ESB myndi hafa í
för með sér mikla rannsókna-
og þróunarvinnu. Eftirspurn
eftir nýrri tækni myndi fara
vaxandi um heim allan á kom-
andi árum. Þarna þyrfti ESB
að taka forystuna og í kjölfar-
ið myndi hinn svonefndi græni
pakki í raun stuðla að hagvexti
og nýjum störfum – verðmæta-
sköpun.
Ekki voru þó allir sammála
þessari nálgun en árlegur kostn-
aður við græna pakkann svo-
nefnda hefur verið metinn á allt
frá 0,6 prósentum til 1-2 pró-
senta þjóðarframleiðslu ESB.
Gústaf Adolf telur ljóst að í
þessu felist tækifæri fyrir ís-
lenskt hugvit og reynslu á þessu
sviði.
Tækifæri fyrir Ísland
ENDURNÝJANLEG ORKA Á þessu ári
verða um áttatíu prósent orkugjafa end-
urnýjanleg.
Út er komin bókin Þjónusta:
Fjöregg viðskiptalífsins eftir
Margréti Reynisdóttur. Bókin er
sú fyrsta sinnar tegundar hér
á landi. Í henni er að finna víð-
tæka umfjöllun um mikilvægi
góðar þjónustu fyrirtækja.
Á ráðstefnu sem Samtök versl-
unar og þjónustu ásamt fleirum
blés nýverið til í tilefni af útgáf-
unni greindi Lars Bech Christen-
sen, lektor við Viðskiptaháskól-
ann í Kaupmannahöfn (CBS), frá
rannsókn meðal viðskiptavina
fyrirtækja í Danmörku og Sví-
þjóð. Fram kom að áhugaleysi
fyrirtækja gagnvart óánægðum
viðskiptavinum veldur skertri
markaðshlutdeild og skaðar orð-
spor þeirra.
Margrét segir fyrst reyna á
þjónustu fyrirtækis þegar mis-
tök verða og því sé í bókinni
kennt skref fyrir skref hvernig
bregðast á við ábendingum og
kvörtunum og nýta þær til að
bæta vörur og þjónustu með það
fyrir marki að verða sér úti um
forskot í samkeppni.
Í umsögn Úlfars Steindórs-
sonar, forstjóra Toyota á Íslandi,
er bókin sögð mikill fengur og
„alhliða upplýsinganáma um
flesta þá þætti sem máli skipta
þegar að því kemur að veita
góða þjónustu“. - óká
Ráð gegn skertri markaðs-
hlutdeild og slæmu orðspori
H É Ð A N O G Þ A Ð A N
13MIÐVIKUDAGUR 5. MARS 2008