Fréttablaðið - 09.03.2008, Page 1
MEST LESNA DAGBLAÐ Á ÍSLANDI Sími: 512 5000
SUNNUDAGUR
9. mars 2008 — 68. tölublað — 8. árgangur
VEÐRIÐ Í DAG
da
gar
til paska
i
141
ALLA SUNNUDAGA
SÍÐUR
16
Opið 10–18
DÓMSMÁL „Gamla hugmyndin er sú
að þögn og fjarlægð skapi traust og
virðingu. Ég held að þetta sé mis-
skilningur,“ segir Jón Steinar Gunn-
laugsson hæstaréttardómari í ítar-
legu viðtali við Fréttablaðið í dag.
Hann telur dómara mega tjá sig
meira um dómarastörfin á opin-
berum vettvangi til þess að fólk
skilji betur störf þeirra. „Stundum
áttar fólk sig ekki á því hvers
vegna tiltekinn brotamaður fær
ekki þyngri refsingu en raun ber
vitni og fjölmiðlar eru oft fljótir
til að taka undir slík sjónarmið.
Það koma síðan engin andsvör eða
skýringar. Þetta er til þess fallið
að grafa undan traustinu,“ segir
Jón Steinar.
Traust almennings á dómskerfinu
mældist 39 prósent í nýlegri könnun
Capacent. Frá því árið 2002 hefur
traustið á dómskerfinu mælst undir
50 prósentum og fór lægst í 29 pró-
sent í febrúar í fyrra. „Ég lít svo á
að það ætti að vera grundvallar-
atriði í upplýstu þjóðfélagi að fólk
þekki meginsjónarmið þeirra sem
fara með dómsvald. Eins og
þjóðfélag okkar er í dag þá getur
traust og virðing ekki byggst á fjar-
lægð og þekkingarleysi á störfum
dómstóla.“ - mh /sjá síðu 16
Jón Steinar Gunnlaugsson segir fjarlægð ekki skapa virðingu fyrir dómstólum:
Þögnin grefur undan trausti
MARGRÉT GUÐRÚNARDÓTTIR SYNGUR BLÚS MEÐ PABBA
Stuðmannabörnin stíga
fram í sviðsljósið
FYLGIR Í DAG
FISKELDI Þorskafurðir hafa hækkað
mikið í verði á helstu mörkuðum í
Evrópu vegna minna framboðs í
kjölfar
minnkandi
veiði í N-
Atlantshafi.
Þorskeldis-
menn telja
mikil tækifæri
liggja í
sveltum
mörkuðum en
ýmsar hættur
geta einnig
leynst í því að
lítið framboð
er af þorski.
Tvær hvítfisktegundir eru taldar
líklegar til að geta tekið yfir
þorskmarkaði, aukist ekki framboð.
Annars vegar vatnasteinbítur frá
Víetnam, en 400 þúsund tonn af
honum seljast í Evrópu á hverju
ári, og hins vegar beitarfiskur, sem
kallaður er „kjúklingur hafsins“
vegna vinsælda á meðal neytenda
um allan heim. - shá / sjá síðu 14
Markaðir fyrir þorsk í hættu:
Nýjar tegundir
njóta vinsælda
LANDSVIRKJUN Hagnaður af rekstri Lands-
virkjunar árið 2007 var einum og hálfum millj-
arði hærri en ríkið greiddi fyrir 45 prósenta
hlut Reykjavíkurborgar í fyrirtækinu í nóvem-
ber árið 2006. Ríkið greiddi Reykjavíkurborg
rúmlega 27 milljarða króna en salan var harð-
lega gagnrýnd af minnihluta borgarstjórnar.
Heildarverðmæti Landsvirkjunar við söl-
una í byrjun nóvember 2006 var metið á tæp-
lega 61 milljarð. Akureyrarbær átti fimm
prósenta hlut í Landsvirkjun, Reykjavíkur-
borg 45 prósent og ríkið helmingshlut.
Dagur B. Eggertsson, oddviti Samfylkingar-
innar, segir að illa hafi verið haldið á hags-
munum borgarbúa í viðræðum við ríkið um
söluna á fyrirtækinu á sínum tíma. Á það hafi
verið ítrekað bent að verðmatið á Landsvirkjun
væri allt of lágt. Það hafi raunar borgarfulltrúar
allra flokka verið sammála um stuttu áður en
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, þáverandi borgar-
stjóri, undirritaði sölusamninginn, án samþykkis
borgarráðs. „Þetta er staðfesting á því að greitt
var smánarverð fyrir hlutinn í Landsvirkjun á
sínum tíma. Þessar tölur tala sínu máli. Þetta er
vægast sagt alvarlegt mál.“
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, oddviti Sjálf-
stæðisflokksins, segir verðið hafa verið ákveðið
eftir ítarlega úttekt og fjölmargar forsendur
hafi legið fyrir verðmatinu. Hann telur ekki að
Reykjavíkurborg hafi fengið of lágt verð fyrir
hlut sinn í fyrirtækinu. „Þetta var niðurstaða
hlutlausra aðila sem valdir voru sameiginlega af
ríki og borg. Við fengum reyndar hærra verð en
þeir lögðu til.“ Vilhjálmur telur ómögulegt að
meta hvort söluverðið hafi verið of lágt út frá
afkomutölum eins árs. „Þetta getur sveiflast á
milli ára og fróðlegt að vita hver hagnaðurinn
verður á þessu ári miðað við þær breytingar
sem eru að eiga sér stað í þjóðfélaginu. Það
verður líka á horfa á skuldir fyrirtækisins sem
eru töluverðar.“
Hagnaður af rekstri samstæðu Landsvirkjunar
nam 28,5 milljörðum króna á síðasta ári saman-
borið við ellefu milljarða árið 2006 og er að lang-
mestu leyti vegna gengishagnaðar. - shá
Landsvirkjun græddi meira
en borgin fékk fyrir hlutinn
Hagnaður Landsvirkjunar árið 2007 er hærri en kaupverð ríkisins á tæplega helmingshlut Reykjavíkur-
borgar í fyrirtækinu. Dagur B. Eggertsson segir nú staðfest að um „smánarverð“ hafi verið að ræða.
14 9. mars 2008 SUNNUDAGUR
Þorskeldi getur bjargað mörkuðum
Íslendingar veiða aðeins 130 þúsund tonn af þorski á þessu fiskveiðiári. Dýrmætir markaðir geta tapast ef útflutningur á þorsk afurðum
eykst ekki. Aðrar hvítfisktegundir fylla skarð þorsksins á mörkuðum. Norðmenn ætla að ná markaðsráðandi stöðu með þorskeldi upp á
hundruð þúsunda tonna. Kína, Chile og Víetnam taka risaskref í fiskeldi og selja afurðir sínar að hluta á mörkuðum í Evrópu. Íslenskir
eldismenn og sjávarútvegsráðherra telja að þorskeldi á Íslandi verði að auka strax ef Íslendingar ætla ekki að missa af lestinni.
FJÓRÐA GREIN AF FIMM
Á morgun:
Þorskeldi með augum sjávarút-
vegsráðherra Noregs og Íslands
FRÉTTASKÝRING
SVAVAR HÁVARÐSSON
svavar@frettabladid.is
Santiago
CHILE
Heimsviðskipti með sjávarafurðir og
eldisfisk námu alls 71,5 milljörðum
Bandaríkjadala árið 2006. Hefur
veltan aldrei verið meiri og aukningin
frá árinu 2000 er 23 prósent.
Gríðarlegur vöxtur hefur verið í fiskeldi
í heiminum hin síðari ár og er áætlað
að 60 milljónir tonna af eldisfiski og
sjávardýrum úr eldi séu nú framleidd
árlega. Á árinu 1990 stóð fiskeldið fyrir
níu prósentum af þeim afurðum sem
fóru til manneldis en nú er hlutfallið
komið upp í 43 prósent. Heildarmagn
af sjávarafurðum og afurðum úr eldi
í fyrra er talið hafa numið um 150
milljónum tonna. Þetta svarar til þess
að um þriðjungur alls sjávarfangs og
fiskmetis komi frá fiskeldi.
Flestir helstu nytjastofnar heims eru
fullnýttir eða ofveiddir og því ljóst
að veiði mun ekki aukast meira en
komið er. Fólksfjöldi í heiminum
hefur á síðustu árum aukist hraðar
en framboð á fiski og hefur meðal-
fiskneysla í heiminum því heldur
minnkað á heimsvísu. FAO, Matvæla-
og landbúnaðarstofnun Sameinuðu
þjóðanna, spáir því að eftirspurn
eftir matfiski muni aukast um 20-30
milljónir tonna á næstu 10 árum og
telur einnig að sú neysla muni að öllu
óbreyttu koma úr fiskeldi svo og betri
nýtingu á þeim sjávarafla sem nú er
veiddur. Árið 2030 verði eldisfiskur
meirihlutinn af fiskneyslu jarðarbúa.
Fiskeldi í heiminum Villtir fiskstofnar
Frakkland
Danmörk
Spánn
Belgía
Bretland
Holland
Önnur ríki
Markaðir fyrir íslenskan
ferskan þorsk:
85%
7%
5%
3%
31%
18%15%
11%
8%
6%
11%
Markaðir fyrir norskan
eldisþorsk:
KANADA
Nýfundnaland
St. John´s
Markmið Kanadamanna í þorskeldi er
að ná 33 þúsund tonna framleiðslu
á árinu 2013 og framleiðslu á 9,5
milljónum seiða árlega. Horft er til
Bandaríkjamarkaðar þar sem meiri
kaupgeta er en annars staðar í heim-
inum. Neysla þorsks þar er um 150
þúsund tonn á ári og fer minnkandi.
Beitarfiskur hefur tekið yfir hluta
markaðarins þess vegna.
Engin þjóð getur afgreitt eldisfisk
hraðar inn á markaðinn og tryggt
þannig gæði.
Bandaríkin
Sex milljónir tonna
af sjávarfangi eru
seldar í USA á ári.
27% fleiri borða fisk
en fyrir fimm árum
59% borða fisk 1-2
í viku
74% líta á fisk sem
heilsufæði
Fréttaskýring: Þorskurinn er næsta eldisævintýri 4. hluti
Kína
Ef spár ganga eftir munu
Kínverjar framleiða um 70
milljónir tonna af eldisfiski árið
2030.
Fiskneysla í heiminum óx
um 21 prósent á tímabilinu
1992-2002, eða úr 13,1 kg á ári
á hvern íbúa árið 1992 í 16,2
kg á árið 2002. Þessi aukning
kemur nánast öll frá Kína.
Ef Kína er undanskilið þá
stendur fiskneysla í heiminum í
stað þessi ár og er að meðaltali
13,2 kg/ári árið 2002.
325 tegundir fiska eru aldar í
heiminum. Yfir milljón tonna er
framleidd af 14 tegundum. Innan
við 1.000 tonn eru framleidd af
helmingi þessara tegunda.
Víetnam
Vatnasteinbítur er eldisfiskur
sem aðallega berst inn á evr-
ópska markaðinn frá Víetnam.
Víetnam er talinn stærsti
innflytjandinn á hvítfiski á Evr-
ópumarkaðinn með um 600
þúsund tonn á ári. Framboð af
þorskflökum frá öllum þjóðum
á sama markaði er um 400
þúsund tonn.
350
300
250
200
150
100
50
0
2003 2004 2005 2006 2007
Útflutningur frá Víetnam til Evrópu
x
10
00
t
on
n
Vatnasteinbítur
Brasilía
Mikil uppbygging á sér
stað í fiskeldi í Brasilíu og
þar í landi veðja stjórn-
völd á að beitarfiskurinn
geti orðið þeirra helsta
útflutningsafurð á sviði
sjávarútvegs.
Bretland
Í Bretlandi eru þrjár seiðaeldis-
stöðvar sem framleiða seiði fyrir
matfiskaeldi.
Framleiðslan var um tvær millj-
ónir seiða árið 2005.
Stærsta fyrirtækið, Johnsons
Seafarms á Hjaltlandseyjum, sem
hefur verið leiðandi í matfiskaeldi á
þorski, er nú í miklum erfiðleikum
sem hefur áhrif á áætlanir Breta.
Í Bretlandi öllu voru uppi
áætlanir um að framleiðslan yrði
innan 20 ára komin upp í 30
þúsund tonn.
Noregur
Ísland
1
9
8
6
1
9
8
7
1
9
8
8
1
9
8
9
1
9
9
0
1
9
9
1
1
9
9
2
1
9
9
3
1
9
9
4
1
9
9
5
1
9
9
6
1
9
9
7
1
9
9
8
1
9
9
9
2
0
0
0
2
0
0
1
2
0
0
2
2
0
0
3
2
0
0
4
2
0
0
5
2
0
0
6
*
2
0
0
7
*
* Estimat * Estimate
Noregur Rússland ESB Ísland N-Ameríka Aðrir
x 1000 tonn
Þorskafli i N-Atlantshafi 1986 - 2007
2000
1600
1200
800
400
0
Beitarfiskur
Beitarfiskur gæti í framtíðinni reynst skeinuhættur keppi-
nautur eldisfisks á Evrópumarkaðnum og víðar. Nú
er farið að tala um beitarfiskinn sem ,,kjúkling
hafsins”.
Beitarfiskur er sú fisktegund sem mest er
framleidd af í fiskeldi í heiminum í dag. Mest
er framleitt í Kína og Egyptalandi.
Beitarfiskur borðar gras en ekki aðra
fiska. Á meðan það þarf fjögur kíló af
uppsjávarfiskum til þess að framleiða hvert
kíló af eldislaxi þá þarf átta kíló af grasi til
þess að framleiða hvert kíló af beitarfiski.
Fiskurinn er hlýsjávarfiskur og hann vex
mjög hratt við rétt skilyrði. Hann þolir vel
súrefnissnautt vatn. Það opnar möguleikana
fyrir gríðarlegt eldi við skilyrði sem ekki væri
hægt að bjóða nokkurri annarri fisktegund í eldi.
Til marks um aðlögunarhæfni beitarfisksins má
nefna að hann hefur verið sendur út í geiminn og
þreifst þar vel þrátt fyrir þröngan kost.
G
R
A
FÍK / JÓ
N
A
S U
N
N
AR
SSO
N
Chile
Í Chile sé verið að athuga með möguleika eldis á Atlantshafs-
þorski en þar eru taldar hinar ákjósanlegustu aðstæður fyrir
þorskeldi í sjókvíum.
Eftir mikinn vöxt í laxeldi í Chile stóðu framleiðendur þar í
landi fyrir 38 prósentum af heimsframboðinu af eldislaxi og
eldissilungi árið 2006. Aðeins Norðmenn stóðu þeim þá framar.
Heildarframleiðsla af Atlantshafslaxi í Chile er rúmlega 400
þúsund tonn. Í Chile standa eldislax og -silungur fyrir 25 prósent-
um af útflutningsverðmætum allra matvæla.
(H
EIM
ILD
: FISH
STAT PLU
S, FA
O
)
Heimsafli og heildar-
framleiðsla úr fiskeldi
í milljónum tonna á
tímabilinu 1950-2005
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Fiskeldi
Veiðar
1950 1960 1970 1980 1990 2000
VÍÐA HÆGVIÐRI Í dag
verða norðaustan 5-10 m/s á
Vestfjörðum, annars hæg breytileg
átt. Skýjað með köflum suðaustan
til, annars fremur skýjað og víða él
á stangli. Hiti nálægt frostmarki.
VEÐUR 4
-1 -1
1
10
FRAMTÍÐARFLUGMAÐUR Jóhannes Sveinn og Kristján Hróar fylgdust spenntir með sýningu þyrlusveitar Landhelgisgæslunnar í
gær á skrúfudeginum sem er árlegur opinn dagur í Fjöltækniskólanum. Þá gefst almenningi kostur á að kynna sér nám og starf-
semi skólans og skoða húsa- og tækjakost hans. Tvær þyrlur gæslunnar, TF-Líf og „Steinríkur“, tóku þátt í sýningunni en Kristjáni
Hróari þótti þyrlurnar stórar og heyrast hátt í þeim. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
ÓREIÐA Í VENESÚELA
Baldur Þórhallsson
vandar Hugo Chavez
ekki kveðjurnar.
VIÐTAL 20
Matur
[ SÉRBLAÐ
FRÉTTABL
AÐSINS UM
MAT ]
Mars 2008
Páskar
Jóhanna Vi
gdís Hjaltad
óttir
Eftirréttur
sem eng
inn
fær staðis
t
Nanna Rög
nvaldardót
tir skrifar
Páskabra
uð – þrun
gin
merkingu
og táknu
m
Súkkulaði á
fóðraðan m
aga
Nokkrir gó
ðir réttir
á dögurða
rborðið
34