Fréttablaðið - 15.03.2008, Blaðsíða 75

LAUGARDAGUR 15. mars 2008
Bjarney Friðriksdóttir var ein
íslensku friðargæsluliðanna sem
stóðu vaktina á Srí Lanka þar til
vopnahléinu lauk og norræna eft-
irlitssveitin þurfti að yfirgefa
landið. Hún starfaði sem eftirlits-
maður í austurhéraði landsins, þar
sem Tamílar eru í meirihluta, frá
september 2007.
Hún kom til starfa skömmu eftir
að stjórnarherinn hafði
hrakið Tamíltígrana á
brott úr héraðinu en
þar var starfandi Kar-
una-hópurinn svokall-
aði sem sleit sambandi
við Baráttusamtök
Tamílatígra og fór að
kenna sig við ofurstann
Karuna Amman. Sagt
er að Karuna-hópurinn
hafi veitt stjórnar-
hern um þann atbeina
sem þurfti til að hrekja
Tamílatígrana frá aust-
urhluta landsins.
Hver voru þín daglegu
verkefni?
„Við vorum með
opnar skrifstofur þar
sem fólk gat komið og
gefið okkur upplýsing-
ar um mál. Svo vorum
við líka með starfs-
menn sem fóru út í
sveitirnar til þess að
tala við fólk. Algeng-
ustu kvartanirnar sner-
ust um að fólk hafði
horfið; því hafði verið
rænt eða það handtek-
ið. Oft vissi fólk ekki
hvort ættingjar og vinir
væru í haldi hersins
eða lögreglunnar, jafn-
vel mánuðum saman.
Það eru neyðarlög í
gildi í landinu svo bæði
her og lögregla mátti
handtaka fólk án handtökuskipun-
ar ef það var grunur um að það
myndi gera eitthvað af sér eða
hefði hugsanlega einhver tengsl
við Tamílatígrana. Tamílar í aust-
urhluta landsins búa við mikinn
ótta og óöryggi.
Að meðaltali heyrðum við af tólf
ránum á fólki í viku. Við vitum
dæmi þess að Karuna-hópurinn lét
menn hverfa, reyndi að fá upplýs-
ingar frá þeim, og lét þá svo í
hendur hersins. Herinn yfirheyrði
mennina, og skilaði þeim í hendur
lögreglunnar, sem hafði þá svo í
varðhaldi án þess að leiða þá fyrir
dómara. Óöryggi almennra borg-
ara var mjög mikið vegna þessa.
Oftast var fólkið látið hverfa á
nóttunni og þegar fór að dimma
lokaði fólk hurðum og gluggum og
var ekki á ferli.“
Hvað gátuð þið gert?
„Það var hvorki hlutverk eftir-
litssveitarinnar né höfðum við
vald til að íhlutast í málunum. En
þegar við fengum upplýsingar um
svona mál spurðumst við fyrir.
Það skipti máli að láta vita að við
hefðum þessar upplýsingar, viss-
um að þetta fólk væri í haldi og við
fengum jafnvel að hitta fólk í
varðhaldi. Okkar hlutverk var að
fylgjast með því sem var að gerast
og skrásetja það, svo við fórum oft
og spurðumst fyrir hjá yfirvöld-
um og fylgdum málum eftir gagn-
vart fjölskyldunum.“
Er mikil þörf fyrir uppbyggingar-
starf í austurhluta Srí Lanka?
„Tvímælalaust. Mörg svæði í
austurhéraðinu urðu illa úti í flóð-
bylgjunni annan í jólum árið 2004.
Heilu þorpin eyðilögðust, fjöl-
skyldur misstu allt sem þær áttu
og fiskimenn misstu lífsviðurværi
sitt. Enn er talsvert af fólki á Srí
Lanka flóttamenn í eigin landi
vegna flóðbylgjunnar.
Uppbyggingarstarf er
oft erfitt vegna stríðs-
ástandsins.
Algengt er að her-
stöðvar séu alveg við
þorpin við ströndina,
og vegna útgöngu-
banns bannar herinn
fiskimönnunum að fara
út á sjó á næturnar.
Þeir þurfa að komast
út fyrir ákveðinn tíma
til að ná fiskinum, og
útgöngubann til sex á
morgnana gerir út um
þær veiðar. Það sama á
við um fólk sem hefur
atvinnu af því að safna
eldiviði í skógunum,
það fær ekki að sinna
starfinu. Eins eru
stundum hrísgrjóna-
akrar eða beitarsvæði
fyrir buffalóa skil-
greind sem bannsvæði.
Ef ástandið heldur
svona áfram þarf að
byggja upp atvinnu-
vegina þannig að fólk
geti haft lífsviðurværi
af annarri vinnu.“
Hverju finnst þér starf
ykkar á Srí Lanka hafa
komið til leiðar?
„Það er alltaf ákveð-
ið öryggi í því að óháð-
ur eftirlitsaðili sé í
landinu með samþykki
beggja deiluaðila. Við skrásettum
það sem gerðist, hlutverk okkar
var ekki að hlutast til um það sem
var að gerast. Vissulega þjónaði
það tilgangi að einhver fylgdist
með ástandinu. Þegar við þurftum
að fara óttaðist fólk að ástandið
myndi versna.“
Nutu trúnaðartrausts
Hvernig var viðhorf almennings í
Srí Lanka til eftirlitssveitarinnar?
„Almenningur leitaði til okkar
til að fá aðstoð, og við nutum mik-
ils trúnaðartrausts. Oft fengum
við upplýsingar sem fólk þorði
ekki að fara með til lögreglu, í
þeirri von að við gætum aðstoðað.
Við reyndum eftir fremsta megni
að leita að upplýsingum, en stund-
um var erfitt fyrir fólkið að skilja
að við gætum ekki gengið beint í
málið, að við hefðum ekki vald til
að leysa fólk úr haldi. Vænting-
arnar voru stundum meiri en við
gátum staðið undir.“
Upplifðir þú það einhvern tímann
að þú eða samstarfsfólk þitt væri í
hættu?
„Nei, aldrei. Við vorum aldrei
skotmörk, vorum mjög vel auð-
kennd og ferðuðumst alltaf í
pörum eða hópum. Ég upplifði það
aldrei þannig að ég væri í hættu.
Það voru ekki átök í austurhlutan-
um á meðan ég var þar, það gerð-
ist ýmislegt en það voru ekki
átök.“
Vorum aldrei skotmörk
EFTIRLIT Herlög eru í gildi á Srí Lanka, hér leitar lögreglumaður í innkaupapoka konu
á götu í miðborg Trincomalee. MYND/BJARNEY FRIÐRIKSDÓTTIR
Stundum var
erfitt fyrir
fólkið að skilja
að við gætum
ekki gengið
beint í málið,
að við hefð-
um ekki vald
til að leysa
fólk úr haldi.
Væntingarnar
voru stundum
meiri en við
gátum staðið
undir.