Fréttablaðið - 19.03.2008, Blaðsíða 18

MARKAÐURINN 19. MARS 2008 MIÐVIKUDAGUR10
S K O Ð U N
ÚT GÁFU FÉ LAG: 365 – prentmiðlar RIT STJÓRI: Björgvin Guðmundsson RITSTJÓRN: Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Ingimar Karl Helgason, Jón Aðalsteinn Bergsveinsson, Óli Kristján
Ármannsson, Jón Skaftason, Sindri Sindrason AUGLÝSINGASTJÓRI: Jón Laufdal RIT STJÓRN OG AUGLÝSING AR: Skaftahlíð 24, 105 Reykja vík AÐ AL SÍMI: 512 5000 SÍMBRÉF: 512 5301 NETFÖNG:
rit stjorn@markadurinn.is og aug lys ing ar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UM BROT: 365 – prentmiðlar PRENT VINNSLA: Ísa fold arprent smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@
posthusid.is Markaðinum er dreift ókeyp is með Fréttablaðinu á heim ili á höf uðborg ar svæð inu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands byggðinni.
Markaðurinn áskil ur sér rétt til að birta allt efni blaðs ins í staf rænu formi og í gagna bönk um án end ur gjalds.
bjorgvin@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l ingimar@markadurinn.is l jonab@
markadurinn.is l jsk@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is l sindri@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
O R Ð S K Ý R I N G I N
Annar hfRekstrarverkfræðistofan
Suðurlandsbr. 46 • Sími 568 1020 • Annar.is
a ÁrsreikningarBókhald
Skattframtöl
Engum blöðum er um það að fletta að enn eru ekki öll kurl komin til
grafar vegna undirmálslánaklúðursins í Bandaríkjunum. Fjárfestar með
hland fyrir hjartanu eftir hrakfarir ameríska bankans Bear Stearns
stuðluðu meðal annars að hruni krónunnar í byrjun vikunnar.
Helstu áhyggjur fjármálaheimsins varðandi þróun mála snúa hins
vegar núna að fjármálatryggingafyrirtækjum þeim sem ábyrgjast
skuldabréfaviðskipti. Um slíkar upphæðir er að ræða í þessum við-
skiptum að erfitt er að gera sér í hugarlund. Nú er staðan sú að kom-
ist eitthvert þessara fyrirtækja í slík vandræði að alþjóðleg matsfyrir-
tæki lækki lánshæfismatseinkunn þeirra, mun slíkt endurmat á lánshæfi
ganga yfir öll skuldabréf og skuldabréfavöndla sem viðkomandi fyrir-
tæki er í ábyrgð fyrir og rýra verðgildi þeirra. Atburðarás sem þessi
væri alvarleg og kynni að vinda upp á sig með afgerandi hætti, jafn-
vel þannig að heilu bæjarfélögin vestra færu á hliðina. Um leið er það
þannig að vandamálin virðast mest í Bandaríkjunum, og réttilega, því
þar eru upptökin. Vandinn er bara sá að vegna þess hve Bandaríkin vega
þungt í viðskiptum heimsins er þeirra vandi allra vandi.
Undirmálslánakreppan og lausafjárvandi heimsins sem af henni er
sprottinn er þannig vaxið mál að ólíklegt er til að draga úr fordómum
í garð Bandaríkjamanna, sem stundum hafa verið orðaðir við heimsku,
skammsýni og græðgi. Vestra fengu fasteignamiðlarar lausan tauminn í
að selja Pétri og Páli endurfjármögnunarlán með fasteignaveði og fengu
greitt fyrir afköst í sölu. Upp úr þessu umhverfi spruttu ævintýralega
góð kjör á fasteignalánum þar sem jafnvel þurfti ekki að byrja að greiða
af láninu fyrr en eftir eitt til tvö ár og lítið að því gætt hverjum væri
verið að lána peninga og út á hvaða veð. Miðlurunum var nokk sama, þeir
fengu greitt per samning. Til voru orðin undirmálslán. Síðan tóku bank-
arnir ytra við undirmálslánum og vöndluðu þeim saman í skuldabréfa-
vafninga sem fengu hið fagra heiti CDO, voru áferðar fallegir mjög. Al-
þjóðleg matsfyrirtæki féllu í þá gryfju að gefa þeim góða einkunn og
vafningarnir því taldir afar góður fjárfestingarkostur.
Bloomberg lýsti á mánudag viðhorfi á fjármálamörkuðum til íslensks
efnahagslífs og banka. Þar meta menn það svo að hátt skuldatrygging-
arálag sé til marks um að menn telji einhvern banka hér jafnvel eiga á
hættu að komast í þrot. Virðist engu breyta um þetta viðhorf þótt ríkið
sé nær skuldlaust og bankarnir árétti góða lausafjárstöðu og fjármögnun
starfsemi langt fram í tímann, auk þess sem þeir séu lausir við áhættu af
fyrrnefndum undirmálslánum og hafi ekki tekið þátt í slíkum „fjármála-
gjörningum“ með amerískum og sum evrópskum kollegum sínum.
Svartnættið er hins vegar ekki algjört því greinendur hafa sumir
hverjir loks áttað sig á að skuldatryggingarálag á evrópska banka er
komið út úr öllu korti. Þannig segir í greiningu Merrill Lynch fyrir sléttri
viku að nú fari að líða að viðsnúningi hvað evrópska banka ræðir og
mælir greiningardeildin með kaupum í mörgum stórum bönkum á megin-
landinu. „Við gerum okkur ljóst að hlutir gætu enn færst til verri vegar
áður en þeir batna. Um leið höfum við í huga að ef til vill er aldrei hægt
að tímasetja nákvæmlega hvenær viðsnúningur verður,“ segir þar. Farið
er yfir aðgerðir evrópskra banka til að bregðast við lausafjárskorti og
meðal annars tínt til hvernig Kaupþing hætti við kaupin á NIBC, Lands-
bankinn hafi hætt við kaup á bankastarfsemi Close Brothers og hvernig
Glitnir hafi lokað útibúi í bankans í Kaupmannahöfn og ætli að einbeita
sér að kjarnastarfsemi á árinu. Aðgerðir evrópskra banka eru kallaðar
„hikandi skref til veraldar nýrrar og góðrar“.
Ekki sér fyrir endann á vandræðum vegna kerfisvanda
bandarísks fasteignamarkaðar sem hefði átt að vera augljós.
Bjánaskapur ógnar
fjármálakerfi heims
Óli Kristján Ármannsson
Fyrir rúmum mánuði síðan hélt
Viðskiptaráð Íslands árlegt Við-
skiptaþing sitt undir yfirskrift-
inni „Íslenska krónan: byrði eða
blóraböggull?“. Yfirskrift þings-
ins vísaði til þess mikla óróa sem
einkennt hefur krónuna síðastlið-
in misseri. Það verður skýrara
með hverjum mánuðinum hversu
mikilvægt málefni er hér á ferð
enda er það fæstum óviðkomandi.
Hvort sem horft er til lánakjara
einstaklinga, innlends verðlags,
stöðugleika í rekstri alþjóðlegra
fyrirtækja, aðgengis að fjár-
magni eða almenns efnahagslegs
stöðugleika er ljóst að breytinga
er þörf. Það ætti að vera markmið
stjórnvalda að hér verði rekstrar-
umhverfi fyrirtækja eins og það
gerist best annars staðar og fyrir-
komulag peningamála hlýtur þar
að vera efst á baugi.
Vandamál tengd íslensku krón-
unni hafa ekki minnkað á þeim
tíma sem liðinn er frá þinginu.
Aukin áhættufælni á fjármála-
mörkuðum og vaxandi áhyggj-
ur af samdrætti í alþjóðahagkerf-
inu hafa leitt til þess að krón-
an hefur veikst um 20 prósent
á þessum stutta tíma. Ef ekki
kemur til snöggrar gengisstyrk-
ingar á næstu vikum er fyrirséð
að verðbólga aukist, nema aðlög-
un fasteigna- og vinnumarkaðar
verði þeim mun hastarlegri. Það
er því ólíklegt að barátta Seðla-
banka Íslands við verðbólguna
beri árangur í náinni framtíð.
Að sama skapi liggur fyrir að
Seðlabankinn getur ekki með
góðu móti lækkað stýrivexti sína,
enda verðbólga langt yfir mark-
miðum bankans og íslenska krón-
an í hraðri veikingu. Atburðir síð-
ustu vikna benda því til alvarlegs
skipbrots peningastefnu bankans.
Þannig telja fjárfestar eyri sínum
betur borgið í erlendum myntum
þrátt fyrir vaxtamun sem nemur
rúmlega 10% á ári og þar með
hefur síðasta vígið í baráttu bank-
ans við að halda verðlagi stöð-
ugu fallið.
Það er flestum ljóst að auk-
inn efnahagslegur stöðugleiki er
grundvallarforsenda þess að ís-
lenska krónan eigi sér von um
framtíð. Til að svo megi verða er
brýnt að stjórnvöld grípi til mark-
vissra aðgerða til að styrkja hag-
stjórn og auka á trúverðugleika
peningastefnunnar. Í skýrslu Við-
skiptaráðs til Viðskiptaþings 2008
er gerð grein fyrir mörgum slík-
um aðgerðum. Meðal þess helsta
má nefna aukið aðhald í útgjalda-
þróun hins opinbera, tilfærslu
stórra atvinnuverkefna frá hinu
opinbera til einkaaðila, endur-
skoðun á fyrirkomulagi Íbúða-
lánasjóðs, stórauknum sveigjan-
leika stjórnvalda gagnvart alþjóð-
legum fyrirtækjum, niðurfellingu
innflutningshindrana og afnám
hafta á erlendum fjárfestingum.
Þetta er hluti af þeim brýnu verk-
efnum sem fyrir stjórnvöldum
liggja, hvort sem ákveðið verður
að halda krónunni eða kasta. Í því
samhengi er mikilvægt að stjórn-
völd grípi til aðgerða sem allra
fyrst, enda aðstæður á mörkuðum
afar krefjandi um þessar mundir.
Ýmislegt bendir til þess að hag
Íslendinga verði betur borgið til
framtíðar með upptöku evru. Til
að það borgi sig fyrir Íslendinga
að halda eigin mynt verður ávinn-
ingur sjálfstæðrar peningastefnu
að vega þyngra en fórnarkostn-
aður hennar. Það eru margir ann-
markar á því að reka sjálfstæða
peningastefnu í jafn opnu og
sveiflukenndu hagkerfi og það ís-
lenska er. Ef ekki reynist unnt að
byggja upp trúverðugleika pen-
ingastefnu Seðlabanka Íslands er
líklegt að ábati af sjálfstæðri pen-
ingastefnu sé hverfandi. Undir
þeim kringumstæðum er hag-
kvæmara að afsala sér sjálfstæði
í peningamálum og taka upp aðra
mynt. Í ljósi þess að meirihluti
utan ríkisviðskipta Íslendinga er
við lönd innan evrópska mynt-
bandalagsins væri evran heppi-
legasti kosturinn.
Afsal á eigin mynt og sam-
runi við stærra myntsvæði
leiðir til hagræðis enda minnk-
ar bæði gengisáhætta og við-
skiptakostnaður. Að sama skapi
myndi upptaka evru lækka vaxta-
stig, auka utanríkisviðskipti og
dreifa áhættu hagkerfisins með
meiri erlendri fjárfestingu. Enn
fremur hefur mikill vöxtur ís-
lenska banka kerfisins leitt til
þess að staða Seðlabanka Íslands
sem lánveitandi til þrautarvara
er ekki eins traust og áður. Með
það í huga væri mikill akkur fyrir
íslenskt fjármálakerfi ef Seðla-
bankinn fengi bakhjarl í evrópska
seðlabankanum.
Af þeim leiðum sem eru færar
er aðild að myntbandalagi Evr-
ópu tvímælalaust hagkvæmasti
kostur inn. Ekki liggur fyrir hvort
aðgengi að evrópska seðlabank-
anum sem lánveitanda til þrautar-
vara væri til staðar með nokkru
öðru móti. Að sama skapi væri
beinn kostnaður annarra leiða, til
að mynda vegna myntsláttuhagn-
aðar og upphaflegra myntskipta,
þó nokkur. Að lokum má gera
ráð fyrir að nafnvextir á Íslandi
yrðu hærri en á evrusvæðinu ef
notast yrði við myntráð eða ein-
hliða upptöku evrunnar. Það er
hinsvegar ljóst að meginskilyrðið
fyrir þátttöku í myntbandalagi
Evrópu er aðild að Evrópusam-
bandinu.
Innganga í Evrópusambandið
hugnast ekki öllum. Í því samhengi
er mikilvægt að skoða sérstaklega
hagsmuni íslensks sjávarútvegs,
enda sjávarútvegur meðal mikil-
vægustu atvinnugreina landsins.
Það liggur að sama skapi fyrir að
innganga í Evrópusambandið og
upptaka evru ætti sér ekki stað
á einni nóttu. Samninga- og sam-
runaferlið gæti líklega tekið þrjú
til fimm ár. Þetta má þó ekki að
nýta sem afsökun til að ýta um-
ræðunni á undan sér. Sú stað-
reynd að fimm ár gætu liðið frá
því Ísland ákvæði að sækja um
aðild að Evrópusambandinu þar
til það væri fullgildur meðlimur
sambandsins og myntbandalags-
ins ætti þvert á móti að hvetja
stjórnvöld til að komast að niður-
stöðu sem fyrst.
Hvert sem markmiðið verður
er skýr stefnumörkun alltaf væn-
legur kostur. Sitji stjórnvöld með
hendur í skauti er hætt við því að
evra verði tekin upp með óskipu-
lögðum og óformlegum hætti. Þar
með væri tækifæri stjórnvalda
til að stýra atburðarásinni glatað
og þau gætu neyðst til að fylgja
þróun inni eftir í stað þess að leiða
hana.
Að loknu Viðskiptaþingi
O R Ð Í B E L G
Á VIÐSKIPTAÞINGI 2008 Staða krónunnar var í brennidepli á Viðskiptaþingi Viðskipta-
ráðs í febrúar. Hér stinga saman nefjum í ráðstefnulok Róbert Wessman, fjárfestir
og forstjóri Actavis, Árni Oddur Þórðarson, framkvæmdastjóri Eyris Invest, og Þórður
Magnússon, stjórnarformaður Eyris. MARKAÐURINN/GVA
Erlendur
Hjaltason
formaður
Viðskiptaráðs
Íslands
Gjaldmiðlaskiptasamningar, eða currency swap
upp á enska tungu, fara fram á millibankamark-
aði, en hér var slíkur markaður stofnaður seint
á árinu 2001. Slíkir samningar fara fram „á milli
tveggja aðila sem eiga viðskipti með gjaldmiðla
á stundargengi og skuldbinda sig til að láta við-
skiptin ganga til baka að ákveðnum tíma liðnum á
framvirku gengi. Framvirka gengið er reiknað út
frá stundargengi, vaxtamun og dagafjölda samn-
ings,“ segir í lýsingu Seðlabankans á þessum við-
skiptum, en fjallað var sérstaklega um þennan
markað í þriðja tölublaði Peningamála árið 2002.
Á gjaldmiðlaskiptamarkaði eru sömu aðilar og á
gjaldeyrismarkaði; Kaupþing, Glitnir, Landsbank-
inn og Seðlabanki Íslands. „Aðilar markaðarins,
að Seðlabanka Íslands undanskildum, eru skuld-
bundnir til að birta bindandi tilboð í samninga
frá einni viku til eins árs. Hlutverk Seðlabankans
er að skipuleggja markaðinn. Seðlabankinn birtir
ekki tilboð á markaðnum en getur þó átt viðskipti
við aðila markaðarins ef honum sýnist svo,“ segir
á vef Seðlabankans.
Gjaldmiðlaskiptasamningar