Fréttablaðið - 22.03.2008, Blaðsíða 32

34 22. mars 2008 LAUGARDAGUR
Þ
ó að himnarnir breytt-
ust í pappír og hafið í
blek gæti ég ekki með
neinu móti lýst hrotta-
skap þrælasölunnar.“
Þessi tilvitnun frá
árinu 1701 í sjónarvott af látlausu
arð- og mannráni Evrópubúa í Afr-
íku í 400 ár, frá 1464-1864, tekur á
móti ferðamönnum í anddyri Húss
þrælanna á Gorée-eyju úti fyrir
Dakar í Senegal. Goreé-eyja var
ein af alræmdum miðstöðvum
þrælasölunnar þessar fjórar myrku
aldir grimmdar og miskunnarleys-
is. Hundrað og tuttugu milljónum
Afríkubúa var rænt og þeir fluttir
eins og skynlausar skepnur til
þrælkunar í Evrópu, Suður-Amer-
íku og Bandaríkja Norður Amer-
íku.
Dollar á dag
Þar með og á þeirri stundu í Húsi
þrælanna var ferðalag okkar Jón
Þórs Sturlusonar hagfræðidoktors
til Gíneu-Bissá í Vestur-Afríku
orðið að lifandi veruleika. Sá slá-
andi vitnisburður um hörmulega
afleiki sögunnar sem þrælaeyjan
er laðar nú að hundruð þúsunda ár
hvert. Ekki síst bandaríska afkom-
endur þrælanna sem koma á slóðir
blóðbaðsins til að votta forfeðrun-
um virðingu sína og draga strik
undir syndir Evrópumanna öldum
saman. Að kveldi þessa sama dags
vorum við félagar komnir á áfanga-
stað; Gíneu-Bissá. Eins af fátæk-
ustu ríkjum heimsins þar sem ríkir
neyðarástand að mati Sameinuðu
þjóðanna. Á lífskjaralistanum, sem
við Íslendingar leiðum, vermir
Gínea-Bissá þriðja neðsta sætið.
Sæti 177. Enda er allsleysið allt um
kring og blasir nakið við. Hvert
sem komið er. Alls staðar og alltaf
er von um betri tíma. Einnig og
ekki síður í Gíneu-Bissá frekar en
hér heima. „Kreppan“ íslenska
virkar reyndar ansi mildilega á
mann eftir heimsókn til Gíneu-
Bissá þar sem fólkið dregur fram
lífið á dollara á dag. Það er eins og
með annað í lífinu. Hver hefur sín
eigin viðmið á örbirgð og allsnægt-
ir.
Tugum þúsunda barna rænt
Í landinu býr um ein og hálf milljón
manna. Þriðjungurinn í höfuðborg-
inni Bissá þar sem við dvöldum.
Eftir borgarastyrjöld í landinu árið
1998 er þjóðfélagið meira og minna
án rafmagns fyrir utan nokkra mis-
öflugra ljósarokka sem mala hér og
hvar um borgina. Önnur grunngerð
samfélagsins er vart til staðar eða
undurveik. Fer vissulega batnandi
og stjórnmálalegur stöðugleiki er
kominn á í landinu eftir síðustu
kosningar til þings sem myndaði
þjóðstjórn allra flokkanna. Banda-
lag til tíu ára til að koma böndum á
hlutina og skapa skilyrði fyrir end-
urreisn landsins og þjóðarinnar.
Þá er landið í myntbandalagi við
sjö önnur Afríkuríki og skipan full-
trúa í dómskerfið þykir standa
framar fyrirkomulagi margra vest-
rænna ríkja. Þannig að leiðin til
framfara og betri lífskjara er hafin
og henni miðar áfram. Með aðstoð
góðra manna. Barnadauði er hrika-
legt vandamál í landinu þar sem
tíunda hvert barn deyr fyrir fimm
ára aldur. Tíu börn af hverjum
hundrað verða ekki eldri en fimm
ára og meðalaldurinn í landinu er
einungis 47 ár. Annað yfirþyrmandi
vandamál er umskurður stúlkna
hjá hinum múslimska hluta lands-
manna en um helmingur lands-
manna er múslimar og þar á eftir
er stærsti trúarhópurinn sá sem
aðhyllist andatrú. Barnsrán eru
veruleiki þar sem tugum þúsunda
barna er rænt ár hvert og komið til
Senegal til ömurlegs viðurværis og
hlutskiptis.
Lífskjör þau verstu
Rafmagn, menntun og heilsugæsla,
þetta eru stóru málin. Flestir hafa
sér til matar þó að skortur og eins-
leitni einkenni kostinn hjá þorra
fólks. Af 29 ráðherrum ríkisstjórn-
arinnar hittum við félagarnir tólf
þeirra á föstudeginum í formlegum
heimsóknum í sjö ráðuneyti. Auk
þess hittum við og áttum fund með
sögufrægum forseta landsins sem
formlega lýsti yfir sjálfstæði
landsins frá Portúgal árið 1974.
Portúgalar, eins og aðrar nýlendu-
þjóðir, skildu einkar illa við. Eftir
blóðuga baráttu Bissáa fyrir sjálf-
stæði landsins hefur samfélagið á
margan hátt verið ein rjúkandi
rúst og er nú það land veraldar sem
verst er statt á mælikvarða lífs-
kjara.
Því var ákvörðun íslenskra hug-
sjónamanna um að leggja mikinn
þunga í að hjálpa þessu litla ríki til
sjálfbjarga einkar jákvæð. Sam-
stillt átak Íslandsdeildar Barna-
hjálpar Sameinuðu þjóðanna
(Unicef) og nokkurra íslenskra
athafna manna fyrir fáum misser-
um er nú byrjað að blómstra. Skól-
ar rísa og tíðni malaríu er að ganga
niður. Allt í kjölfar þess að Baugur
Group, FL Group og Fons ákváðu í
samvinnu við Unicef að verja
miklu fé til að byggja upp á annað
hundrað skóla og gefa 250.000
moskítónet inn á heimili í landinu.
Til allra barna undir ákveðnum
aldri.
Jóhannes Jónsson, kaupmaður í
Bónus, hlýtur að hafa upplifað
sterk hughrif í ferðinni þar sem
hann sá með eigin augum þá krafta
sem af stað hafa farið í landinu við
að byggja upp grunngerð þess
fyrir tilstuðlan þeirra peninga sem
hann og hans félagar hafa lagt til.
Jóhannes var með í för ásamt Guð-
rúnu Þórsdóttur, sambýliskonu
sinni, og voru þau að koma til lands-
ins í fyrsta sinn til að kynna sér
afrakstur og áframhald hjálpar-
starfsins sem þau hafa lagt upp í
með fyrirtækjum sínum. Einstakt
framtak hjá þeim og gott dæmi um
hverju umsvifamikið athafnafólk
getur áorkað með góðum vilja og
ásetningi um að láta gott af sér
leiða. Hvatinn að þessu einstæða
starfi er kominn frá hjónunum
Geir Gunnlaugssyni og Jónínu Ein-
arsdóttir. Þau bjuggu árum saman í
landinu. Geir starfaði sem læknir
og Jónína sem mannfræðingur. Þar
skrifaði hún t.d. meistaralega dokt-
orsritgerð sína „Tired of Weeping,
child death and mourning among
papel mothers in Guinea-Bissau“.
Bók sem Jónína var svo rausnarleg
að gefa mér að skilnaði í Bissá.
Heimamenn ánægðir með Íslend-
inga
Einnig voru í förinni þau Þorlákur
Karlsson og Margrét Jónsdóttir
frá Háskólanum í Reykjavík en
skólinn hyggst á landvinninga þar
ytra, Helgi Ágústsson, sendiherra
og heiðursmaður, Hreinn Loftsson,
hæstaréttarlögmaður og stjórnar-
maður í Baugi Group, Ingibjörg
Kjartansdóttir, kona hans, og ljós-
myndarinn Erna, dóttir þeirra
hjóna. Þá eru ótalin Stefán Ingi
Stefánsson, framkvæmdastjóri
Unicef, Katrín Júlíusdóttir alþing-
ismaður, Hjálmar Blöndal við-
skiptalögfræðingur og Egill Ólafs-
son tónlistarmaður. Fyrir hópnum
fór Hólmfríður Anna Baldursdótt-
ir, starfsmaður Unicef á Íslandi
sem starfar nú um nokkurra mán-
aða skeið í Gíneu-Bissá. Undir öllu
saman hljómaði síðan taktföst tón-
list Super Mama Djombo. Hljóm-
sveitin skipar hlutverk Fjölnis-
manna í sjálfstæðissögu Bissáa.
Hljómsveitin sem kom saman í
fyrsta sinn í tuttugu ár í heima-
landi sínu á tónleikum um síðustu
helgi fyrir tilstuðlan þeirra Geirs
og Hreins. Hreinn og fjölskylda
kostuðu endurkomu hljómsveitar-
innar með því að flytja hana síðast-
liðið haust til Íslands, endurnýja
hljóðfæri hennar og fjármagna
upptöku nýrrar hljómplötu með
henni í stúdíói Sigurrósar. Auk
þess hefur Hreinn og fjölskylda
hans tekið þátt í byggja upp hjálp-
Grátur og gleði í Gíneu-Bissá
Björgvin G. Sigurðsson viðskiptaráðherra brá sér í viðburðarríka ferð til Afríku á dögunum. Í þessari stuttu frásögn lýsir
Björgvin upplifun sinni af dvölinni í Gíneu-Bissá. Landið sem áður var hluti af hinu portúgalska veldi fékk sjálfstæði sitt fyrir
hartnær 35 árum og hefur síðan þá verið eitt af fátækustu ríkjum heims. Með honum í för var meðal annars Erna Hreinsdóttir
sem tók myndir í ferðinni.
KÁTT Á HJALLA Gleði skín úr augum barnanna enda þótt þau búi við kröpp kjör og búi við miklu minni lífsgæði en jafnaldrar
þeirra á Íslandi.
VIÐSKIPTARÁÐHERRAR Á SIGLINGU Við-
skiptaráðherra Íslands og viðskiptaráð-
herra Gíneu-Bissá silgdu til Bijagós-eyja.
ALLIR SAMAN Íslenska sendinefndin stillti sér upp með þorpsbúum fyrir myndatöku.