Fréttablaðið - 27.03.2008, Blaðsíða 53
FIMMTUDAGUR 27. mars 2008 29
UMRÆÐAN
Þróunarmál
Meira en milljarður manna í heiminum
þarf að láta sér duga
innan við einn Banda-
ríkjadollara á dag. Með-
almaðurinn hér í Malaví
þarf að gera sér að góðu
hálfan dollara á dag –
tæpar eitt þúsund
íslenskar krónur á mánuði. Samt
er mannlífið í Malaví blómlegt
þegar sæmilega árar og flestir
una glaðir við sitt – bera sig bara
nokkuð vel. En þegar uppskera
dugir ekki, eins og æ oftar gerist,
líður fólkið í þorpunum neyð,
sem er þyngri en tárum taki.
Malaví er eitt af þéttbýlustu
löndum Afríku. Íbúarnir eru á
fjórtándu milljón í landluktu ríki
sem er aðeins stærra en Ísland.
Gjöfult og ægifagurt Malavívatn-
ið þekur rúman fimmtung flatar-
málsins. Í lok nýlendutímans á
sjöunda áratugnum voru Mal avar
4 milljónir. Atvinnuhættir hafa
ekki breyst í takt við fjölgun
fólksins. Það er stóri vandinn.
Stuttur kafli í sögunni
Á Malavívatni er róið til fiskjar á
eintrjáningum, sem hafa verið
eins í þúsundir ára. Æ fleiri
munna þarf að metta með aflan-
um úr vatninu, sem var næstum
óbrigðult forðabúr til skamms
tíma. Sama á við um landið. Smá-
bændur áttu áður tveggja til
þriggja hektara spildu. Nú þurfa
þeir að láta sér nægja hálfan
hektara til að brauðfæða sig og
sína.
Þó að annálar greini frá upp-
skerubresti og hallæri á árum
áður heyrði slíkt til undantekn-
inga. Malavar höfðu yfirleitt nóg
að bíta og brenna. En þegar fólks-
fjölgunin fór úr böndunum á átt-
unda og níunda áratug síðustu
aldar, sumpart vegna straums
flóttafólks frá stríðshrjáðu
grannríkinu Mósambík, fór að
síga á ógæfuhliðina.
Engan skyldi undra þótt fólk,
sem í þúsundir ára hefur kunnað
sæmilega tryggar aðferðir til að
brauðfæða sig, þurfi tíma til að
ná fótfestu í gerbreyttum veru-
leika. Aldarfjórðungur er ekki
langur tími í atvinnusögu þjóðar.
Og þegar peningar eru ekki til er
hægara sagt en gert að innleiða
skjótvirka nýbreytni í atvinnu-
málum. Innfluttar vörur og inn-
flutt þjónusta kosta himinháar
fjárhæðir. Fólki eru allar bjargir
bannaðar – er fast í gildru.
Einfalt reikningsdæmi
Glöggur smábóndi með þúsund
krónur á mánuði veit að hann
getur ekki eignast innflutta drátt-
arvél fyrir sjálfsaflafé. Það
reiknar hann í huganum. Dráttar-
vél af ódýrustu gerð kostar árs-
laun meira en hundrað smá-
bænda. Svo hrökkva laun hvers
bónda um sig í heilt ár varla til að
fylla tankinn af olíu. Ekki dugir
bóndanum því, að öðru óbreyttu,
að fá dráttarvélina að gjöf – nema
gefandinn sé svo örlátur að
rekstrarfé fylgi, þar til fjárfest-
ingin hefur losað hann úr gildr-
unni.
Það er tómt mál að tala um for-
sjálni, sparnað og fjárfestingu
þegar peningar eru ekki
til og engar eignir til að
veðsetja. Ráðagerðir um
kaup og rekstur búvéla
án fjárhagsaðstoðar á
smábændafundi í Mal-
aví eru álíka raunsæjar
og tal um kaup á geim-
skipi á félagsfundi um
stjörnuskoðun í mennta-
skóla. Hvort tveggja er
út í bláinn.
Örbirgðin í Malaví
veldur því, að ríkið fær litlar
tekjur. Hið opinbera er því ótta-
legur væskill. Um það og bónd-
ann gilda sömu lögmál. Það er
hvorki svigrúm fyrir framsýni
né stórhug. Því glatast gjarnan
þær litlu fjárfestingar, sem ráð-
ist er í. Mikið er til dæmis lagt í
menntun lækna. En malavískir
læknar eru eftirsóttir í Bretlandi,
Bandaríkjunum og Suður-Afríku.
Þar eru laun svimandi há á mala-
vísku vísu. Enda hverfa níu af
hverjum tíu læknum úr landi á
vit betri lífskjara. Afleiðingin í
Malaví er einn læknir á hverja
fimmtíu þúsund íbúa, sem sam-
svarar sex læknum á öllu Íslandi.
Tölur um hjúkrunarfræðinga
endurspegla sama veruleika.
Það eru ekki bara kjörin sem
lokka. Málið er ekki svo einfalt.
Þess vegna er ekki hægt að átelja
ríkar þjóðir, sem bjóða menntuðu
fólki góð kjör. Tækifæri til að
þroskast í starfi hanga nefnilega
á spýtunni líka. Á malavískum
spítala er sjaldnast að finna þau
tæki og tól, sem læknir þarf til að
nýta menntun sína og halda henni
við. Enda kostar lítið röntgen-
tæki meira en árslaun allra
starfsmanna sjúkrahúss, sem
sinnir tugum þúsunda. Ef tækið
bilar getur verðmiðinn á vara-
hlutnum sýnt verðgildi margra
mánaða lyfjabirgða. Tækið góða
nýtist því engum ef rekstrarfé er
ekki tryggt. Það verður í besta
falli minnisvarði um góðan ásetn-
ing gefanda, sem tók skakkan pól
í hæðina.
Lýsing prófessorsins
Þorvaldur Gylfason prófessor
lýsir svona stöðu í nýlegri grein í
þessu blaði: „Fátækustu lönd í
heiminum standa við stiga, sem
hangir yfir höfðum þeirra og þau
ná ekki upp í neðsta þrepið og
sökkva því smám saman dýpra
og dýpra í gljúpa jörð. Þau síga
vegna þess að fólkið lifir bókstaf-
lega frá hendinni til munnsins.“
Hann lýkur grein sinni með því
að benda á hið augljósa: „Þetta
fólk þarf hjálp til þess að ná upp í
neðsta þrep stigans, og þá getur
það klifrað upp af sjálfsdáðum.
Það þarf hjálp til sjálfshjálpar.
Það er áskorun til okkar allra.“
Hef engu við lokaorð prófessors-
ins að bæta.
Höfundur er umdæmisstjóri
Þróunarsamvinnustofnunar
Íslands í Malaví.
Bókstaflegar þrengingar
SKAFTI JÓNSSON
Verkefnastjórnun I: Undirbúningur og
áætlanagerð - grundvallaratriði
hefst 8. apríl
Skiptasamningar
haldið 14. apríl
Gæðasala
hefst 15. apríl
Prince2: Projects In Controlled Environments
hefst 21. apríl
Þjónustugæði og þjónustumælingar
hefst 22. apríl
Listin að selja hugmyndir og ráðgjöf
haldið 22. apríl
Innri gæðaúttektir fyrir stofnanir og fyrirtæki
hefst 6. maí
Mannlíf og menning í Barcelona
hefst 1. apríl
Spænska II
hefst 1. apríl
Jarðfræði og jarðsaga Íslands
hefst 14. apríl
Að skrifa góða grein
hefst 16. apríl
Vinnusálfræði og samskipti á vinnustað
hefst 1. apríl
Gæðastjórnun: Hugmyndafræði, stefna,
aðferðir og umbótastarf
hefst 2. apríl
Einelti á vinnustað: Forvarnir og viðbrögð
haldið 3. apríl
Framvirkir samningar
haldið 7. apríl
Nýir stjórnendur
hefst 8. apríl
Vextir og skuldabréf
haldið 8. apríl
Breytingastjórnun og menning vinnustaða
hefst 8. apríl
STJÓRNUN OG FJÁRMÁL MENNING OG SJÁLFSRÆKT
Nánari upplýsingar og skráning:
- sæktu þér aukinn styrk
sími 525 4444
endurmenntun.is
Safnaðu þekkingu