Fréttablaðið - 06.04.2008, Blaðsíða 10

10 6. apríl 2008 SUNNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björgvin Guðmundsson og Björn Ingi Hrafnson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
BITBEIN Illugi Gunnarsson spyr:
Þarf að breyta stjórnarskránni til að koma
í veg fyrir framkvæmdir í Helguvík?
ILLUGI
GUNNARSSON
SVANDÍS
SVAVARSDÓTTIR
Hversu fagurt er
fagra Ísland?
Margir náttúruverndarsinnar kusu Samfylk-inguna í góðri trú í kosningunum 2007.
Flokkurinn lagði fram fagra stefnu um fag-
urt Ísland þar sem nýjar og ákveðnari áherslur
voru lagðar á náttúruverndarsjónarmið en áður
hafði sést hjá þeim flokki. Allar götur síðan
hafa ýmsar blikur verið á lofti með að stefnan
væri meira í orði en á borði en nú tekur stein-
inn úr.
Úrskurður umhverfisráðherra, Þórunnar
Sveinbjarnardóttur, sýnir að hin fögru fyrirheit
stendur ekki til að efna. Með undanslætti kemur
hún sér hjá því að taka efnislega afstöðu í mál-
inu, vísar kröfu um ógildingu frá og skýlir sér
bak við meðalhófsreglu þegar hún hafnar því að
umhverfisáhrif vegna álvers í Helguvík og fram-
kvæmdum tengdum því verði metin saman.
Gildandi lög hefðu dugað
Mat ráðherra á eigin umboði er aumt og viðbár-
ur hennar um nauðsyn stjórnarskrárbreytingar
eru ótrúverðugar. Þótt umhverfisverndarákvæði
í stjórnarskrá sé vissulega þarft, hefðu gildandi
lög dugað ráðherra til að fylgja eftir hugsjónum
sínum. Telji Þórunn Sveinbjarnardóttir skorta
lög til verndar náttúrunni er rétt að benda á að
hún sem umhverfisráðherra hefur haft tíu mán-
uði til að breyta því.
Þótt lögin kveði ekki á um að þættir skuli
metnir saman er vissulega heimild til slíks. Í það
hefði ráðherrann getað vísað, sem og umhverf-
isréttarins almennt og þróunar hans, varúðar-
reglunnar og fleiri ákvæða sem stjórnvöld hljóta
að hafa til hliðsjónar. Ráðherra umhverfismála
hefur að sjálfsögðu bæði umboð og stöðu til að
úrskurða náttúrunni í hag.
Útfærslurnar gleymdust
Fagurt Ísland og stóriðjustopp virðist ekki vera
á valdi Samfylkingarinnar, þrátt fyrir að hinn
nýumhverfissinnaði flokkur hafi tögl og hagld-
ir í ráðuneyti umhverfismála. Samfylking í
umhverfisráðuneyti hefur ekki tæki. Útfærsl-
urnar gleymdust í Fagra Íslandi.
Allt þar til sókn Vinstri grænna hófst á árun-
um 2005-2006 hafði Samfylkingin stutt stóriðju-
stefnuna með litlum sem engum fyrirvörum.
Meðal annars Kárahnjúkavirkjun. Þegar flokk-
urinn um síðir skynjaði umhverfisvakninguna og
sá þá sveiflu sem var í átt til umhverfissjónar-
miða hófst stefnumótun og Fagra Ísland varð til.
En innistæðurnar voru of litlar og valdastólarnir
mikilvægari en stefnufesta í umhverfismálum.
Vinstri græn hafa svörin
Vinstri græn hafa sett fram ítarlegar hugmynd-
ir um hvernig unnt er að beita leyfisveiting-
arvaldinu, eignarhaldi orkufyrirtækja, ríkis-
ábyrgðum á lánum og Kyoto-sáttmálanum til að
stöðva frekari stóriðju. Þess utan hafa þingmenn
Vinstri grænna lagt fram tillögur að lagaheimild-
um til að hafa hemil á, stýra eða tímasetja stór-
framkvæmdir í þágu umhverfisverndar og hag-
stjórnar.
Umhverfisráðherra, Þórunni Sveinbjarnardótt-
ur, ber að láta náttúruna njóta vafans.
S
amkvæmt fréttum eru 37 þúsund fermetrar af íbúðar-
húsnæði til sölu á Austurlandi. Kaupendur fást ekki og
verð fer að lækka aftur eftir þá þenslu sem varð þar
um fárra missera skeið. Á suðvesturhorninu er það
orðið sport að aka um ný og flestum ókunnug hverfi þar
sem gefur að líta gríðarlegt flæmi af nýbyggingum, íbúða- og
atvinnuhúsnæði sem enginn lítur við.
Offramboð á íbúðarhúsnæði hefur kostað sitt: fjárfestar og
lánastofnanir sitja uppi með dauð veð og fasteignafélögin taka
brátt að stækka. Reikningurinn í bókhaldi fasteignafélaga lána-
stofnana tekur brátt að gildna og þá er skammt í að afskriftirnar
færist í aukana.
Hið stutta og skarpa kaupæði sem hljóp í byggingariðnaðinn í
landinu og átti um hríð góðu gengi að fagna meðal kaupenda er
liðið hjá. Fjöldamargir stækkuðu við sig, það vantaði eitt her-
bergi til fyrir barnið.
Sumir voru svo heppnir að selja eldri eignir, aðrir sem seldu
og keyptu næst fallinu, sitja nú uppi með tvær eignir og verða að
slá af þeirri eldri. Sumir munu tapa af höfuðstól sínum og bæta
vel í skuldirnar. Margt af þessu fólki mun lenda í vandræðum.
Líka þeir sem keyptu sína fyrstu og aðra eign á miklu lánshlut-
falli með lítið eigið fé.
Það er auðvelt að vera vitur eftir á.
Margir munu streitast við, á aðþrengdum markaði, að halda í
eignir sínar, fjölskyldur munu berjast í bökkum, álag mun taka
sitt gjald í geði og gleði: enginn vandi gengur eins nærri fjöl-
skyldum og viðvarandi greiðsluvandi. Og þá eru lánastofnanir
ekki eins tilkippilegar og þær voru með björtu fasi þess sem
vildi gera allt fyrir þann sem lánið tók. Við blasir mannlegur
harmleikur á stórum skala – og fátt við að gera.
Í kjölfar eignamissis rís upp leigumarkaður: hundruð eða
þúsundir eigna verða á þeim markaði. Magn þeirra neyðir fast-
eignafélögin til að lækka ávöxtunarkröfur niður úr öllu valdi til
að koma eignunum í nýtingu: þúsundir munu sætta sig við að
leigja meðan safnað er í nýjan höfuðstól til íbúðakaupa.
Og meðan þetta ástand varir mun byggingariðnaðurinn ganga
í gegnum mikla erfiðleika með uppsögnum, samdrætti og gjald-
þrotum. Gangi þessi dökka framtíðarsýn eftir mun það taka
hann nokkur ár, ef ekki áratug, að ná áttum og koma undir sig
fótum á ný.
Allir þátttakendur og ábyrgðarmenn í þessu spili með fjár-
muni og líf geta af þessum darraðardansi lært eitt: Kapp er best
með forsjá.
Lögmál framboðs og eftirspurnar herðast:
Herbergið
fyrir barnið
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON SKRIFAR
Gangi þessi dökka framtíðarsýn eftir mun það taka
hann nokkur ár, ef ekki áratug, að ná áttum og koma
undir sig fótum á ný.
Verndum umhverfið
og stjórnarskrána
Niðurstaða Þórunnar Sveinbjarnardóttur umhverfisráðherra vegna kæru Landverndar
virðist vera vel rökstudd og málefnaleg. Sú skoð-
un ráðherrans að hún hefði gjarnan viljað kom-
ast að annarri niðurstöðu hljómar kannski nokkuð
sérkennilega, því vart verður því trúað að önnur
sjónarmið hafi verið uppi hjá umhverfisráðherra
en þau að komast að réttri niðurstöðu í samræmi
við lög og rétt. Að vissu leyti má þó segja að þessi
afstaða skjóti styrkari stoðum undir úrskurðinn
sjálfan, því verður a.m.k. ekki haldið fram að nið-
urstaðan hafi verið þvinguð fram eða reynt með
lagaklækjum að hafna kröfu Landverndar.
Enga ríkisstjóriðju
Niðurstaða Þórunnar festir í sessi þá aðferðar- og
hugmyndafræði sem Framsóknarflokkurinn hafði
meðal annars forystu um að innleiða í íslenska
stjórnsýslu á síðasta kjörtímabili. Mikil og um
margt réttmæt gagnrýni hafði komið fram á þá
stefnu að ríkisvaldið beitti sér fyrir stóriðjufram-
kvæmdum og var einkum vísað til framkvæmd-
anna við Kárahnjúka í því sambandi. Til að mæta
þeirri gagnrýni var málum þannig fyrir komið að
sérhver framkvæmd þyrfti að uppfylla reglur um
umhverfismat og önnur almenn viðmið, en síðan
væri það viðskiptaleg ákvörðun hvort af fram-
kvæmdum yrði. Reyndar er það galli á þessu kerfi
að orkufyrirtækin eru enn meira eða minna í eigu
hins opinbera og því koma stjórnmálamenn að
ákvörðunum eftir þeirri leiðinni. En þrátt fyrir
þann galla er núverandi fyrirkomulag til mikilla
bóta frá þeirri tíð er stjórnmálamenn voru að bisa
við að draga hingað fyrirtæki til að reisa álver.
Almennar leikreglur og skýr umhverfismarkmið
skapa traust bæði almennings og viðskiptalífsins.
Slík nálgun hjálpar okkur að ná eðlilegu jafnvægi
á milli nýtingarsjónarmiða og náttúruverndar og
án efa er það eitt mikilvægasta langtímaverkefni
okkar kynslóðar í stjórnmálum.
Útþynnum ekki stjórnarskrána
Stjórnarskráin skilgreinir grundvallarréttindi
okkar og með henni er valdi ríksins yfir borg-
urunum takmörk sett. Stjórnarskráin verður að
vera gagnorð, skilmerkileg og skýr, hennar hlut-
verk er að tiltaka meginreglur sem samfélagið er
grundvallað á. Þess vegna má stjórnarskráin ekki
verða einhverskonar óskalisti eða markmiðaskrá
um það sem gott þykir eða æskilegt hverju sinni.
Með því að blanda slíku saman við grundvallar-
réttindi okkar borgaranna er verið að grafa undan
þeirri vernd sem stjórnarskráin veitir okkur. Nú
hef ég ekki séð neina útfærslu á hugmyndum
umhverfisráðherra um ákvæði um náttúruvernd
í stjórnarskrá. En hætt er við því að það muni
verða þess eðlis að erfitt verði að henda reiður á
merkingu þess og réttarfarslegum afleiðingum
sem því muni fylgja. Jafnframt tel ég varhuga-
vert að koma á einhverju kerfi sem byggir á því
að ráðherra geti í krafti slíks stjórnarskrárákvæð-
is gripið inn í t.d. umhverfismat sem byggt er á
lögum og reglu. Slík stjórnsýsla er geðþóttakennd
og í andstöðu við þá hugsun að framkvæmda-
valdið vinni með gegnsæjum og fyrirsjáanlegum
hætti.
Sköpunarmiðbær
Oddný Sturludóttir borgarfulltrúi
vill að listnemar og skapandi fólk af
öllum gerðum fái að nýta auð hús
í miðborg Reykjavíkur. Húsin standi
mörg hver á bestu stöðum borg-
arinnar, í miðbænum sem hún
segir suðupott sköpunar og
lista. En ungir listamenn hafi
því miður varla ráð á að
leigja sér aðstöðu til sköp-
unar, svo há sé húsaleigan.
Á útliti margra húsanna
má þó sjá að úðabrúsa-
listamenn eða veggjakrot-
arar hafa látið verkin tala
í stað þess að skeggræða
hvort þeir fái að nýta sér
húsin í listsköpun sinni.
Allir eru að fljúga eitthvert
Fræg för Geirs, Ingibjargar og fylgd-
arliðs með einkaþotu til Rúmeníu
á NATO-fund hefur mikið verið til
umræðu. Á meðan sumum finnst
það bruðl að leigja þotur undir
íslenska ráðamenn finnst
öðrum það hið besta mál
enda sé með því hægt að
spara tíma ráðherranna.
Það var því ágætt hjá
Geir að nýta umdeilda
flugferðina til að lýsa
yfir óánægju við Pútín
Rússlandsforseta með
flug rússneskra flugvéla
í grend við Ísland.
Þotuveikin
Björgólfur Thor Björgólfsson þurfti að
leita til læknis í Búlgaríu vegna sýk-
ingar í miðeyra. Slíkar sýkingar koma
til af miklum þrýstingsbreytingum í
flugi eða fjallaklifri og
má Björgólfur því
ekki fljúga, nú eða
klifra mjög hátt á
næstunni. Hann
gæti þá kannski
lánað íslenskum
ráðherrum þot-
una á meðan?
olav@frettabladid.is