Tíminn - 01.11.1981, Blaðsíða 17

Sunnudagur 1. nóvember 1981
17
—Ojú, oftar en einu sinni! hrópaöi hann
upp úr hlátrinum, en vék ekki hláturlausum
augunum af skáldinu, hvar hef ég svosem
ekki alift manninn! Það er bara verst a6
mér gafst ekki timi til aö spyrja prófessor-
inn hva6 geðklofi er. Þér veriö að spyrja
hann um þaö sjálfur, Ivan Nikolajevits!
—Hvernig vitiö þér hvaö ég heiti?
—Seisei, tvan Nikolajevits, hver þekkir
yöur ekki? — Og nú dró útlendingurinn upp
úr vasa sinum eintak af Bókmenntablaöinu
frá deginum áöur. A forsíöu þess sá Ivan
Nikolajevits mynd af sjálfum sér og undir
henni ljóö. En þétta sönnunargagn um heiö-
ur og vinsældir, sem daginn áöur haföi glatt
skáldiö, var þvi nú siöur en svo til nokkurr-
ar ánægju.
—Ég biöst afsökunar, sagöi þaö og
dökknaöi i framan, gætuö þér beöiö andar-
tak? Ég þarf aö segja nokkur orö viö félaga
minn.
—Meö ánægju, sagöi ókunni maöurinn,
hér er svo gott aö vera, undir linditrjánum.
Og ég er ekkert aö flýta mér.
—Sjáöu til, Misja, hvislaöi skáldiö þegar
þaö haföi dregiö Berlioz meö sér afsiöis,
þetta er enginn feröamaöur, þetta er njósn-
ari. Þetta er rússneskur útlagi, sem hefur
sloppiö aftur inn i landiö. Biddu hann aö
sýna þér skilriki sin, annars missum viö af
honum...
—Helduröu þaö? hvislaöi Berlioz
áhyggjufuilur, en meö sjálfum sér hugsaöi
hann: „Hann hefur vitaskuld rétt fyrir
sér”.
—Þér er óhætt aö trúa mér, hvislaöi
skáldiö i eyra hans, hann þykist vera fáviti
til þess aö toga eitthvaö upp úr okkur. Þú
heyrir hvernig hann talar rússnesku. —
Skáldiö horföi útundan sér á útlendinginn
til aö fylgjast meö þvi aö hann heföi sig ekki
á brott. — Komdu, viö skulum taka hann
fastan, svo aö hann sleppi ekki...
Skáldiö leiddi Berlioz aö bekknum.
Ókunni maöurinn sat þar ekki lengur.
Hann stóö hjá bekknum og héit á litilli bók i
dökkgráu bandi, þykku umslagi úr vönduö-
um pappir og nafnspjaldi.
—Fyrirgefiö, aö i hita samræöunnar
gleymdi ég aö kynna mig. Hér er nafn-
spjaldiö mitt, vegabréfiö og boösbréf þar
sem ég er beöinn aö koma til Moskvu'sem
ráðgjafi, sagöi ókunni maöurinn og horföi
fast á rithöfundana tvo.
Þeir fóru hjá sér. „Fjandinn sjálfur, hann
hefur heyrt til okkar”, hugsaöi Berlioz og
gaf meö kurteislegri bendingu til kynna aö
skilrikja væri ekki þörf. Meöan útlending-
urinn rétti ritstjóranum skilrikin tókst
skáldinu aö sjá, aö á nafnspjaldiö var
prentaö meö útlendu letri oröiö „prófessor”
og aö ættarnafn prófessorsins byrjaöi á tvö-
földu vaffi.
—Min er ánægjan, tautaði ritstjórinn
miöursin, og útlendingurinn tróö pappirun-
um i vasann.
Þar meö haföi samband komist á nýju og
þrenningin settist aftur á bekkinn.
—Var yöur boðiö hingaö sem ráögjafa,
prófessor? spuröi Berlioz.
—Já til ráögjafar.
Eruö þér Þjóöverji? spuröi Bésdomni.
—Ég? spuröi prófessorinn og varö allt i
einu hugsi, já liklega er ég Þjóöverji, sagði
hann svo.
—Þér talið frábæra rússnesku, sagði
Bésdomni.
—Og, ég er málamaöur góöur, kann af-
skaplega mörg tungumál, svaraði
prófessorinn.
—Og hver er sérgrein yöar? spuröi
Berlioz.
— Ég er sérfræöingur i svartagaldri.
„Þaö er bara svona!” hljómaöi i höföinu
á Mikhail Alexandrovits.
— Og... og var yður boðiö hingaö til aö
veita ráögjöf i þeirri sérgrein? stamaöi
hann.
—Já, einmitt, staöfesti prófessorinn og
bætti til skýringar: 1 rikisbókasafninu hér
hafa fundist handrit frá tiundu öld, rituö af
galdramanninum Herbert frá Aurillac. Ég
hef verið beöinn aö ráöa fram úr þeim. Ég
er eini sérfræöingurinn i heiminum.
—Aha! Þér eruö semsé sagnfræöingur?
spuröi Berlioz meö viröingu og haföi létt
stórlega.
Ég er sagnfræöingur, samsinnti visinda-
maöurinn og bætti viö, alveg út i hött: t
kvöld mun skrýtin saga gerast viö
Patriakatjarnir!
Aftur uröu ritstjórinn og skáldiö furöu
slegnir, en prófessorinn benti þeim aö
koma nær, og hvislaöi þegar þeir höföu
báðir teygt höfuðin I átt til hans:
—Muniö, aö Jesús var til.
—Sjáið nú til, prófessor, svaraöi Berlioz
og brosti þvinguöu brosi, viö berum virö-
ingu fyrir þekkingu yöar, en höfum sjálfir
aöra skoöun á þessu máli.
—Skoöanir eru óþarfar, sagöi prófessor-
inn undarlegi, hann var bara til, þaö er allt
og sumt.
—En maöur veröur þó aö hafa einhverja
sönnun... byrjaöi Berlioz.
—Sannanir eruheldur ekki nauðsynlegar,
sagöi prófessorinn og tók nú til máls lágum
rómi, skyndilega laus viö allan hreim:
Þetta er ósköp einfalt mál. Arla morguns
fjórtánda dag vormánaðarins Nisan gekk
hann meö fótaburði riddara og klæddur
hvitri skikkju meö blóörauöum faldi...
Hvernig getur maöurinn stjórnaö, þegar
honum erfyrirmunað aö gera áætlun jafn-
vel hlægilega stutt fram i timann, segjum
t.d. þúsund ár, og ekki nóg með það, heldur
veit hann ekki einu sinni hvað biður hans á
morgun?
Tökum dæmi, ókunni maðurinn sneri sér
að Berlioz, imyndið yður að þér ætlið að
stjórna eigin Úfi og annarra. Þér hafið
komist á bragðið, ef svo mætti að orði
kveöa, og svo allt i einu, ha,ha! fáið þér ill-
kynjað æxli i lunga. — Útlendingurinn
brosti bliðlega, einsog tilhugsunin um ill-
kynjað æxli ilunga vektihonum ánægju. —
Já, illkynjaö æxli, endurtók hann þessi
hljómmiklu orö og lygndi aftur augunum
einsog köttur, og þarmeö væri öll yöar
stjómsýsla Ur sögunni!
Þér hefðuð ekki lengur áhuga á neinu
nema eigin lfftóru. Ættingjarnir myndu
bara ljúga að yður. Þér mynduð finna á
yður að ekki væri allt með felldu. Þér
mjTiduð leita til sérfróðra lækna, siðan til
fúskara, og jafnvel til spákvenna. Allt væri
þetta jafnfánýtt, einsog gefur að skilja. Og
endirinn yrði sorglegur: sá sem rétt i þessu
héltsig hafa stjörn á einhverju, hann liggur
spurði skáldið ólundarlega. Þaö haföi rétt i
þessu lokiö viö sina siöustu sigarettu.
—Hvaöa tegund viljiö þér? endurtók
ókunni maöurinn.
Jæja þá, „Okkar merki”, svaraöi
Bésdomnf illilega.
Ókunni maöurinn dró þegar i staö
vindlingaöskju upp úr vasa sinum og bauö
Bédsomní.
—„Okkar merki...”
Ritstjórann og skáldiö furöaöi ekki aöeins
á þvi aö vindlingarnir i öskjunni skyldu ein-
mitt vera af tegundinni „Okkar merki”.
Engu minna undruðust þeir öskjuna sjálfa.
Hún var griöarstór, úr skiragulli, og þegar
hún var opnuö stafaði hvitu og bláu ljósi af
demantsþrihyrningi, sem var innan á lok-
inu.
.Rithöfundarnir hugsuöu hvor sitt:
Berlioz — „Vist er hann útlendingur! ” og
Bésdomni — „Ja hvur andskotinn, ha!”
Skáldið og eigandi vindlingaöskjunnar
fóru aö reykja, en Berlioz afþakkaöi, enda
var hann ekki reykingamaður.
„Þaö þarf aö mótmæla honum á þennan
hátt”, ákvaö Berlioz meö sjálfum sér:
„Vist er maöurinn dauölegur, enginn fær
Hann mældi Berlioz út meö augunum, eins-
og hann ætlaöi aö sauma á hann föt, og
tautaði fyrir munni sér: „Einn, tveir...
Merkúr i ööru húsi... minnkandi tungl...
sex... óhapp, kvöld... sjó” og tilkynnti siöan
glaölegri og hárri röddu: „Þaö veröur
skoriö af yöur höfuðiö!”
Bésdomni staröi reiöilegum villimanns-
augum á óskammfeilinn útlendinginn, en
Berlioz spuröi meö hæönisglotti:
—Og hver gerir þaö? Óvinir?
Innrásarliö?
—Nei, svaraöi viömælandi hans,
rússnesk kona, félagi i Komsomol.
—Hm..., drundii Berlioz. Skrýtla ókunna
mannsins fór i taugarnar á honum. — Þér
afsakið, en þetta er ósennilegt.
—Ég biöst lika afsökunar, svaraöi útlend-
ingurinn, en svona er þetta. Vel á minnst,
ég ætlaði aö spyrja yður hvað þér hygðust
gera i kvöld, ef það er ekki leyndarmál?
—Það er ekkert leyndarmál. Ég ætla að
skreppa heim til min á Sadovaja-hring-
brautina núna, og klukkan tiu I kvöld verö-
ur fundur i Massolit, þar sem ég verö
fundarstjóri.
nú allt i einu hreyfingarlaus í trékassa, og
aðstandendur skilja aö hann er ekki lengur
neins nýtur og brenna hann i ofni.
En þetta er ekki þaö versta. Kannski hef ur
manni réttsi svona dottið i hug að skreppa
til Kíslovodsk, — útlendingurinn deplaði
augunum framan f Berlioz, — það Virðist
ekki stórt framtak, en hann getur ekki einu
sinni framkvæmt það, vegna þesS að allt i
einu sxrikar honum fótur og hann verður
undir sporvagni! Getið þér haldið þvi fram
að hann hafi sjálfur ráðstafao lifi sinu á
þennan veg? Er ekki trúlegra að einhver
annar hafi ráðstafað þvi fyrir hann? — Og
nú hlóókunni maðurinn undarlegum hlátri.
Berlioz hafði hlustað sem bergnuminn á
þessa óþægilegu sögu um illkynjuö æxli og
sporvagna og ógnvekjandi hugsanir voru
teknar aö ásækja hann. „Hann er ekki út-
lendingur... hann er ekki útlendingur...
hugsaöi hann, þetta er stórfuröulegur ná-
ungi en hver I ósköpunum er hann, mér er
spurn?”
— Ég sé aö yöur langar til aö reykja?
sagði ókunni maöurinn óvænt og sneri sér
aö Bésdomní, hvaöa tegund reykiö þér?
—Eigiö þér margar tegundir eöa hvaö?
neitaö þvi. En staöreyndin er sú, aö...”
Honum tókst ekki aö koma þessum orö-
um út úr sér áöur en útlendingurinn tók aft-
ur til máls:
—Já, maðurinn er dauðlegur, en þaö er
ekki nema hálfur vandinn. Þaö versta er,
aö hann er stundum skyndilega dauðlegur,
þaö er málið! Þessvegna getur hann ekki
einu sinni ákveðiö hvað hann ætlar að hafa
fyrir stafni i kvöld!
„Þetta er klaufalegur málflutningur”,
hugsaði Berlioz og andmælti:
— Þetta eru nú ýkjur. Ég veit nokkurn
veginn hvaö ég ætla aö gera i kvöld. Með
þeim fyrirvara aö sjálfsögöu, aö ég fái ekki
múrstein i hausinn á heimleiöinni...
—Múrsteinn, greip ókunni maöurinn
fram i af sannfæringarkrafti, dettur^aidrei i
hausinn á neinum aö ástæöulausu. Ég get
fullvissaö yöur um aö yöur persónulega
stafar engin hætta af múrsteinum. Yöar
biöur annarskonar dauödagi.
—Þér vitiö kannski hverskonar dauödagi
þaö er? spuröi Berlioz, uppfullur af skiljan-
legrihæöni vegna þessa kjánalega samtals,
og getið frætt mig um þaö?
—Meö ánægju, svaraöi útlendingurinn.
—Af þessu getur ekki oröiö, sagöi útlend-
ingurinn ákveðinn.
—Hversvegna ekki?
—Vegna þess, svaraði útlendingurinn og
leit samankipruöum augum til himins, þar
sem svartir fuglar voru á hljóölausu sveimi
einsog þeir fyndu kvöldkuliö leggjast aö, aö
Annúska er búin aö kaupa sólblómaoliuna,
og ekki nóg meö þaö, hún er lika búin aö
hella henni niður. Þaö verður þvi enginn
fundur.
Af skiljanlegum ástæöum upphofst nú
þögn undir linditrjánum.
—Afsakið, tók Berlioz aftur til máls aö
hléi loknu og leit á snarruglaöan útlending-
inn, hvaö kemur sólblómaolia þessu máli
viö, og hver er þessi Annúska?
—Ég skal segja þér hvar sólbómaolian
kemur inn i málið, sagöi Bésdomni óvænt
og haföi nú greinilega ákveöiö aö segja hin-
um óboöna gesti striö á hendur, hafiö þér,
borgari góður, aldrei þurft aö dveljast á
geöveikrahæli?
—ívan!... hvislaöi Mikhail
Alexandrovits.
En útlendingurinn móögaöist ekki vitund,
heldur hló glaölega.