Fréttablaðið - 15.04.2008, Blaðsíða 14
14 15. apríl 2008 ÞRIÐJUDAGUR
Öðru hvoru berast fréttir úr fjöl-
miðlum sem gefa það til kynna að
unglingar hagi kynlífi sínu svo
frjálslega að hroll sækir að þeim
sem eldri eru. Fregnir um að stúlk-
ur greiði með kynlífsathöfnum
fyrir það að komast í samkvæmi
rötuðu fyrir nokkru á síður blað-
anna eftir að um það var fjallað á
bloggheimum og aðrar slíkar frétt-
ir eru síður en svo til þess fallnar
að auka tiltrú fólks á ungdómnum
nú til dags.
Fréttablaðið aflaði sér upplýs-
inga um kynhegðun unglinga og
ræddi við Dagbjörtu Ásbjörnsdótt-
ir mannfræðing, en hún er með
mastersgráðu í kynja- og kynlífs-
fræðum og hefur unnið að málefn-
um er varðar kynlíf, kynhegðun og
sjálfsmynd unglinga hjá Íþrótta-
og tómstundaráði Reykjavíkur.
Hún hefur einnig haldið fjölda
funda um málefnin með ungling-
um og foreldrum þeirra.
Kynferðislegur greiði fyrir inn-
göngu
„Unglingar eru heilt yfir mjög
heilbrigður og upplýstur hópur, en
svo er alltaf viss jaðarhópur sem
gengur í berhögg við það,“ segir
Dagbjört.
„Það bendir til dæmis allt til
þess að unglingar byrji seinna að
sofa hjá en áður. Ég vísa þar til
rannsóknar Sóleyjar Bender hjúkr-
unarfræðings frá árinu 1996, en
þar mældist meðalaldur við fyrstu
kynmök rétt rúmlega fimmtán ár,
en í síðustu rannsókn sem er frá
2006 mældist hann um 16 ár.“
Rannsóknir og greining gerði í
samstarfi við menntamálaráðu-
neytið rannsókn á reynslu og við-
horfum framhaldsskólanema til
kynlífs. Þar kemur fram að 12 pró-
sent stráka og 5 prósent stúlkna
sjá ekkert athugavert við það að
veita einhverjum kynferðislegan
greiða fyrir inngöngu í sam-
kvæmi.
„Því miður vitum við dæmi þess
að unglingar greiði með kynferðis-
legum greiða fyrir inngöngu í
partí,“ segir Sigríður Pálmadóttir,
hjúkrunarfræðingur á Heilsu-
gæslustöðinni í Kópavogi. Líkt og
aðrir heimildamenn Fréttablaðs-
ins segir hún að svo virðist sem
það viðhorf ríki hjá hópi unglinga
að til dæmis munnmök og það að
fróa öðrum teljist ekki til kyn-
maka. Segja þeir að unglingar
verði fyrir miklu áreiti, til dæmis
á netinu, sem brengli gildismat
þeirra og viðhorf.
Rannsóknin sem gerð var 2004
sýnir einnig að tæp fjögur prósent
stráka og tæp tvö prósent stúlkna
höfðu þegið greiðslu eða greiða
fyrir kynmök. Hvorki Björgvin
Björgvinsson, yfirmaður kynferðis-
brotadeildar lögreglunnar á höfuð-
borgarsvæðinu, né Ólöf Ásta Far-
estveit, forstöðumaður Barnahúss,
telja ástæðu að ætla að dregið hafi
úr þessari hegðun síðustu ár.
Áhersla á björtu hliðarnar
En hvernig er hægt að hafa jákvæð
áhrif á viðhorf unglinga til kyn-
lífs? „Ég tel það mjög mikilvægt
að beina athyglinni meira að
jákvæðum hliðum kynlífsins,“
segir Dagbjört. „Hræðsluáróður-
inn hefur oft verið viðloðandi for-
varnarstarfið hér á landi þar sem
megináherslan er lögð á hætturn-
ar sem fylgja kynlífi og unglingum
kennt að segja „nei.“ En ég tel
happadrýgra að snúa þessu við og
hvetja þá til að kynnast sjálfum
sér og finna hvernig kynlífi þeir
vilji lifa og segja „já“ við því.
Þegar því er náð veit unglingurinn
hvenær hann á að segja „nei“ við
öllu hinu.
Þetta snýst um það að hann
kynnist sjálfum sér og viti hvað
hann vilji, því um leið er ungling-
urinn að styrkja sína sjálfsmynd.
Því er einstaklingur með sterka
sjálfsmynd hæfari en aðrir til að
takast á við viðfangsefnin sem
kynhvötin og tilhugalífið bera á
borð.“
Síðasti vígvöllurinn í jafnrétti kynj-
anna
En þó unglingar séu afar upplýstir
segir Dagbjört að þeir hafi ekki
hafnað ríkjandi viðhorfum um
kynlíf þar sem karlpeningurinn sé
krýndur meðan konan er kross-
fest. „Þetta sést best þegar laus-
læti er til umræðu en þetta er afar
neikvætt orð og er jafnan notað
um konur. Þó tel ég að lauslæti sé
ekkert meira hjá þeim en körlum.
Og þær sem gera sig seka um laus-
læti eru kallaðar öllum illum nöfn-
um eins og hórur eða druslur.
Strákar sem sýna sama hegðunar-
mynstur eru hins vegar „playerar“
eins og unglingarnir segja. Og það
er ekki amalegt að vera „player“.
Þannig að það er langt í land með
að við getum sagt að það ríki jafn-
rétti í kynlífi. Ég tek undir orð
prófessors míns frá Hollandi sem
sagði að síðasti vígvöllurinn í jafn-
rétti kynjanna væri kynlífið.“
Glíman við klamydíuna
Þeim sem greindust með klamydíu
fjölgaði verulega um aldamótin en
árin 2001 og 2002 var fjöldi þeirra
yfir tvö þúsund. Þessi sömu ár
greindust fleiri en fimm hundruð
unglingar á aldrinum fimmtán til
nítján ára með sjúkdóminn.
„Við höfum svo sem enga hald-
bæra skýringu á þessu,“ segir Guð-
rún Sigmundsdóttir, yfirlæknir á
sóttvarnasviði hjá Landlæknisemb-
ættinu. „Meira að segja hafði verið
farið í öfluga herferð árið 1999 þar
sem unglingar voru hvattir til að
nota smokkinn og gæta varúðar,
svo að flestir töldu að þessum til-
fellum ætti að fækka í
kjölfarið. En svo
kann skýring-
in einmitt
að vera
sú að
þeir
hafi verið upplýstari og því fleiri
farið í skoðun og þar af leiðandi
fleiri greinst. Oft getur klamydía
verið einkennalaus og því farið
framhjá þeim sem sýktur er. En
hann getur þó engu að síður smitað
aðra.“
Hún ítrekar að þó sjúkdómurinn
geti verið einkennalaus, en það er
þó afar óalgengt meðal karla, getur
hún verið sérlega skaðleg og jafn-
vel valdið konum ófrjósemi ef ekki
er brugðist við.
Um margra ára skeið greind-
ust færri en tíu árlega með lek-
anda en árið 2005 varð þar stór
breyting á og árið 2006 var talan
komin yfir þrjátíu manns. Guð-
rún segir þó að hlutfall
unglinga í þeim
hópi sé
óverulegt.
FRÉTTASKÝRING: Unglingar á hraðferð inn í harðan heim 4. hluti – Kynlíf
Með góðu skal illt út reka
Misjöfnum sögum fer af kynhegðun unglinga. Fregnir herma að það viðgangist í afmörkuðum hópum að greiða fyrir inngöngu í
samkvæmi með kynlífsgreiða. Rannsóknir benda til að unglingar byrji seinna að sofa hjá. Mannfræðingur sem vinnur að kyn-
fræðslu fyrir unglinga vill beina athyglinni að björtu hliðum kynlífsins sem kenni þeim einnig hvernig kynlíf eigi ekki að vera.
DAGBJÖRT ÁSBJÖRNSDÓTTIR Hræðsluáróður gagnast ekki, segir Dagbjört, en hún leggur áherslu á það við unglinga að kynlíf eigi
alltaf að vera gott og ánægjulegt. Sterk sjálfsmynd og vissa um sinn vilja segir hún happadrýgsta vopnið í forvarnarstarfinu.
FRÉTTABLAÐIÐ/ARNÞÓR
VISSIR ÞÚ AÐ...
■ unglingar stofna til og slíta ástar-
samböndum á Netinu
■ árið 2007 voru fjórir undir tvítugu á
Íslandi smitaðir af HIV-veirunni
■ að stúlkur hafa oftast sín fyrstu
kynmök með eldri drengjum
■ að miklum meirihluti stráka í
framhaldsskóla finnst að kynferðis-
legur lögaldur eiga að vera 14 ára
eða yngri*
*Heimild: Rannsóknir og greining
KLAMYDÍA
Einkenni karla
Útferð úr þvagrásinni (slímkennd-
ur vökvi, glær, hvítur eða gulleitur)
og stundum sviði og kláði í
þvag rásinni og við þvaglát. Þessi
einkenni koma oft fram 1-3 vikum
eftir samfarir sem leiddu til smits.
Einkenni kvenna
Útferð (hvítur eða gulleitur, slím-
kenndur vökvi frá leggöngum),
sviði eða kláði í þvagrásinni við
eða eftir þvaglát, tíð þvaglát,
óreglulegar blæðingar og stundum
kviðverkir.
Fylgikvillar
Ef ekki er brugðist fljótt við
klamydíusýkingu er hætta á
bólgum í eggjaleiðurum kvenna
og jafnvel bólgu í eistum karla.
Klamydía er algengasta orsök
bólgu í eggjaleiðurum og getur
slík bólga leitt til ófrjósemi eða
utanlegsfósturs. Klamydía getur
sýkt augu og valdið verulegri
bólgu með tímabundinni blindu.
Því oftar sem einstaklingur sýkist,
þeim mun meiri líkur eru á skað-
legum aukaverkunum, svo sem
ófrjósemi.
Greining
Núorðið er auðvelt að greina
smit. Einungis þarf þvagprufu til.
Niðurstöður liggja yfirleitt fyrir
innan fárra daga. Ekki er hægt
að greina klamydíusýkingu með
blóðprufu. Komið getur fyrir að
klamydía finnist ekki við rannsókn
þótt viðkomandi sé sýktur.
Meðferð
Klamydía er meðhöndluð með
ákveðnum sýklalyfjum í töfluformi.
Penísillínmeðferð dugar þó ekki.
Þau lyf sem oftast eru notuð nú
á dögum þarf aðeins að taka í
einum skammti, eða einu sinni á
dag í vikutíma. Eins og áður segir
eru rannsóknir ekki alltaf öruggar.
Því er mikilvægt að meðhöndla
alla sem grunur leikur á að séu
smitaðir, jafnvel þótt niðurstöður
rannsókna hafi ekki staðfest smit.
HEIMILD: LANDLÆKNISEMBÆTTIÐ
FRÉTTASKÝRING
JÓN SIGURÐUR EYJÓLFSSON
jse@frettabladid.is
FJÓRÐA GREIN AF FIMM
Á morgun:
Menntun
R
V
U
N
IQ
U
E
04
08
04
Rekstrarvörur
- vinna með þér
Réttarhálsi 2 • 110 Reykjavík
Sími: 520 6666 • Fax: 520 6665
sala@rv.is • www.rv.is
Umhverfisvottaðar hreinlætisvörur
– fyrir sumarbústaðinn og veiðihúsið
Bjarni Ómar Ragnarsson,
verslunarstjóri hjá RV
UM KYNLÍF
UNGLINGA
Ég tek undir orð prófessors
míns frá Hollandi sem sagði
að síðasti vígvöllurinn í jafn-
rétti kynjanna væri kynlífið.“
„Sterk sjálfsmynd er besta forvörnin.“
„Ef þú kannt að segja já þá kannt þú
líka að segja nei.”
Dagbjört Ásbjörnsdóttir mannfræð-
ingur
„Maður og kona eru fædd til að
elskast en ekki til að búa saman.
Frægustu elskendur sögunnar þurftu
alltaf að búa við aðskilnað.“
Noel Clarasó, spænskur rithöfundur
(1905-1985)