Fréttablaðið - 16.04.2008, Blaðsíða 8

MARKAÐURINN 16. APRÍL 2008 MIÐVIKUDAGUR8
Ú T T E K T
Þ
unginn í umræðu um styrkingu gjald-
eyrisvaraforða Seðlabanka Íslands
eykst dag frá degi. Geir H. Haarde
forsætisráðherra talar sífellt skýrar
um nauðsyn þess. Undir það sjónarmið
tekur Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, utanríkisráð-
herra og formaður Samfylkingarinnar. Davíð
Oddsson, formaður bankastjórnar Seðlabank-
ans, segir stefnt að því að tvöfalda gjaldeyris-
forðann en nú séu skilyrðin ekki hagfelld. Búið
var að skapa væntingar um aðgerðir sem enn er
beðið eftir. Á meðan ríkir taugatitringur á mark-
aðnum. Krónan er ótrygg og óvissu um rekstrar-
skilyrði bankanna hefur ekki verið eytt. Margir
segja þörf á aðgerðum strax.
UNNIÐ AÐ LÁNTÖKU
Erlendir ráðgjafar Seðlabankans hafa fengið
það hlutverk að aðstoða bankastjórnina við það
að styrkja gjaldeyrisforðann. Hins vegar hefur
orðið bið á raunverulegum aðgerðum. Í máli
Davíðs Oddssonar seðlabankastjóra á stýrivaxta-
fundinum á fimmtudaginn í síðustu viku kom
fram að unnið væri í málinu. Það væri í samræmi
við það sem forystumenn ríkis stjórnarinnar
hefðu sagt og reyndar stjórnar andstöðunnar líka.
Hins vegar dró hann frek-
ar úr þeim hraða sem þyrfti
að vera á framkvæmdinni.
Vísaði hann meðal annars
til óhagstæðra skilyrða til
lántöku. Um fé almennings
væri að ræða og því bæri
ráðamönnum að leita hag-
stæðra kjara.
ÓVISSAN ER VERST
Í samtölum við þingmenn
ríkisstjórnarinnar voru ekki
allir sammála um hversu
brýnt vandamálið væri.
Þó var uppi það sjónar-
mið að óvissan væri vond.
Ef búið væri að tala um að
efla gjaldeyrisvarasjóðinn,
meðal annars til að auka trú-
verðugleika Seðlabankans
sem lánveitanda til þrauta-
vara, væri eins gott að drífa
í því. Ef Seðlabankinn hefði
á annað borð hlutverk væri
það að vera bakhjarl fjár-
málakerfisins sem þrauta-
vara lánveitandi. Við núver-
andi stöðu væri hægt að draga í efa að hann gæti
sinnt því hlutverki. Það rýrði trúverðugleika
fjármálakerfisins út á við og rýrði kjör bankanna
á alþjóðlegum lánsfjármörkuðum. Við því mætti
enginn við núverandi aðstæður.
Geir Haarde og Ingibjörg Sólrún hafa fund-
að með yfirmönnum viðskiptabankanna og sagst
ætla að leggja þeim lið í þessari varnar baráttu.
Spurningin sem margir spyrja sig er hvort Seðla-
bankinn sé að draga lappirnar í þeirri baráttu
með því að klára ekki erlenda lántöku fyrir hönd
ríkissjóðs. Bankinn gangi skemur en seðlabank-
ar annarra ríkja í að smyrja hjól fjármálakerfis-
ins. Hefur því jafnvel verið haldið fram að Davíð
Oddsson vilji gera forystumönnum ríkisstjórnar-
innar erfitt fyrir með því að vera erfiður í taumi.
Ákveðinn pirringur er í röðum þingmanna og
óþreyja eftir aðgerðum vegna þessa. Menn segj-
ast ekki skilja þennan seinagang og vita ekki
hvar orsökin liggur.
GOTT SAMBAND VIÐ SEÐLABANKANN
Nokkrir þingmenn Sjálfstæðisflokksins sem
Markaðurinn ræddi við segja samt að samband
milli ráðherra efnahagsmála, Geirs Haarde, og
seðlabankastjóra sé ágætt. Margir vilji ýta undir
þá skoðun að ágreiningur ríki um hvert skuli
stefna. Þessi vinna taki bara sinn tíma enda
ekki um lágar fjárhæðir að ræða. Það geti jafn-
vel verið snjallt að vera ekki með of upplýsandi
yfirlýsingar í baráttunni um betri kjör. Ef ríkis-
stjórnin virðist taugastrekkt geti það einung-
is ýtt undir vandann hvað varðar lánakjör ríkis
og banka. Forsætis ráðherra hefur lagt áherslu
á að það megi ekki ana að neinu þótt hann hafi
bætt í yfirlýsingar undanfarna daga. Björgvin
„Viðskipti innlendra fjármálafyrirtækja við Seðlabankann eru
í íslenskum krónum og ekki er fyrirsjáanleg breyting þar á.
Þau viðskipti varða m.a. greiðslumiðlun í landinu, reglubundna
útvegun lauss fjár og úrræði við lausafjárvanda,“ sagði í
umsögn Seðlabankans til ársreikningaskrár í byrjun desember
síðastliðinn. Tilefnið var beiðni Kaupþings banka um heimild til
að færa bókhald og semja ársreikning í evrum á þessu ári.
V I Ð S K I P T I Í
H V A Ð E R G J A L D E Y R I S F O R Ð I ?
Gjaldeyrisforði Seðlabankans nemur
nú um 200 milljörðum króna að
teknu tilliti til gengis-
lækkunar krónunnar
frá áramótum. Talað
hefur verið um að allt
að tvöfalda þann
forða. Bankinn
skilgreinir gjald-
eyrisforðann
sem eignir í erlendum
gjaldmiðlum sem eru
aðgengilegar með
litlum fyrirvara.
Forðinn sam-
anstendur af
gulli, sérstökum
dráttarréttindum
og gjaldeyris-
stöðu við Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn
og erlendum
innstæðum auk erlendra markaðsverðbréfa.
FORÐINN Í
ERLENDRI MYNT
Gjaldeyrisforðinn saman-
stendur ekki bara af seðlum
og mynt heldur öðrum eign-
um einnig. Fórnarkostnaður
varasjóðs getur verið nokkur
vegna þess að ávöxtun
hans er takmörkunum háð
samkvæmt starfsreglum
bankastjórnar.
Margir hafa gripið það á lofti í um-
ræðunni um vandræðin í efnahagslífi
þjóðar innar að auka þurfi gjaldeyris-
forða Seðlabankans. Það er ekki langt
síðan sú umræða komst á verulegt flug.
Áður höfðu fáir fjallað um nauðsyn þess
að hafa hér stóran gjaldeyrisforða nema
einstaka fræðimenn og pólitíkusar.
Þar sem Seðlabankinn starfar eftir
verðbólgumarkmiði á ekki að vera þörf
á stórum gjaldeyrisforða samkvæmt
hagfræðinni – að því gefnu að mark-
aðir séu skilvirkir. Bankinn einbeitir
sér eingöngu að því að halda verðlagi
stöðugu með stýrivöxtum. Í einföldu
máli hefur það áhrif á gengi krónunn-
ar í gegnum framboð og eftirspurn eftir
gjaldmiðlinum. Bein inngrip á gjald-
eyrismarkaði eru algjör undantekning
við sérstakar aðstæður samkvæmt nú-
verandi peningastefnu Seðlabanka Ís-
lands sem tekin var upp árið 2001. Áður
hafði bankinn yfirlýst gengismarkmið
með vikmörkum.
Skiptar skoðanir eru á því af hverju
þessi mikla umræða blossar upp nú. Í
fyrsta lagi veldur kreppa á lánsfjár-
markaði því að fjármálafyrirtæki þurfa
að hafa öflugan lánveitanda til þrauta-
vara. Það er eitt af meginhlutverkum
seðlabanka í heiminum. Þá er minni
hætta á að þeir lendi í lausafjárvand-
ræðum, sem á að veita þeim betri kjör á
alþjóðlegum lánamörkuðum.
BANKARNIR OF STÓRIR
Vegna þess hversu stórir íslensku bank-
arnir eru efast margir um getu Seðla-
banka Íslands til að sinna þessu hlut-
verki skilmerkilega. Hafa alþjóðleg
matsfyrirtæki meðal annars bent á
þennan vanda. Að auki hafa stjórnendur
Seðlabankans lýst því yfir að þeir muni
einungis geta lánað í íslenskum krónum.
Stór hluti af starfsemi bankanna er er-
lendis og því þurfa þeir erlendan gjald-
eyri fyrst og fremst lendi þeir í vand-
ræðum. Ef Seðlabankinn vildi bjarga
þeim um stundarsakir þyrfti hann líka
að búa yfir öflugum gjaldeyrissjóði.
Viðskiptabankarnir vonast einnig til
að geta fengið erlendan gjaldeyri lánað-
an hjá Seðlabankanum og lagt í staðinn
inn veð í íslenskum verðbréfum ýmiss
konar. Þetta er sérstaklega mikilvægt
núna fyrir bankana þegar gjaldeyrir
er dýr og erfitt að fá lán á sæmilegum
kjörum. Þetta myndi líka leysa vanda
sem skapast hefur á innlendum mark-
aði með gjaldmiðlaskiptasamninga. Sá
markaður hefur þurrkast upp vegna
mikillar eftirspurnar eftir gjaldeyri.
Vaxtamunur í útlöndum hefur hrunið
og er það ein meginástæða fyrir gengis-
lækkun krónunnar.
Allir hafa áhuga á gjaldeyrisforðanum
L Á N V E I T A N D I T I L
Þ R A U T A V A R A
Samkvæmt lögum getur Seðlabankinn,
telji hann þess þörf til að varðveita
traust á fjármálakerfi landsins, veitt
lánastofnunum í lausafjárvanda
ábyrgðir eða lán til að koma í veg fyrir
bankakreppu. Sérstaklega er tekið
fram að bankinn veiti ekki aðstoð til
gjaldþrota lánastofnana eða lána-
stofnana með eiginfjárstöðu undir
löglegum mörkum. Sem dæmi verða
lánastofnanir sem uppfylla ekki skilyrði
um lágmarks eigið fé að leysa sín mál
með nýju hlutafé. Þetta er í samræmi
við reglur sem gilda alls staðar á
Norðurlöndum. Í þeim tilfellum þar
sem banki telst vera gjaldþrota eða
greiðslugeta hans talin óviss skulu
seðlabankarnir án tafar hafa samband
við fjármálaráðuneyti í sínu ríki.
ALÞJÓÐLEG ÁHRIF Áhættuálag erlends lánsfjár
hefur ratað inn í verðmyndun skiptasamninga á
gjaldeyrismarkaði og eytt vaxtamun milli Íslands og
annarra myntsvæða.
Ekkert umboð til að brotlenda
Of langur tími hefur liðið að mati stjórnarþingmanna frá því að yfirlýsing var gefin um aðgerðir til að styrkja gjald
hvort Seðlabankinn dragi lappirnar. Málið er þó í undirbúningi. Enn er óljóst hvort veita eigi bönkum aðgang að
segir óvissuna versta og að margir telji aðgerða þörf strax.