Fréttablaðið - 16.04.2008, Síða 18
MARKAÐURINN 16. APRÍL 2008 MIÐVIKUDAGUR10
S K O Ð U N
ÚT GÁFU FÉ LAG: 365 – prentmiðlar RIT STJÓRAR: Björgvin Guðmundsson og Björn Ingi Hrafnsson RITSTJÓRN: Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Ingimar Karl Helgason, Jón Aðalsteinn
Bergsveinsson, Óli Kristján Ármannsson, Sindri Sindrason AUGLÝSINGASTJÓRI: Jón Laufdal RIT STJÓRN OG AUGLÝSING AR: Skaftahlíð 24, 105 Reykja vík AÐ AL SÍMI: 512 5000 SÍMBRÉF:
512 5301 NETFÖNG: rit stjorn@markadurinn.is og aug lys ing ar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UM BROT: 365 – prentmiðlar PRENT VINNSLA: Ísa fold arprent smiðja ehf. DREIFING:
Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum er dreift ókeyp is með Fréttablaðinu á heim ili á höf uðborg ar svæð inu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum
verslunum á lands byggðinni. Markaðurinn áskil ur sér rétt til að birta allt efni blaðs ins í staf rænu formi og í gagna bönk um án end ur gjalds.
bjorgvin@markadurinn.is l bjorn.ingi@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l ingimar@
markadurinn.is l jonab@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is l sindri@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
O R Ð S K Ý R I N G I N
Markgengi er orð sem dúkkar
reglulega upp í umfjöllun um
afkomuspár greiningardeilda
bankanna. Þar er verið að fjalla
um væntingar til gengis fyrir-
tækja sem skráð eru í kauphöll.
Orðið er nokkuð gagnsætt,
líkt og mörg önnur orð sem
notuð eru í fjármálalífinu.
Alla jafna er vísað til þess
gengis hlutabréfa ákveðinna
fyrirtækja sem greinendur
vænast til að náist á ákveðn-
um tímapunkti. Þannig getur
markgengi bréfa einhvers fyrirtækis verið X
margar krónur að sex eða tólf mán-
uðum liðnum.
Markgengi er það sem á
enska tungu nefnist „target
price“ og getur átt við um
fleira en vænt gengi hluta-
bréfa. Þannig er hægt að
nota markgengi í tengsl-
um við yfirtökur fyrir-
tækja og þá í því sam-
hengi á hvaða verði sá
sem tekur yfir ætlar sér
að kaupa.
Markgengi
Óhætt er að fullyrða að veður séu viðsjál í íslensku efnahagslífi
nú um stundir. Dökk þjóðhagsspá Seðlabankans, þar sem gert er
ráð fyrir tveggja stafa verðbólgu, sex prósenta atvinnuleysi og
þrjátíu prósenta raunlækkun húsnæðisverðs, hefur valdið ólgu í
samfélaginu. Vaxtahækkanir bankans duga skammt; krónan veik-
ist áfram og erlend lán fyrirtækja og einstaklinga sveiflast sem
aldrei fyrr.
Viðskiptalífið kallar eftir samræmdum aðgerðum þeirra sem
ábyrgð bera á stjórn peningamála; það gera aðilar á markaði sömu-
leiðis. Verkalýðshreyfingin kallar eftir nýrri þjóðarsátt, en Sam-
tök atvinnulífsins gefa íslensku krónunni falleinkunn á alla lund
og vilja taka upp evru einhliða innan viðskiptalífsins. Virtir fræði-
menn kalla eftir allsherjar uppstokkun á skipulagi Seðlabankans
og telja einsýnt að hvort tveggja bankaráð og bankastjórn víki.
Erlendir vogunarsjóðir herja á íslenskt fjármálakerfi og fleiri en
tveir hittast vart hér á landi um þessar mundir, öðruvísi en svo að
talið berist að þeim þrengingum sem steðja að því sem aðeins fyrir
fáeinum mánuðum gekk undir nafninu íslenska efnahagsundrið.
Á tímum ólgu og óvissu í efnahagslegri tilveru heillar þjóðar er
vitaskuld mikilvægt að rasa ekki um ráð fram og draga hvorki upp
of dökka mynd af ástandi né falsmynd bjartsýni sem engin inni-
stæða er fyrir. Af þeim sökum er ljóst að ýmislegt af því sem sagt
hefur verið síðustu daga hefði vel mátt missa sín. Þannig er ekki
komið að því að ríkisvæða bankana til að geta einkavætt þá á nýjan
leik, eins og haldið hefur fram. En jafnljóst er einnig að yfirlýs-
ing forsætisráðherra á Alþingi á dögunum, um að botninum væri
náð og það versta væri yfirstaðið, á sér fáa formælendur enda þótt
flestir vildu helst af öllu óska að satt væri.
Hið sanna er að enginn veit nákvæmlega hver staðan er. Óvissan
er bein ávísun á vantraust og tortryggni, en hvort tveggja er eitur í
beinum þeirra sem á markaði starfa. Traust er víða fyrir bí, bank-
ar eru hvattir til að birta raunveruleg útlánatöp sín svo unnt sé að
leggja raunsætt mat á umfang vandans og víða um heim hittast
stjórnmálaleiðtogar á neyðarfundum til að ráða ráðum sínum.
Í slíku ástandi vega orð þeirra sem um stjórnartauminn halda
þungt. Engum vafa er þannig undirorpið að skýrar yfirlýsingar
viðskiptaráðherra, utanríkisráðherra og forsætisráðherra um að
íslensk stjórnvöld muni vera bönkunum raunverulegur bakhjarl,
reynist til þess nauðsyn, skipta miklu máli og hafa róað erlenda
greinendur og lánardrottna. Að sama skapi er ljóst að efndir þurfa
að fylgja orðum. Spurt er: Hvernig mun það gerast? Með því að
auka gjaldeyrisvaraforðann? Með samstarfi við aðra seðlabanka?
Með lánalínum eða skuldabréfakaupum? Meðan svörin berast ekki
magnast óvissan og óþægilegur grunur kann að læðast að fleiri en
einum. Ekki síst þegar misvísandi skilaboð berast frá Seðlabank-
anum, sem virðist líta ástandið öðrum augum og dregur markvisst
úr væntingum um stefnumarkandi aðgerðir á næstunni. Hvernig
má það vera?
Hið sama á við í gjaldeyrismálum þjóðarinnar. Yfirlýsingar um
að aðild að Evrópusambandinu og upptaka evru sé ekki á dagskrá
á kjörtímabilinu duga skammt þegar öllum má vera ljóst að nú-
verandi ástand gengur ekki. Atvinnulífið hefur sýnt með viðbrögð-
um sínum að það treystir sér ekki til að bíða svo lengi eftir niður-
stöðu sem fleiri og fleiri finnst blasa nú þegar við. Íslenska krónan
dugar einfaldlega ekki lengur. Tímarnir hafa breyst, raunveru-
leikinn er annar en áður var, hversu sársaukafullt sem það kann
að vera. Stjórnmálaflokkarnir munu ekki ná að berja niður þá um-
ræðu, enda þótt þeir óttist afleiðingar hennar og mögulegan klofn-
ing í sínum röðum. Þjóðin verður sjálf að ráða sínum örlögum og
aðeins í samningaviðræðum fæst úr því skorið hvort viðeigandi
niðurstaða næst eða ekki. Að öðrum kosti verða til tvær þjóðir í
þessu landi; ein sem sinnir viðskiptum og þiggur laun í evrum og
svo hin, sem skipuð er þorra almennings í landinu og er dæmd til
að taka á sig byrðar verðbólgu, vaxta og veikari krónu. Varla telst
það gæfuleg framtíðarsýn?
Niðurstaðan er því sú að orðum verða að fylgja efndir. Þeir ráð-
herrar sem segjast hlynntir aðild að ESB og upptöku evrunnar
hafa öll tæki til þess að setja málið á dagskrá. Margir munu taka
slíkum skilaboðum fagnandi. Sama á við um útspil ríkisstjórnar-
innar til stuðnings fjármálakerfinu. Ekki dugir að fljóta sofandi að
feigðarósi. Einhverjar aðgerðir þarf til af hálfu stjórnvalda í þess-
ari viku í því skyni að róa markaðinn og skapa traust á íslensku
efnahagslífi. Það er enginn að biðja ríkið um að gefa bönkunum
peninga. Hins vegar þarf núna alvöru aðgerðir, traustvekjandi
spor til að hrekja þær spár að litla Ísland standi nú frammi fyrir
vanda sem það ráði hreinlega ekki við.
Þegar forsætisráðherra ávarpar ársfund Samtaka atvinnulífsins
næstkomandi föstudag verður vonandi ljóst í hverju útspilin fel-
ast, ef ekki fyrir fundinn þá á honum sjálfum. Takist ráðherra vel
til í þeim efnum, sem allar vonir standa til, getur það orðið raun-
verulegur vendipunktur. Þá má ef til vill leyfa sér þann munað að
spyrja hvort botninum sé náð. Það er því óhætt að segja að vænt-
ingarnar séu miklar. Og skyldi engan undra í þeim efnum.
Enn er beðið eftir útspili ríkisstjórnar og Seðlabankans
til stuðnings íslensku fjármálalífi.
Orð og efndir
Björn Ingi Hrafnsson
Annar hfRekstrarverkfræðistofan
Suðurlandsbr. 46 • Sími 568 1020 • Annar.is
a ÁrsreikningarBókhald
Skattframtöl
Eignir og skuldir íslensku þjóðar-
innar erlendis hafa aukist gríðar-
lega á undanförnum árum. Mikið
hefur verið fjallað um fjárfest-
ingar íslenskra einstaklinga og
fyrirtækja erlendis á undanförn-
um árum. Hratt vaxandi skuldir
þjóðarinnar hafa einnig orðið
mörgum að umtalsefni.
SKULDUGASTA ÞJÓÐ Í HEIMI?
Seðlabankinn birtir reglulega
tölur sem sýna eigna- og skulda-
stöðu þjóðarinnar. Í nýjustu
tölum, sem sýna stöðu eigna og
skulda í lok síðasta árs, sést að
hreinar eignir þjóðarinnar er-
lendis eru um fimmföld lands-
framleiðsla en skuldir þjóðar-
innar til útlanda eru hærri, eða
um 6,3 sinnum landsframleiðsla.
Munurinn, það er að segja er-
lendar skuldir umfram erlend-
ar eignir, var um síðustu áramót
um 1.584 milljarðar króna eða
um 5 milljónir á hvern Íslend-
ing. Ýmsir áhugamenn um hag-
tölur gripu þessa staðreynd á
lofti þegar tölurnar birtust í byrj-
un síðasta mánaðar og einhverj-
ir bentu á að hér væri líkast til
um enn eitt heimsmet þjóðarinn-
ar að ræða. Aðrir fullyrtu að hér
sæist svart á hvítu í tölum Seðla-
bankans að fjárfestingar Íslend-
inga erlendis væru svo skuldsett-
ar að þær væru byrði á þjóðinni.
Þetta er alvarlegt ef rétt reyn-
ist og þess vegna er mikilvægt
að skoða betur hvað er á bak við
þessar tölur.
EIGNIR ÚTLENDINGA
OG SKULDIR ÍSLENDINGA
Um síðustu áramót námu skuldir
þjóðarinnar rúmum 8 billjónum
(átta þúsund milljörðum). Þar af
eru 758 milljarðar vegna beinn-
ar fjárfestingar erlendra aðila á
Íslandi og um 3,7 billjónir vegna
fjárfestingar erlendra aðila í ís-
lenskum verðbréfum. Í því sam-
hengi er rétt að hafa í huga að
á meðal þessara erlendu aðila
eru einnig þeir Íslendingar sem
eru með lögheimili erlendis eða
eiga hér eignir sem eru skráðar á
eignarhaldsfélög sem skráð eru
erlendis. Hlutur þessara Íslend-
inga í eignum „erlendra aðila“
hér á landi hefur vaxið ört á
undan förnum árum. En það eru
ekki aðeins eignir útlendinga
sem teljast til skulda Íslendinga
því einnig er um að ræða lántök-
ur Íslendinga í útlöndum en þær
námu alls 3,6 billjónum um síð-
ustu áramót. Langstærsti hluti
þeirra skulda er vegna fjármögn-
unar á erlendri starfsemi banka-
kerfisins, sem er því lánað út
erlendis og því myndast tekju-
streymi á móti þeim skuldum í
útlöndum. Þær hafa því afar lítið
með íslenska hagkerfið að gera.
Inni í þessari tölu eru meðal ann-
ars innistæður útlendinga í er-
lendum starfsstöðvum íslensku
bankanna, en þær námu 1,3 billj-
ón krónum um síðustu áramót.
EIGNIR ÍSLENDINGA
OG SKULDIR ÚTLENDINGA
Um síðustu áramót námu eignir
Íslendinga erlendis alls 6,5 billj-
ónum króna samkvæmt tölum
Seðlabankans. Þar af telst 1.571
milljarður króna til beinnar
fjárfestingar og 1.672 milljarð-
ar til erlendrar verðbréfaeign-
ar. Aðrar eignir, þ.e. lán til er-
lendra aðila, erlendar innistæð-
ur og gjaldeyrisforðinn, námu
alls rúmum 3,2 billjónum. Sam-
kvæmt þessu voru því erlendar
skuldir þjóðarinnar rúmum 1,5
billjónum umfram erlendar eign-
ir en það voru um 124 prósent af
landsframleiðslu, eða 5 milljón-
ir á mann eins og áður sagði, og
því vildu einhverjir gera tilkall
til heimsmets.
EIGNIR OG SKULDIR
Á MARKAÐSVIRÐI
Í nýjasta hefti Peningamála Seðla-
bankans sem kom út í síðustu viku
er að finna athyglisverða grein
um þetta mál. Einn af sérfræðing-
um bankans, Daníel Svavarsson,
hefur þar lagt í vinnu við að end-
urmeta virði beinnar fjármuna-
eignar Íslendinga erlendis og út-
lendinga á Íslandi út frá markaðs-
virði þeirra. Seðlabankinn fylgir
stöðlum og venjum Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins og Efnahags- og
framafarastofnunar innar í því
hvernig eignir og skuldir þjóðar-
innar eru færðar til bókar. Venj-
an sem þar hefur skapast, líkt og
í mörgum öðrum löndum, er að
skrá beina fjármunaeign á bók-
færðu virði, enda liggur markaðs-
virði óskráðra félaga alla jafna
ekki fyrir. Þetta er einn af mörg-
um þáttum sem hafa haft áhrif á
tölur um hreina eignastöðu þjóð-
arinnar og skekkt hana til verri
vegar á undan förnum árum.
Niður staða Daníels er að í lok
þriðja ársfjórðungs 2007 hafi er-
lendar eignir þjóðarbúsins numið
um 6,7-faldri landsframleiðslu
en ekki fimmfaldri eins og fæst
samkvæmt opin berum tölum, og
á sama hátt hafi erlendar skuldir
verið nær sjöfaldri landsfram-
leiðslu en ekki 6,3-faldri eins og
fæst ef bein fjármuneign er færð
á bókfærðu virði. Að teknu til-
liti til markaðsvirði beinnar fjár-
festingar fæst því að hrein er-
lend staða þjóðarbúsins var ekki
neikvæð um 124 prósent af lands-
framleiðslu í fyrra heldur aðeins
um 27 prósent.
EKKERT HEIMSMET
Þessi niðurstaða kemur engum
á óvart sem fylgst hefur grannt
með íslensku efnahagslífi undan-
farin ár. Hrein skuldastaða upp
á 27 prósent af landsframleiðslu
er engan veginn sama áhyggju-
efni og 124 prósent af lands-
framleiðslu og fjarri því að vera
heimsmet. Það er því mikilvægt
að halda þessum upplýsingum
til haga og að færa þessar upp-
lýsingar inn í gagnagrunna sam-
hliða hinum hefðbundnu tölum
sem eru því miður með takmark-
að upplýsingagildi. Þjóð sem
skuldar 27 prósent af landsfram-
leiðslu umfram eignir lítur engan
veginn út jafn veikburða og þjóð
með hreina erlenda stöðu sem
er neikvæð um 124 prósent af
landsframleiðslu. Það er mikil-
vægt að þeir fjárfestar, innlendir
sem erlendir, sem vilja kynna sér
ástand efnahagslífisins í þeim til-
gangi að taka upplýstar fjárfest-
ingarákvaraðanir hafi aðgang að
sem bestum og réttustum upp-
lýsingum um raunverulega stöðu
mála.
Heimsmet í bókhaldinu
O R Ð Í B E L G
Í BANKANUM Greinarhöfundur vekur á því athygli að vissara sé að rýna vel í tölur um
skuldir og eignir þjóðarinnar, eigi að vera hægt að draga af þeim réttar ályktanir.
Lúðvík Elíasson
hagfræðingur
og sérfræðingur
greiningardeildar
Landsbanka Íslands.