Tíminn - 06.01.1982, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 6. janúar 1982.
erlent yfirlit
7
erlendar fréttir
Rakowski að ræða við Genscher utanrikisráðherra i Bonn
Hækkanir á verð-
lagi í Póllandi
«
Enn óráðid hvernig herstjórninni tekst
■ ENN eru fréttir frá Póllandi
svo óljósar og mótsagnakenndar,
að erfitt er að átta sig á ástandinu
þar eða hver framvinda mála þar
muni verða. Það er þó ótvirætt,
að efnahagsvandinn var orðinn
enn meiri, þegar herinn tók
stjórnina i sínar hendur, en menn
gerðu sér þá yfirleitt ljóst.
Herinn virðist þvi ekki hafa átt
annarra kosta völ en að reyna
með valdbeitingu að bjarga þvi
sem bjargað varð, eða að láta
skapast hreint stjórnleysisá-
stand, sem hefði að likindum leitt
til rússneskrar innrásar.
Nokkur ágreiningur er um,
hvort herinn hafi látið undan rús-
neskum þrýstingi, þegar hann tók
völdin, eða hann hafi gripið til
þess ráðs án beinna fyrirmæla
Rússa til þess að afstýra ástandi,
sem hefði leitt til rússneskrar
innrásar. 1 Vestur-Evrópu hallast
margir að siðari kenningunni, en i
Bandarikjunum að hinni fyrri.
Þetta veldur ólikum viðbrögðum
stjórnvalda i Bandarikjunum og
Vestur-Evrópu.
Sagan á eftir að leiða það i ljós,
hvor skýringin er réttari. Sitt-
hvað virðist þó renna stoðum
undir það, að pólski herinn hafi
gripið til aðgerðanna án fyrir-
mæla Rússa. Meðal annars er
augljóst, að herinn hagar stjórn
sinni á annan veg en Rússar hefðu
kosið.
Rússar myndu hafa kosið, að
kommúnistaflokkurinn héldi
stjórnartaumunum áfram og völd
hans væru styrkt. t stað þess hef-
ur kommúnistaflokknum verið
ýtt til hliðar og stjórnkerfi hans
gert óvirkt, a.m.k. meðan her-
stjórninhelzt. Viða um land hefur
embættismönnum hans verið vik-
ið úr störfum, eins og héraðs-
stjórum og borgarstjórum og
málsókn hafin gegn mörgum
helztu valdamönnum hans i tið
Giereks-stjórnarinnar.
Ef kommúnistaflokkurinn á
eftir að koma til sögu á ný, verður
það annar flokkur en sá sem fyrir
var, þegar óháða verkalýðshreyf-
ingin hóf göngu sina.
Að svo miklu leyti, sem her-
stjórnin hefur samband við leið-
toga kommúnista, virðist það
einkum vera við þá, sem skipuöu
frjálslyndari arm flokksins og
gengu lengst i samvinnu viö Sam-
stöðu, óháðu verkalýðssamtökin.
Fyrst og fremst teflir hún þó
fram Rakowski varaforsætisráð-
herra. Herstjórnin hefur falið
honum formennsku i nefnd, sem á
að endurskoða allt stjórnkerfið.
Þá hefur hún sent hann til Vestur-
■ Jaruzelski
Þýskalands til viðræðna við
stjórnvöld þar.
ÞAÐ ER gleggst dæmi um öng-
þveitið, sem hafði myndazt i
efnahagsmálum landsins, þegar
herstjórnin tók völdin, að nú um
áramótin voru tilkynntar gifur-
legar verðhækkanir á ýmsum
nauðsynjavörum. Til slikra ráð-
stafana hefði herstjórnin ekki
gripið, nema nauðbeygð, þvi að
ekki verður þetta til að auka vin-
sældir hennar.
Sem dæmi um verðhækkanirn-
ar má nefna, að kg af sykri hækk-
aðiúr 10.5 zlotys i 46 zlotys, kg af
smjöri úr 17 zlotys i 60 zlotys og
kg af svinakjöti úr 90 zlotys i 360
zlotys.
Þá hækkaði verðið á smál. af
kolum til heimilisnotkunur úr 550
zlotys i 2000 zlotys.
Til frekari skýringar má geta
þess, að fyrir áramótin var opin-
ber gengisskráning á þá leið, að
33 zlotys voru i bandariskum doll-
ara. Siðan hefur verið tilkynnt
mikil gengislækkun.
Samkvæmt siðustu fregnum frá
Póllandi virðist vinna nú hafin á
öllum vinnustöðum og ganga
furðanlega, en viða gekk vinna
erfiðlega fram undir áramótin og
sums staðar lá hún niðri að fyrir-
mælum stjórnvalda, t.d. i skipa-
smiðaverksmiðjunni i Gdansk,
þar sem óháða verkalýðshreyf-
ingin var bezt skipulögð.
RAKOWSKI varaforsætisráð-
herra endurtók þá yfirlýsingu
herstjórnarinnar, þegar hann
ræddi við blaðamenn i Bonn um
áramótin, að stefnt yrði áfram i
frjálslyndisátt, þegar herlögum
yrði aflétt. Það yrði ekki horfið
aftur til þess skipulags, sem rikti
fyrir tið óháðu verkalýðsfélag-
anna, en jafnframt yrði komið i
veg fyrir svipað stjórnleysisá-
stand og rikjandi var þegar her-
inn tók völdin.
Af ymsum fregnum frá Pól-
landi virðist mega draga þá á-
lyktun, að bak við tjöldin fari
fram viðræður milli herstjórnar-
innar, fulltrúa kirkjunnar og
gætnari leiðtoga óháðu verka-
lyðsfélaganna um íramtiðar
stjórnskipan i Póllandi. Sumar
fregnir herma, að Lech Walesa
taki þátt i þessum viðræðum.
Allar yfirlýsingar Jaruzelskis
hershöfðingja benda til þess, að
hann vilji létta af herlögum eins
fljótt og kostur er. Vandi hans er
hins vegar sá, að þvi fylgi ekki
nýtt stjórnleysisástand. Til þess
að koma i veg fyrir það, þarf að
finna meðalveg milli þess ófrels-
isástands, sem rikti áður en
frjálsu verkalyðsíélögin komu til
sögu, og þess upplausnarástands,
sem var rikjandi þegar herinn tók
völdin.
Það er áreiðanlega hægara sagt
en gert að finna þessa lausn. Hér
reynir ekki aðeins á herinn, held-
ur einnig á kirkjuna, hófsamari
leiðtoga Samstöðu og kommún-
istaflokksins.
En það skiptir ekki aðeins
miklu fyrir Pólverja að slik lausn
fáist, heldur allar þjóðir Evrópu.
Þaö myndi mjög draga úr spennu
og striðshættu þar. Þetta skýrir
viðhorf vestur-þýzku stjórnarinn-
ar til atburðanna i Póllandi, en
hún virðist leggja raunhæft mat á
þá.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar
■ Reagan Bandarlkjaforseti og Schmidt kanslari V-Þýskalands
ræöast nú við i Washington.
Viðræður Reagan og Schmith:
Adgerðir EBE
gegn Póllandi
■ Viðræður Reagans Banda-
rikjaforseta og Schmidt kansl-
ara V-Þýskalands um vanda-
mál Póllands standa nú yfir i
Wasington. Stærsta máleínið i
þessum viðræðum verður
væntanlega afstaða EBE-
landanna til refsiaðgerða gegn
Póllandi.
Aðspurður um slikar að-
gerðir fyrir fundinn sagöi
Schmidt, að hann vildi ekki
gefa yfirlýsingar um það mál
áður en hann hefði rætt það við
Reagan.
A fundi sinum i fyrradag á-
kváðu utanrikisráðherrar
EBE-landanna að vera ekki i
samfloti með Bandarikja-
mönnum hvað reísiaðgerðir
varðar, en á sama tima að
gera ekkert sem mundi ganga
gegn sjónarmiðum Bandarikj-
amanna.
Japan hefur geíið i skyn
stuðning sinn við sjónarmið
EBE-landanna.
Hardlínumenn
Einingar flutt-
ir úr landi?
■ Fulltrúar EBE-landanna
hafa verið að gera grein fyrir
þvi sem fram fór á fundi
þeirra með Jaruzelski hers-
höfðingja i Varsjá en ekki
liggur enn ljóst fyrir hvað ná-
kvæmlega gerðist á þeim
fundi.
An efa ræddi Jaruzelski um
harðlinumenn verkalýðs-
félagsins Einingar og að þvi er
virðist mun hann hafa sagt að
þeir rúmuðust ekki innan
pólsks þjóðfélags.
Hinsvegar ber fregnum ekki
saman um tillögur hans um
hvernig ætti að eiga við þá.
Sumir segja að hann hafi lagt
fram þá hugmynd að flytja þá
til vesturveldanna, aðrir segja
að hann hafi sagt að þeim ætti
að vera gert kleift að yfirgefa
Pólland svo framarlega sem
önnur lönd vildu taka við
þeim.
Réttarhöld eru nú hafin yfir
fyrrum yfirmanni pólska
rikisútvarpsins en hann er
sakaður um spillingu. Fjórir
aðrir yfirmenn rlkisútvarps-
ins eru einnig fyrir rétti með
honum, sjónvarpið i Varsjá
sagði að þessi réttarhöld
mundu standa yfir i nokkra
mánuði.
Alþjóðanefnd lögmanna
hefur sagt aö réttindi Póllands
til lýðræöislegs þjóðfélags og
sjálfákvöröunar séu i hættu.
Nefndin sem er sjálfstæð
stofnun sem berst fyrir mann-
réttindum, sagöi aö afleiöing-
ar valdatöku hersins f Pól-
landi gætu verið mikill aftur-
kippur I áunnum mannréttind-
um og þau gætu tapast alveg.
Sendingar BBC á
pólsku hindraðar
■ Bretland hefur sent pólsk-
um yfirvöldum mótmæli
vegna þess að fréttasendingar
BBC á pólsku eru nú
hindraðar. Pólski sendiherr-
ann i London var kallaöur á
fund i utanrikisráðuneytinu
breska þar sem lýst var
áhyggjum Breta vegna þessa
en tæknimenn BBC höfðu þá
staðfest að allar stuttbylgju-
sendingar stöðvarinnar á
pólsku voru hindraðar.
Hindranirnar hafa verið
raktac til tveggja staða i
Sovétrikjunum, Smolensk og
Kaliningrad. Yfirmaður út-
sendinga BBC sagöist harma
þessar aðgerðir en nú væri
verið að vinna aöleiðum til að
komast i kringum hindranirn-
ar.
Sendingar útvarps-
stöðvanna „Rödd Bandarikj-
anna” og „tltvarp frjálsrar
Evrópu”, eru einnig
hindraðar.
GHANA: Útvarpið i Ghana hefur skýrt frá frekari handtökum
manna sem voru framarlega i siðustu stjórn landsins. Það
skýrði frá þvi að tveir af fyrrum ráöamönnum landsins hefðu
verið handteknir á landamærum þess.
SUÐUR-AFRÍKA Stjórn Suður-Afriku hefur ákveðið að lög-
sækja málaliða þá sem reyndu að steypa stjórninni á Sechelles-
eyjum. Yfir 45 málaliðanna hafa nú verið kærðir fyrir flugrán.
Upphaflega voru aðeins 5 þeirra ákærðir fyrir mannrán.
ÍTALIA: Lögreglan á ítaliu hefur handtekið tvo menn i viöbót,
sem hún telur vera meðlimi Rauðu herdeildanna og hefur þannig
handtekið 9 manns grunaða um aðild að deildunum eftir að
Rauöu herdeildirnar rændu bandariskum hershöfðingja fyrir 19
dögum.
SPANN:Hryðjuverkasamtök Baska á Spáni rændu iðnhöldi þar
i norðurhluta landsins. Þess er vænst að samtökin reyni að fá
mikið gjald fyrir iðnhöldinn til að setja þrýsting á aðra athafna-
menn þannig að þeir verði viljugri til að borga svokallaðan
„byltingarskatt” sem aflað hefur samtökunum mikilla fjár-
muna.