Tíminn - 10.01.1982, Blaðsíða 10

Sunnudagur 10. janúar 1982
S. 13630
S. 19514
BÍLATORG H.F.
BORGARTÚNI 24
Vantar pickup diesel
'81
og BMW 320 '80, og
ýmsa fleiri bíla á skrá
Höfum bíla á
skuldabréfum.
Datsun Cherry árg. '79
ekinn 35 þús. km.
Framdrifinn, eyðslu-
grannur
Verð kr. 75.000,-
Plymouth Super
Custom
árg. '73. Nýtt lakk,
sportfelgur.
Verð kr. 75.000.-
sjálfskiptur, 8 cyl.
Allur nýgegnumtekinn
Fallegur sportbíll
Verð kr. 85.000.-
Skipti á dýrari.
Dodge Charger árg. '70
ekinn 30 þús. á vél-
skiptingu
8 cyl. 318. Toppbíll.
Verð kr. 55.000.- Skipti
Bronco Sport árg. '73
Sjálfskiptur, 8 cyl. með
spili.
Bíll í sérflokki.
Verð kr. 125.000.-
Toyota Hiace árg. '76
ekinn 85 þús km.
Sparneytinn sendibíll.
Verð kr. 60.000.-
Chevy Van árg. '74
8 cyl. sjálfskiptur
ekinn 83 þús. km.
Innréttaður. Skipti á
ódýrari.
Verð kr. 85.000.-
Opið kl. 9-19 alla daga
nema sunnudaga.
Símar: 13630 — 19514.
bergmál
■ Jólabókaflöði er lokið — að
sinni. Það fer ekki sögum af
manntjóni ogeignatjón hefur lik-
lega verið hverfandi. Að minnsta
kosti hefur engin bókaútgáfa
verið tekin til gjaldþrotaskipta
svo vitað sé. Kannski þetta flóð
eigi það sameiginlegt með þvi i
Nilarfljóti að vera til góðs, máske
getum við ræktað garðinn okkar
betur eftir áveituna. Eða hvað?
Hvurslags flóö var þetta?
Þaö má vera aö breytingar séu
að verða á lestrarefni Islendinga,
eða er það tilviljun að hreinasti
skaldskapur virðist vera nokkuö
á undanhaidi meðal vor? 1
staðinn eru það ævisögur og alls
konar heimildarrit sem eiga upp
á pallborðið. Rétter þaö, að slik-
ar bækur hafa alla t® verið vin-
sælar með Islendingum, en nó
liggur nærri aö sjálf skáldlistin
fallií skuggann. Og nýtt fyrirbæri
hefur skotið upp kollinum —
blaðamennskubækur. Þar reiö
bókaútgáfan örn og örlygur á
vaðiö með bókum um 30. mars
1949, Gúttósiaginn og nú slðast
Stóru bombuna eftir Jón Helga-
son heitinn, að ógleymdri þeirri
sem hvað mestum tiöindum hefur
sætt: Valdatafl í Valhöll. Auk
Stóru bombunnar seldist aö
minnsta kosti ein slik ,,blaða-
mannabók” mjög vel fyrir þessi
jól og mun raunar hafa verið sjálf
metsölubókin: viðtalsbók ólafs
Ragnarssonar við Gunnar
Thoroddsen, f orsætisráðherra,
sem kom Ut hjá nýstofnuðu for-
lagi Ölafs, Vöku. Nú geta blaða-
mennskubækur verið margs kon-
ar og þar að auki bæði góðar og
vondar. Fyrstnefndar bækur Arn-
ar og örlygs voru sagnfræðilegs
eðlis, það varkafað i fortiðina, en
til þess beitt aðferöum blaða-
manns en ekki sagnfræðings.
Slikarbækureru.þegarbest tekst
til, bæði liprari og aðgengilegri
öllum almenningi en fræðirit
sagnfræðinga, sem hljóta. hvað
geirsson, Skrifað i skýineftir Jó-
hannes Snorrason, Fimmtán gir-
ar áframeftirlndriða G.,og fleiri
og fleiri. Það koma út árlega
margir tugir ævisagna á fslensku
og ég verð að játa að mér þykir
margt af þessu fjarskalega skrýt-
inn litteratúr, en látum það liggja
milli hluta. En ætli tiökist nokk-
urs staðar nema á íslandi að
roskinn mektarmaöur gefiútbók
þar sem hann telur upp og
einkunnar hvern einasta kjaft
sem ólst upp I námunda viö hann
®6
Pórarinrt
i Eldjám
iDurn
FLOÐINU
sem ritfærni þeirra og skýrleika
liður, að lúta lögmálum sinnar
greinar. Af þeim eru blaðamenn
óbundnir og er ekki meö þvi sagt
að bækur sem þeir skrifa um mál
þurfi að vera óáreiðanlegri en
bækur fræðimannanna. Og ekki
er rétt að gleyma flokki þessara
bóka sem örn og örlygur hafa
einnig haldið úti: Þrautgóðir á
raunastund sem Steinar J. Lúð-
viksson skrifar enn af ódrepandi
þrautseigju!
Hins vegar eru svo bækur sem
fjaila um nútiðina, akkúrat það
sem er að gerast i dag, og jafnvel
á morgun. Af þvi tagi er viðtals-
bók Ólafs við Gunnar Thoroddsen
að minnsta kosti að hluta til, og
einnig má nefna fyrirhugaða sem
örn og örlygur (enn!) ætluðu að
gefa út nú um jólin um Flugleiða-
málið og átti Guðni Þóröarson að
skrifa hana en gerði ekki. Þessar
bækur geta i besta falli hjálpað
mönnum að átta sig á samtiö
sinni og ýmsu þvi sem henni
ræbur, hins vegar hafa þær varla
sagnfræðilegt gildi nema f undan-
tekningartilfellum. Aö vísu segir
Matthias Johannessen i sinni
miklubókum ólaf Thors.að hann
kjósi helst aðeins að taka mark á
samtimaheimildum þvi þegar
stjórnmálamenn lititilbaka hætti
þeim til að segja söguna eins og
þeir vildu að hún væri en ekki eins
og hún var (og á þetta auðvitað
við um aðra en stjórnmálamenn,
þarsem þvierað skipta) en menn
skyldu ekki láta þetta rugla sig,
þvi Matthias er hér að tala um
frumheimildir. Blaðamennsku-
bækur geta sjaldan þjónað hlut-
verki sem heimildir og alla vega
ekki frumheimildir, þeim er ,,rit-
stýrt” ekki siður en seinni tima
bókum — bæöiaf þeim sem skrif-
ar og eins hinum sem skrifað er
um, enda þótt það kunni ekki að
liggja iaugum uppi. Þó hafa slik-
ar bækur náttúrlega ótvírætt
gildi, einmitt vegna þess að þær
eiga að geta skýrt fyrir fólki flók-
in mál sem við er að etja i þeirra
eigin samtiö...
Fyrrnefnd bók Matthiasar um
ólaf Thors er einmitt eitt dæmið
um áhuga á ævisögum — einnig
Lifsjátning Guðmundu Eliasdótt-
ureftirhana sjálfaog IngólfMar-
SklLABOD
TIL SÖNDRU
fyrir margt löngu og siðan ekki
söguna meir? Eða þaö séu gefin
ekki eitt ekki tvö heldur þrjú bindi
af æ viminningum manns útá land:
sem, með fullri virðingu, hefur
ekki aðhafst sérlega mikið um
dagana? Eða að i einni slikri bók
sé tuttugu ef ekki þrjátiu blað-
siðna kafli sem heitirþvi hógværa
nafni ,,Ég læri að synda”?
En ég var sem sagt að ræða um
skáldskap, var það ekki? Fyrst
ljóðabækur —ég verðað segja að
mér þykir útgáfa á ljóðabókum
vera meö hraksmánarlegu móti
hjá islensku forlögunum. Nú er
það aö visu viðurkennd, eða alla
vega viðtekin, staðreynd að ljóða-
bækur seljist ekki nema i undan-
tekningartilfellum svo vel aö þær
standi undir kostnaði. Afleiðingin
ersúað stærsturhópurljóðskálda
verður aö gefa út sin ljóð sjálfur
og er sú útgerð ekki beinlinis
vænleg til að auka ást á ljóðum
með þjóöinni. Mestur hluti þess-
ara ljóðabóka er auðvitað ekkert
annað en blekiönaður en samt eru
innanum góð skáld sem ekki fást
útgefinhjá „alvöru” forlögunum.
Ég trúi ekki ööru en það hafi
niöurdrepandi áhrif á ljóðskáld
sem stefna hátt aö vera i þessum
félagsskap — ef til vill svo niður-
drepandi að ræður úrslitum um
þroska þeirra á pappimum. Ég
trúi þvi heldur ekki að eitthvert
forlaganna geti ekki komið upp
flokki ljóðabóka sem væruódýrar
i vinnslu en að minnsta kosti
vandaðar og yfir þær fcirið af
kunnáttumönnum.Eða hverteiga
þeirserri unna ljóðum að snúa sér
— það er ekki uppörvandi að
grafa i flóðinu frá Letri, og er þá
ekki verið að áfellast það fyrir-
tæki — vinnur vafalaust þjóð-
þrifaverk. Nú fyrir þessi jól get
ég í fljótu bragöi aðeins rif jað upp
sex ljóðabækur sem komu út á
vegum „alvöru” forlaganna:
eftir Stefán Hörð Grimsson, Jón
úr Vör, Kristján frá Djúpalæk,
Matthias Johannessen (en þeir
teljast allir vera viðurkennd ljóð-

sú gróska skili sér i aukinni upp-
skeru, það er að segja i auknum
kaupum lesenda, sem auðvitað er
forsenda fyrir áframhaldinu.
Náttúrlega eru þessar smásögur
mismunandi að gæðum og gerð,
sjálfum þykir mér áberandi að
sumir rithöfundanna hafa enn
ekki náð fullu valdi á þvf knappa
formi sem smásagan krefst, en
jafn áberandi er að það stendur til
bóta. Á árinu komu út fimm smá-
sagnasöfn sem telja má til nokk-
urra tiðinda, hvert á sinn hátt, og
er það sjálfsagt meira en næstu
fimm árin þar á undan. Þessar
bækur eru eftir Steinunni
Sigurðardóttur (en hennar bók
vakti minni athygli en hún á skilið
af því einu að hún kom út um
páskabil en ekki undir jól), Hrafn
Gunniaugsson, Þorstein Antons-
son, Þórarin Eldjám og Véstein
Lúðviksson — er þá ótalin bók
Matthiasar Jóhannessen (en hér
er nafn hans nefnt i þriðja sinn i
ekki lengri grein) en frá henni er
sagt nánar á bókasiðu hér aftar i
blaðinu. Ekki veit ég um sölu
þessara bóka nema hvaö Ofsög-
um sagt eftir Þórarin mun hafa
selst mjög vel en það er vonandi
að islenskir lesendur séu með á
nótunum. (Að auki má nefna að
Friða A. Sigurðardóttir sendi i
hitteðfyrra frá sér góðar smásög-
ur og sagði i sjónvarpi að hún
ynni aö fleirum, og Guðbergur
Bergsson virðist nú, ef marka má
blöö og timarit, skrifa mikið af
smásögum. Smásagan ætti þvi
ekki að vera á nástrái hérlendis i
bili.)
Ötaldar skáldsögur — sjálfir
arftakar Njálu! Ólikt ævisögum
og blaðamennskubókum, sem
fólkið kaupir, og ólikt smásögum,
sem rithöfundar virðast vilja
skrifa, þá þykir mér ekki langt
frá þvi að skáldsagan sé aöeins
veikuleg um þessar mundir. Að-
eins ein seldist verulega vel og
hana má, þrátt fyrir allt, fremur
LOKIÐ.
skáld), Einar Má Guðmundsson
og Sveinbjörn I. Baidvinsson auk
þess sem Nýja bókin eftir Einar
Guðmundsson kom vissulega út
hjá Dieter Rot Verlag. Það skort-
ir nauðsynlega hvatningu frá út-
gáfufyrirtækjunum, bráð-
nauösynlega, þvi vart er við þvi
að búast að gagnrýnendur
blaðanna geti fylgst með öllu þvi
sem gefið er út á eigin kostnað og
þar af leiðandi geta þeir ekki
kynnt lesendum sinum þegar
raunverulegt efni er á ferðinni —
hversu mikið sem kann svo að
skorta á í listrænum vinnubrögð-
um. Ljóðskáld sem aldrei komast
i kynni við raunverulega útgáfu
munu heldur ekki fá það aðhald
sem slikt veitir — að minnsta
kosti eru hverfandilikur á að þau
geti veitt sér það sjálf!
Hvað er fleira gefið út af skáld-
skap? Auðvitað ekki leikrit, en
ekki veit ég af hverju þaö er auð-
vitað. Hitt finnst mér aftur á móti
jákvætt að nú virðist sem gróska
sé að færast i smásagnaskrif is-
lenskra höfunda — og vonandi aö
telja i flokki ævisagna en skáld-
sagna: Möskvar morgundagsins
eftir Sigurð A. Magnússon. Sala
er auðvitað ekki algildur mæli-
kvarði á hvar skáldsagan er á
vegi stödd, siður en svo en þær
voru þar fyrir utan mjög fáar
skáldsögurnar sem eitthvað var
varið i. Hér styðst ég auðvitað
fyrst og fremst við mitt eigin álit
en tdc einnig mið af þvi sem al-
menna athygli vakti, eða alla
vega gagnrýnenda. Bækur þeirra
systra Jakobinu Sigurðardóttur, í
samaklefa.og Friðu Á. Sigurðar-
dóttur, Sólin og skugginn, fengu
viðast hvar lof — sem og bók
Jökuis Jakobssonar: Skilaboð tii
Söndru. Meðal nýliðanna sem
fram komu skal taka fram Einar
Kárason sem skrifaði Þetta eru
asnar Guðjón og Jónas Jónasson
sem skrifaði Einbjörn Hansson
Hvorug þessara bóka var galla-
laus — svo ólikar sem þær voru —
en sýndu að höfundarnir eru lik-
legir til góðra spretta á akrinum
sem Nil bókaflóðsins frjóvgar ár-
lega. Ein bók enn eftir nýliða
vakti víst örugglega athygli sér-
staklega i Helgarpóstinum, en
það er Haustið er rautt eftir
Kristján Jóhann Jónsson.Ég hef
þegar lýst skoðun minni á þeirri
bók hér i Helgar-Timanum — það
er margt við hana að athuga en
höfundurinn sýnist kunna vel að
skrifa ef hann gætir sin — en eitt
má ég til með að segja: Er það
ekki til marks um dálitið aumlegt
ástand á islenskum skáldsögu-
markaði þegar bókin Haustið er
rautter auglýstsérstaklega undir
þvi yfirskini að hún sé „nýstár-
leg”: Ég er á þvi: Var ekki árið
1981 þegar hún kom út?
Svo er það Málfríður Einars-
dóttir.Hún er sér á parti eins og
venjulega. —ij
IUugi Jökulsson,
blaðamaður, skrifar