Tíminn - 10.01.1982, Blaðsíða 16

Sunnudagur 10. janúar 1982
16
á bókamarkaði
■ Bækurnar hér aö ofan eru fengnar hjá Bókabúö Máls og
menningar.
Iris Murdoch:
Nuns and Soldiers
Pcnguin 1981
■ Vafamáler hvort þessinýj-
asta skáldsaga trisar Mur-
doch verður talin með hennar
bestu þegar fram liða stundir
en hún er þó bæði skemmtileg
og vel skrifuð. Næsta saga á
undan þessari var verðlauna-
sagan TheSea, The Sea en alls
hefur hún skrifað tuttugu
skáldsögur siðan 1954 og
nokkrar bækur annars kyns.
Hefur verið tilnefnd til Nób-
elsverðlauna ef það hefur eitt-
hvað að segja. t þessari bók
segir frá „nunnunum” Ger-
trude og Anne sem vilja búa
saman og gera góðverk — hins
vegar eru „hermennirnir”
Wittgenstein „greifi” og Tim
nokkur málari. Bókin verður
ekki endursögð istuttumáli en
hún er auðug að atburðum og
fólki, óaðfinnanlega skrifuð og
samansett. Viðfangsefnin
mörg og margslungin, per-
sónulýsingarnar standa þó
upp úr.
Russell Warren Howe:
Weapons
Abacus 1981
■ Höfundur þessarar bokar
er bandariskur ,,free lance”
blaðamaður, sérfræðingur i
utanrikis- og varnarmálum.
Hann hefur meðal annars átt
þátt i bók sem vakti nokkra at-
hygli á sinum ti'ma og fjallaði
um valdabaráttuna i Wash-
ington/ ,,The Power Peddl-
ers”.Hérer það vopnasala og
vopnaframleiðsla sem hann
tekur fyrir i miklu og ýtarlegu
riti upp á tæpar 800 siður, gull-
náma fyrir áhugamenn um
þessi fræði. Hann rekur
hvernig vopnasölu er beitt i al-
þjóðapólitik, græðgi þróunar-
og þróaðra ri'kja i fullkomin
vopn og svo framvegis. Bókin
virðist bæði nákvæm og sæmi-
lega áreiðanleg — eitt atriði
stingur þó'iaugun. Af bókinni
verður nefnilega ekki betur
séð en árið 1978 hafi Banda-
rikjastjórn hafnað beiðni Is-
lands um kaup á eldflaugum!
Neal Aschcrson:
Thc Polish August
—■ The Sclf-limiting Revoluti-
on
Penguin 1981
■ Allirvita hvaða hörmungar
eiga sér nú stað i því hrjáða
landi Póllandi og virðist seint
ætla að verða lát á. Þessi bók
er auðvitað skrifuð áður zn
hérinn tók völdin, en hún getur
aukið mönnum skilning á þvi
sem er að gerast — eða altént:
var að gerast. Hinum sögu-
legu forsendum „byltingar-
innar” eru gerð ágæt skil en
fyrst og fremst hugleiðir
Ascherson hvernig uppreisn
verkalýðshreyfingarinnar
hafi þróast og hver framtiðin
gæti orðið. Þær hugleiðingar
eru ef til vill litils virði nú og
þó ekki, skilningur jú til
gagns. Höfundursetur mál sitt
skýrlega fram —leiðir m.a. að
því rök að verkalýðsstéttin
hafi ekki ætlað að taka foryst-
una i ,,nýju” Póllandi, heldur
hafi það hlutverk verið eftir-
látið menntamönnum. En
hvað verður nú?
Iris
Murdoch
Punnscxcuir.# and ur>p».iídíwnabíe-
’Í iísKrÍass-/^ 'km >
AtirtOR Of EA«TH!.y POWERS
Anthony Burgess:
Thc l.ong Day Wancs
Pcnguin 1981
■ Hér er komin i stóru og
handhægu pappirsbandi sú
skáldsaga sem fyrst vakti at-
hygli á Anthony karlinum
Burgess sem við höfum verið
ósparir á að kynna hér í Helg-
ar-Timanum. Eða réttara:
skáldsögur þvi þær eru þrjár
og gengu áður undir nafninu,
Malayan Trilogy — Timefor a
Tiger, The Enemy in the
Blanket og Bed in the East.
Sagan gerist skömmu eftir
strið i Malaya. Þar sitja
evrópskir nýlenduherrar,
þjóðernisvitund fer vaxandi
meðal innfæddra og óhjá-
kvæmilegt að komi til harðra
árekstra. List Burgessar eins
og endranær fólgin i snilldar-
legum léttleikandi stilog ekki
siður makalausum karakter-
um sem hann hristir fram úr
erminni hvað eftir annað.
Bókin er oft á tiðum stórkost-
lega fyndin en varpar um leið
ljósi á viðfangsef nið, tvo
menningarheima sem hljóta
að deila.
S55B
WEAPONS
Fhe shaticring Irulh,
about the intemational game
of power. rnoncy and arms
RUSSELL WARREN HOWE
„Dagiiin sem þeir ætl-
nðu að drepa hann...”
— \ý skáldsaga eftir Gabriel Garcia
Marquez fær geysilegt lof
Arið 1973 — eftir valdarán
Pinochets og herforingjakliku
hans i Chile og morðið á Allende
forseta — hét rithöfundurinn
Gabriel Garcia Marquez frá
Kólumbiu þvi að skrifa ekki íleiri
skáldsögur fyrr en Pinochet hefði
veriðhrakinn frá völdum. Nú hef-
ur hann roíið heit sitt og það
þykja unnendum bókmennta i
meira lagi góð tiðindi.
Tvær bækur hafa komið út á
islensku eftir Marquez, báðar i
þýðingu Guðbergs Bergssonar,
rithöfundar. Liðsforingjanum
berst aldrei bréf, og Hundrað ára
einsemd —- sem óhætt er að telja
eitthvert mesta stórvirki bók-
menntanna siðustu áratugina að
minnsta kosti. Þar segir frá heimi
þorpsins Macondo og Búendia-
fjölskyldunni sem hefur i sér
fólgna hundrað ára einsemd.
Marquez fór dálitið óvenjulega
leið er hann ákvaö aö smiða þenn-
an heim og setja á pappir. Hann
byrjaði á þvi að skrifa vænan
slatta af smásögum og lengri
„nóvellum” (þar á meðal Liðs-
foringjann) og hélt sig á sömu
slóðum — er hann taldi sig reiðu-
búinn sauð hann uppúr þessum
sögum, eða réttara sagt
andrúmslofti þeirra, Hundrað ára
einsemd. Það er athyglisvert að
er þessi mikla skáldsaga kom út
var Marquez ekki orðinn fertugur
að aldri en hann er fæddur árið
1928.
Svo kom valdarán Pinochets og
heit Marquez. Hann gaf að visu út
eina skáldsögu til viðbótar, sem
hann var þegar byrjaður að
skrifa, og sú er varla siðri og Ein-
semdin; það er Haust
Patriarkans. Sú bók er um ein-
ræðisherra i ónefndu landi Suður-
eða Mið-Ameriku — um persónu
hans og þau tök sem hann hefur á
landsbúum, bæði lifandi og ekki
siðurdauður. Mögnuðbók og ósk-
andi hún kæmi einnig út á
islensku.
Marquez hefur engu
glatað
Þessi nýja bók sem kom út fyrir
nokkrum mánuðum heitir á
spænsku Crónica de una Muerte
Anunciada, sem erfitt er að þýða
á islensku svo vel fari — Frásaga
af dauða sem hafði verið spáð, er
mjög slæleg tilraun. Alla vega ber
gagnrýnendum og lesendum
saman um að Marquez hafi engan
veginn glatað nokkru af hæfileik-
um sinum. Krónika hans hefur
þegar selst i 1,5 milljónum ein-
taka, hún hefur verið þýdd á þrjú
tungumál og verið er að vinna að
þýðingu hennar á tiu tungur i við-
bót. Hvarvetna i latnesku
Ameriku ber gagnrýnendum
saman um að þessi nýja bók
standist fyrri bókum höfundarins
snúning og það er ekki litið hrós.
En um hvað er svo þessi bók?
Hún gerist i Kólumbiu, heima-
landi höfundarins en hann flúði i
fyrra til Mexikó og kvað handtöku
sinahafaveriðivændum. Ensem
sagt, einhvers staðar í myrkvið-
um Kólumbiu er syfjað þorp að
vakna til lifsins er halda á mikla
brúðkaupsveislu. Eftir að veislan
hefur náð hámarki skundar ákaf-
ur brúðguminn á braut með
feimna brúði sina en kemst að þvi
sér til algerrar örvæntingar að
hún er ekki óspjölluð mær, og
slikt er ekki gott. Brúðguminn
hverfur á braut, brúöurin er
dæmd til ævilangrar einsemdar
og tviburabræður hennar sverja
þess dýran eiö að hefna niðurlæg-
ingar fjölskyldunnar. Mikil saga
siglir i kjölfarið og niðurstaðan
veldur varla nokkrum furðu —
nema ef til vill fiflara ungu brúð-
arinnar. Það er hægur vandi að
gruna Gabriel Garcia Marquez
um að skáldsögur hans fæðist
með fyrstu setningunni — fyrsta
setning þessarar Króniku sver sig
i hans ætt:
„Daginn sem þeir ætluðu að
drepa hann, vaknaði Santiago
Nasar klukkan hálf sex að
morgni...” —ij.
■ Garcia Marquez. Hann hefur
ástæðu til að vera kátur þó
Pinochet sé enn við völd i Chile.
Hundurinn leggur kapal...
— „Nítján smáþættir” eftir Matthías Johannessen
Matthias Johannessen:
Nitján smáþættir
Bókaútgáfan Þjóðsaga 1981
■ Þessi litla bók laumaðist út úr
prentsmiðju rétt fyrir jólin og lét
ekki mikið fara fyrir sér: hún er
gefin út i tilefni af tuttugu og
fimm ára afmæli Bókaútgáfunn-
ar Þjóðsögu er númeruð og árituð
af höfundi og ekki, hygg ég, send
á almennan markað nema i mjög
takmörkuðum mæli. Viðhafnar-
útgáfa, sem sé. Þvi til staðfest-
ingar hefur verið gælt töluvert við
útlit bókarinnar, það er dálitið ó-
vanalegten aðlaðandi. Mér þykir
þetta vera býsna skemmtileg leið
útgáfunnar til að minnast afmæl-
is sins. Sér i lagi vegna þess að
„sögurnar” eru góð lesning.
„Sögurnar” innan gæsalappa,
vegna þess að hér er tæpast um
eiginlegar smásögur að ræða —
nafn bókarinnar segir sitt. Hér
eru þættir, frásögur þar sem
sögumaður er visast Matthias
sjálfur, hugleiðingar af ýmsu
tagi, stundum næstum prósaljóð.
Viðfangsefnin eru mörg, en mikið
berá minningum af ferðum utan-
lands — þeirrar gerðar er sá þátt-
ur sem mér þykir i hópi hinna
bestu: „Kristsmyndarherberg-
ið”. Kemur þar hvorttveggja til
að hann er ákaflega fallega skrif-
aður og hitt að mynd Matthiasar
af konunni sem leigir sögumanni
Kristsmyndarherbergið er bæði
skýr og áhrifamikil. Þetta er
kona sem trúir ofsalega á Krist
sinn en einhvers staðar á leiðinni
hefur boðskapur hans glatast, eft-
ir stendur skurnin ein og þar inni
harðneskja. Sagan endar á þessa
leið: ,,... það er i hugsjóninni sem
fólk týnir áttum og i takmarkinu
sem það hættir að vera mann-
eskjur. Fyrir þá opinberun verð
ég frú Arndal ævinlega þakklát-
ur.”
Allsendis ólik þessari sögu eru
„KynniMagnúsar fréttamanns af
Birni i Birkihlið (á örlaga-
stundu)” — það er meitluð frá-
saga af manni sem er hættur að
vænta neins og hættur að hlakka
til. „Það er maður hér um bil
dauður”. Hann fer á fund Björns i
Birkihlið sem segir fátt sem hönd
er á festandi, en einhvern veginn
stappar hann stálinu i Magnús
fréttamannog hann fer burt sátt-
ur við guð og menn. Þessari sögu
fylgir tilvitnun i viðtal sem Arni
Þórarinsson átti við Matthias
fyrir rúmum fjórum árum. Matt-
hias segir þar: „Það er margt i
örlögum islenzku þjóðarinnar
sem minnir mig á Grettis sögu.
Það er eitthvað i Gretti sem loðir
við mig. Við erum alltaf að slást
við einhver Glámsaugu án þess
að þurfa þess”. Það kann að virð-
ast furðuleg dirfska að vitna i
sjálfan sig með þessum hætti en
þarna, og i samhengi við söguna
á það ekki nema vel við.
Hass
Nokkrir þættir eru i bókinni „af
einkennilegum mönnum”, eins og
til að mynda systkinunum Borg-
hildi og Sigurði sem áttu saman
barn, hún var stórlynd, hann lét
reka. Og auðvitað farnaðist hon-
um ólikt betur en henni. A ansi
skemmtilegan hátt fléttar Matt-
hias inn i þessa sögu þætti af
manninum sem hafði gaman af
að segja öðrum söguna af þeim
systkinum. Þessi saga heitir
„Burðurinn”.
Ég gæti nefnt fleiri sögur en það
ererfittað taka einhverjar þeirra
út úr, umfram það sem þegar hef-
ur verið gert. Yfirlætisleysið er
aðal þeirra flestra, þær eru vel
skrifaðar og af næmleika skálds-
ins. Sumar þeirra aukinheldur
fyndnar. Einn örstuttan þátt vil
ég þó nefna að lokum — hann
heitir hvorki meira né minna en
„Hass”. Ekki nema á að giska tvö
hundruð orð. Sögumaður kemur I
heimsókn til konu, að spyrja eftir
manninum hennar. Þá er hann á
spitala, segir hún. „Augu hennar
voru fjarlæg og gagnsæ, raunar
einungis tóttir i beinagrind.” Hún
talar dálitið, maðurinn ruglast
saman við hundinn á heimilinu,
hundurinn leggur kapal og þröst-
ur breytist i heimakomna haga-
mús. Mætti segja mér að hér
vekti fyrir Matthiasi að draga
upp mynd af áhrifum hassneyslu.
Og myndin sem hann dregur upp
er sterk og skýr og skemmtileg —
þrátt fyrir allt. Það eru þættir
eins og þessi sem nálgast það
helst að vera prósaljóð.
í heild lætur þessi bók ekki mik-
ið yfir sér. En hún er ljómandi
góð.
Illugi Jökulsson
■ Matthias Johannesson