Tíminn - 12.01.1982, Blaðsíða 8

&
Þriöjudagur 12. janúar 1982
iifiámi®
utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreióslustjori: Sig-
urður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jóns-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason,
Heiður Helgadóttir, Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristín
Leifsdóttir, Ragnar Örn Pétursson (íþróttir), Skafti Jónsson. Útlitsteiknun:
'Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Próf-
arkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, María Anna Þorsteins-
dóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavik. Simi:
86300. Auólýsinqasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. Verö í lausasölu
6.00. Askriftargjald á mánuði: kr. 100.00—Prentun: Blaöaprent hf.
Af hverju verda
börn afbrotamenn?
■ I nýársávarpi sinu til þjóðarinnar vakti forseti
íslands, Vigdis Finnbogadóttir, sérstaka athygli
á vaxandi fikniefnaneyslu unglinga i landinu, og
beindi eftirminnilegum hvatningarorðum til
unga fólksins um að fara ekki inn á braut eitur-
lyfjaneyslunnar.
Fátt getur verið hörmulegra fyrir foreldra en
að horfa á eftir börnum sinum inn i heim eitur-
lyfja og afbrota. i mjög athyglisverðri grein eftir
séra Árelius Nielsson, sem birtist i nýlegu tölu-
blaði timaritsins Verndar, kemur fram sú skoð-
un, að fullorðna fólkið beri þar mesta sök. Árelius
segir m.a.:
„Eins og viða hefur komið fram i miklu orða-
skvaldri um hið svonefnda Hallærispian og
unglingavandamál, þá er allt slikt fullorðna fólk-
inu, okkur eldri kynslóðinni, að kenna. Skilnings-
leysi, heimska og sjálfselska uppalenda skapa
eða örva allt, sem heitir unglingavandamál.
Æskan heíur að sjálfsögðu alltaf sin sérstöku
viðhorf til lifsins, byggð á óskhyggju og félags-
þörf, sem hverjum heilbrigðum unglingi er i
brjóst lagið. Það er svo verkefnið, hvernig þessu
er tekið og hvað er gert til að beina óbeisluðum
krafti æskuáranna á heillabrautir.
Þar sá erfiðisþörfin fyrir mestu hér fyrrum,
meðan nýta þurfti likamskrafta hvers ungmennis
myrkranna á milli. í upphafi þessarar aldar,
þegar fyrst hillti undir frjálsar stundir til leiks og
óska, tóku ungmennafélögin og iþróttastarfið við
þvi hlutverki, sem leiddi til heiliarikra áhrifa og
framfara, sem að vissu leyti vara enn i dag. En
siðar breyttust aðstæður allar. Tómstundum
fjölgaði og þær eru nú oft yfirgnæfandi annars
vegar, og hins vegar getur skólagangan, með öll-
um sinum óskum og kröfum, orðið hrein kúgun
þeim unglingum, sem ekki eru gæddir lestrar-
löngun og námsþrá.
Verst hefur þó orðið til að skapa æskunni at-
hvarf á Hallærisplani heimskunnar tvennt, sem
ekki var til á fyrstu áratugum aldarinnar: óhóf-
legt eftirlæti og áfengisneysla.” Siðar segir
Árelius:
„Uppeldisvisindi og rannsóknir á þvi sviði telja
nokkur atriði, sem orðið geta á vegi flestra
barna, vera helstu orsakir þess, að þau lenda sem
unglingar á villigötum og verða áður en af veit
afbrotamenn og sibrotafólk, jafnvel hermdar-
verkamenn og eiturneytendur. Það er einmitt
óhóflegt eftirlæti, og takið eftir, elskandi uppal-
enda, talið fyrsta orsökin. En i þá átt hefur heil
kynslóð, eftirstriðskynslóðin, leitað eins og sefjuð
hér á íslandi... Næsta aðalorsökin eða atriðið á
vegi uppeldis, sem skapar afbrotamenn, er óhóf-
leg áfengisneysla uppalenda. Siðasta aðalorsökin
eru svo þau heimili og sá félagsskapur, þar sem
uppreisnarhugur og óreiða rikir ásamt sifelldum
erjum og andúð gegn öllu og öllum.”
Það er vafalaust rétt hjá greinarhöfundi, að
heimili eða heimilisleysi er sterkasti þátturinn i
þessu efni, foreldrar eða staðgenglar þeirra aðal-
atriðið. Þar eru hornsteinar og jarðvegur gæfu
eða gæfuleysis. Vonandi gefa landsmenn sér tóm
til að staldra við i lifsgæðakapphlaupinu og huga
að þessari staðreynd, þvi ekkert getur verið dýr-
mætara en börnin, sem eru að vaxa úr grasi.
— ESJ.
á vettvangi dagsinsiftta
Sjónvarpid
á villigötum
eftir Gudna Ágústsson, mjólkureftirlitsmann, Selfossi
■ Miövikudaginn 9. desember s.l.
hóf göngu sina nýr dagskrárliBur
i sjónvarpinu, sem kynntur var á
þá leið: Starfið er margt. Nýr
flokkur. Fyrsti þáttur. Mjólk i
mál.
Með þessum þætti hleypir sjón-
varpið af stokkunum flokki
fræðslumynda um ýmsa þætti at-
vinnulifs á Islandi. í þessum
fyrsta þætti greinir frá mjólkur-
iðnaðinum, litið er við á einu
stærsta kúabúi landsins, svipast
um i Mjólkurbúi Flóamanna á
Selfossi og sýnt hvernig ýmsar
mjólkurafurðir eru fullunnar.
Þannig hljóðaði kynning sjón-
varpsins á þessum fyrsta þætti
atvinnulifsmynda, sem fyrirhug-
að er að sýna á næstunni.
Ér hygg að mörgum hafi verið
likt farið og undirrituðum að til-
hlökkun rikti og eftirvænting að
sjá þennan fyrsta þátt, og ég varð
þess var að margir höfðu á orði að
loksins væru ráðamenn sjón-
varpsins að átta sig á þvi fræðslu-
og menningarhlutverki sem
stofnunin ætti að gegna.
Þaö er nál margra að sjónvarp-
ið hafi brugöist þeim vonum, sem
margir bundu viö það i upphafi,
sem kannske stafar af mörgum
ástæðum s.s. fjárskorti, aöstöðu-
leysi ofl. ofl.
Það sem er þó það versta, er
það að ráðamenn þjóðarinnar og
ekki sist þeir, sem kjörnir eru til
að fara með málefni sjónvarpsins
hafa ekki enn áttað sig á þeim
styrk, sem miöillinn býr yfir,
hvort heldur er aö hafa áhrif til
ills eða góðs.
Sjónvarpið er fjölmiðill heillar
þjóðar og stærstur hluti lands-
manna mun horfa á t.d. fréttir
þess og islenska þætti ofl. ofl., þvi
hefur sjónvarpið stórum skyldum
að gegna við fólkiö í landinu og
verður aö gæta vöndunar i efni og
efnismeðferö og hlutleysis.
Ég hygg að starfsvenjur og
reglur séu ekki nógu fast mótaðar
hjá stofnuninni t.d. hvernig skuli
staöiö að fréttaöflun og mati á
þeim.
Hvernig skuli staöið að þátta-
gerö, hvaða skilyrðum þeir verða
að hlíta og starfsaöferöum, sem
gera t.d. fræðslumyndir og
stjórna umræðuþáttum.
Þaö hefur veriö alltof áberandi
að starfsmenn sjónvarpsins hafa
virst túlka og reka eigin skoðanir.
Ég hygg að flestir hafi séð hversu
spyrlar og fréttamenn vinna og
koma fram á ólikan hátt, sumir
eru ávallt sem dómarar fyrir
rétti, en aðrir gæta þess hlutleysis
sem þeim ber. Oft hefur mér
fundist aö sjónvarpiö væri i máls-
meöferö sinni, sem eitt siðdegis-
blaðanna, vildi tilheyra hinni svo-
nefndu gulupressu, en slikt er
auðvitað óhæfa með hlutlausan
rikisfjölmiðil.
Sjónvarpið réðist i gerð
fræðslumynda úr atvinnulifinu,
gott og vel. Eftir að hafa séð hinn
fyrsta þátt, vakna margar spurn-
ingar, ekki sist vegna þess hvern-
ig að þættinum var staðið og
hversu gifurlegur áróður var rek-
inn myndina i gegn. Þar var áróð-
ursaðferðin sú, sem skáldið orð-
aði svo vel: „Viljirðu svivirða
saklausan mann, segðu aldrei
sannleikann um hann, en láttu
það svona i veðrinu vaka, að þú
vitir að hann hafi unnið til saka.”
Mér fannst þátturinn beint og
óbeint ganga út á þaö að bænda-
stéttin væri ekki starfi sinu vaxin
og ekki sist sunnlenskir bændur,
væru svona upp til hópa drullu-
sokkar, sem framleiddu vonda
mjólk.
Ég hefði talið að viö gerð slikr-
ar myndar sem kostar óhemju
fjármagn hefði notagildi veriö
haft i huga eins og fræösla og
heimild fyrir framtiðina.
Auðvitað átti að vinna slika
mynd af hóp manna, sem hafði til
þess þekkingu, sjónvarpiö átti að
fá til liös við sig menn starfandi i
mjólkuriðnaðinum, menn frá
bændasamtökunum, menn sem
höföu til þess þekkingu að sýna þá
glæsilegu þróun, sem átt hefur
sér stað i mjólkuriönaöinum á
liðnum árum, þá hefði þessi mynd
kannski fallið i þann farveg, sem
nafniö gaf fyrirheit um, en ekki
verið réttarfarssaga um tiu daga
óheppni frá liönu sumri, þegar
gölluð mjólk barst á markað höf-
uðborgarinnar.
Ég spyr þvi forráöamann sjón-
varpsins her og nú. Er bara ein-
hverjum gárung fengið það verk i
hendur aö gera slika mynd, og
sagt að ljúka þvi fyrir ákveðinn
tima, engin undirbúningsvinna
lögð af mörkum, engin skilyrði
sett um það hvernig að gerð
myndarinnar skuli staðiö og hvaö
hún skuli túlka?
Er myndin sýnd án skoðunar og
gagnrýni? Er réttlætanlegt að
jafn mikilvægt hlutverk og að
stjórna gerð fræöslumyndar hvíli
einvörðungu á einum manni, sem
i þessu tilfelli misnotar aðstöðu
sina og fremur þá dauðasynd aö
hafa eigin skoðanir sem rauöan
þráö myndina i gegn.
Þáttasmiðurinn, Baldur Her-
mannsson,þekkir áreiðanlega
ekkert til landbúnaðar, ekkert til
mjólkurvinnslunnar, ekkert til
sögunnar um þróun mjólkurmála
og annaðhvort hefur ekki vit eöa
vilja til að nálgast þær staöreynd-
ir. Hinsvegar velur Baldur sér
samverkamann, þar sem er Jó-
hannes Gunnarsson frá Neyt-
endasamtökunum. Sá hafði ein-
hverntima numið mjólkurfræði.
Mér fannst nú Jóhannes ekkert
erindi eiga i þennan þátt, enda
kom fljótlega i ljós að hann var
aðeins að auglýsa afrek sin og
neytendasamtakanna. Jóhannes
var hafður sem vitni um það
hversu miklir slóðar mjólkur-
framleiðendur væru og hversu
langt þeir stæöu að baki stéttar-
bræðrum sinum I nágrannalönd-
unum, hvað mjólkurgæði snerti.
Jóhannes var I hlutverki sinu trú-
verðugur, en ekki allskostar heið-
arlegur. Hann fór t.d. að þylja
upp flokkun og samanburð á
mjólk hér og i Noregi og tók ekki
nógu skýrt fram að hann miðaði
við þann staðal sem i gildi væri i
Noregi en auðvitað átti að miða
við þær reglur, sem mönnum eru
settar hér heima, allavega var
hægt að kynna stöðuna sam-
kvæmt þeim, þvi sem betur fer
erum við ekki á neinu sviði seldir
undir norsk lög.
Jóhannes sagði: ,,I Noregi er
91% mjólkur i fyrsta flokki, hér, á
fyrsta verölagssvæði 77%, 7% eru
i II fl. i Noregi, en 20% hér.”
Þetta atriði misskildi margur
og tók það sem svo að 23% af
mjólk hér væri i II og III fl. En
staðreyndin er sú að aðeins 1% af
mjólk, sem framleidd er á fyrsta
verðlagssvæði fer i II og III fl.
99% mjólkur er i I. fl. Það þætti
ekki há mistakatiðni hjá ein-
hverri stétt, þetta þótti ekki
ástæða til að nefna.
Ef aö er gáð, stöndum viö
Noregi trúlega ekkert að baki
hvað mjólkurgæði snertir, ef ég
held mig við framleiöslusvæði
M.B.F. er 81% af mjólk með
gerlatal undir 100 þús. gerla i ml.,
14% á bilinu 100—250 þús. Ef hin-
ar norsku reglur giltu hér um fall
við 100 þús. mætti ætla aö hluti
14% færi strax niður fyrir þau
mörk á skömmum tima, saman-
ber t.d. aukningu á bilbeltanotkun
þegar lög voru sett um það atriði
fyrir skömmu.
Það býr i Islenskri bændastétt
aö vera allir af vilja gerðir til að
framleiöa góða vöru, bændastétt-
in hefur tekiö i arf þann dýrmæta
eiginleika kynslóð fram af kyn-
slóð að fara vel meö matvæli.
Ég hefi um fimm ára skeið átt
þess kost að kynnast bændum á
suðurlandsundirlendi, sem
mjólkureftirlitsmaður og tala
þessi orö þvi ekki út i loftið. Ég
hefi fundiö hversu sársaukafullt
þaö er flestum þeirra ef mjólk
fellur i flokki, ekki vegna þess
fjárhagslega tjóns, sem þeir
verða fyrir, heldur af þvi aö þeir
eiga þaö markmið eitt að
framleiöa góöa mjólk, allt annað
er niðurlæging I augum þeirra.