Tíminn - 17.01.1982, Blaðsíða 8

ítiÉtlll
utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
öislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjori: Sig
uröur Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jóns-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. Olafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: lllugi Jökulsson. Blaöamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friörik Indriöason,
Heiöur Helgadóttir, Jónas Guömundsson, Kristinn Hallgrímsson, Kristin
Leifsdóttir, Ragnar orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. utlitsteiknun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guöjón
Róbert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Próf-
arkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteins-
dóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siöumúla 15, Reykj.ivik. Simi:
86300. Aualvsinqasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verö i lausasölu
s.00. Askriftarqjald á mánuöi: kr. 100.00— Prentun: Blaöaprent hf.
Umbætur í skipulags-
málum borgarinnar
■ Skipulagsmálin eru með veigamestu mála-
flokkum, sem sveitarstjórnir fá til meðferðar, og
á það ekki sist við um höfuðborgina.
Núverandi meirihluti i borgarstjórn Reykja-
vikur hefur að ýmsu leyti fylgt annarri stefnu en
sjálfstæðismenn i skipulagsmálunum. Gylfi Guð-
jónsson, arkitekt, sem á sæti i skipulagsnefnd
fyrir hönd Framsóknarflokksins, rakti nokkrar
meginaðgerðir núverandi meirihluta i grein i
Timanum s.l. fimmtudag, og sagði þar m.a.:
„Samþykkt hefur verið á kjörtimabilinu ný og
itarleg áætlun um framtiðarbyggð Reykvikinga,
sem tekur til næstu tuttugu ára. Um er að ræða
hagkvæma byggðarstefnu, sem ólikt fyrra skipu-
lagi gerir ráð fyrir ibúðahverfum á landi, sem að
langmestu leyti er i eigu borgarinnar.
Byggingarsvæðin verða i góðum og eðlilegum
tengslum við þá ibúðarbyggð, sem fyrir er i út-
jaðri austurhluta borgarinnar, Breiðholts- og Ár-
bæjarhverfi. Gert er ráð fyrir, að fyrstu áfangar
fyrirhugaðrar framtiðarbyggðar nýti að veru-
legu leyti núverandi vegakerfi og þá félagslegu
aðstöðu, skóla og aðrar stofnanir, sem fyrir eru i
aðliggjandi hverfum.
Nú þegar er unnið að skipulagi fyrstu áfanga
þessarar nýju skipulagsáætlunar, annars vegar i
Ártúnsholti á milli Vesturlandsvegar og Ár-
bæjarsafns, þar sem i vor verður úthlutað lóðum
undir um það bil 400 ibúðir, en hins vegar i Selási,
þar sem um 700 ibúðarlóðir verða byggingarhæf-
ar á næsta ári. Þá hefur núverandi meirihluti
mótað og hrint i framkvæmd heildaráætlun um
þéttingu byggðar vestan Elliðaáa, áræðinni
stefnu, sem einkum mótast af þeirri viðleitni að
nýta borgarlandið betur og þá félagslegu aðstöðu,
sem íyrir er i eldri hverfum borgarinnar. Þannig
er leitast við að sporna gegn óhóflegri og mjög
kostnaðarsamri útþenslu byggðar. Vegna þeirrar
fólksfækkunar, sem orðið hefur vestan Elliðaáa,
er ljóst, að öll sú þjónusta, sem fyrir er i grónum
hverfum borgarinnar, getur hæglega tekið við
þeirri aukningu ibúafjölda, sem ráðgerð er á
þéttingarsvæðum. Þétting byggðar er þvi, ef vel
tekst til, eins konar endurhæfing borgarhverfa.
Á siðastliðnu ári var fyrst úthlutað lóðum á
þéttingarsvæðum, þ.e. vestur af núverandi Foss-
vogshverfi svo og á svæðinu umhverfis öskju-
hliðarskólann. Á næstunni er áformað að halda
áfram á þessari braut og gefa kost á ibúðalóðum
á Laugarási, i öskjuhlið og á svæðinu milli
Suðurlandsbrautar og Miklubrautar. Þá hafa
borgaryfirvöld aukið til mikilla muna umfram
það sem áður var framboð lóða undir svonefnt
sérbýli, einbýlis- og raðhús, á nýjum byggingar-
svæðum. Þannig er markvisst leitast við að snúa
við þeirri öfugþróun, að Reykvikingar sæki i eins
rikum mæli og áður til nágrannasveitarfélag-
anna i húsnæðisleit. Reynt hefur verið að stöðva
fólksflóttann frá Reykjavik, sem einkum or-
sakaðist af vafasamri stefnu fyrrverandi meiri-
hluta i skipulags- og húsnæðismálum.”
Það er vissulega rétt hjá Gylfa Guðjónssyni, að
núverandi meirihluti hefur staðið að ýmsum um-
bótamálum i skipulagsmálum borgarinnar, og
fylgt þar skynsamlegri stefnu en gamli sjálf-
stæðismeirihlutinn gerði. ESJ.
Sunnudagur 17. janúar 1982
skuggsjá
Sagaheimsins er einungis ævisögur
MIKILMENNA”. Svo ritaði breski sagnfræðing-
urinn og ævisöguritarinn Thomas Carlyle eitt sinn.
Margir hafa i timans rás verið honum sammála. En
margs er aðgæta i þessu efni, og málið vart svo ein-
falt sem ráða mætti af orðum Carlyles.
Satt best að segja finnst mér oft á tiðum, að of
mikið sé gert af þvi, að setja samasemmerki á milli
æviferils fáeinna mikilmenna og sögu þeirra tima,
sem þeir hafa lifað. Gott dæmi um slikt er fyrir-
sögn, sem birtist i blaði nýverið. Þar var einfald-
lega talað um ,,öld” tiltekins stjórnmálamanns.
Vart var hægt að skilja þá fullyrðingu á annan veg
en þann, að kenna megi þá öld, sem við lifum á, við
einn islenskan stjórnmálamann.
Ekki dettur mér i hug að neita þvi, að einstakir
stjórnmálamenn hafi á ýmsum timum haft veruleg
áhrif á þróun mála á samtið sinni. Þetta á alveg
sérstaklega við um forystumenn, sem hafa haft
framsýni og dugnað til þess að hrinda i framkvæmd
umbótum og stórvirkjum, sem aðrir hafa látið sér
nægja að dreyma um dagdrauma. Slikir menn hafa
veriðmeðöllum þjóðum. Sá, sem fyrst kemur i hug-
ann á Fróni á þessari öid, er Jónas Jónsson frá
Hriflu. Við lslendingar búum enn að ýmsum verk-
um hans. Slikir menn verða oft umdeildir. Sumir dá
þá, en aðrir finna þeim flest til foráttu. Og oft á tið-
um lifa þær deilur lengur en mennirnir sjálfir.
En jafnvel slik mikilmenni setja ekki, að minu
áliti, svo mark sitt á þjóðfélagið, að hægt sé að
kenna við þá ákveðin timabil, hvað þá heil öld. Saga
þjóðar er nefnilega svo miklu meira en ævisögur
nokkurra mikilmenna hennar. Þar leggja ótal
margirsittað mörkum. Framlag þeirra er auðvitað
misjafnlega mikið, en hefur engu að siður sitt að
segja. Þvi dugar skammt að kynna sér ævi fáeinna
mikilmenna tii þess að gera sér glögga grein fyrir
sögu þjóðanna.
i^Evisögur hafa lengi verið vinsælar.
Petta á ekki aðeins við hér á landi, heldur viða um
heim, þar sem bækur hafa á annað borð hlotið
sæmilegan sess meðalfólks. Hérlendis koma út tug-
ir bóka á hverju ári af sliku tagi: ýmist sjálfsævi-
sögur, frásögur af fólki, viðtalsbækur, og stundum
itarlegar ævisögur um liðna áhrifamenn.
■ Saga þjóða — meira en ævisögur mikilmenna
Aðdáiutarsýldn og
andhverfa hennar
Þekktur breskur ævisagnahöfundur, Macaulay
lávarður, ritaði eitt sinn, og mælti þar af eigin
reynslu, að þeim, sem skrifuðu um ævi annarra
manna, væri sérstaklega hætt við að fá það sem
hann kallaði „aðdáunarsýkina”.
Þarna er að sjálfsögðu komið að einu af erfiðustu
vandamálum ævisöguritara. Hann kemst auðvitað
ekkihjá þvi að tengjast þeim, sem hann skrifar um,
tilfinningalegum böndum, þegar hann kynnir sér
jafnvel hin smæstu atriði i lifi hans og starfi. Og
óneitanlega hafa slik kynni mjög oft leitt til alvar-
legrar „aðdáunarsýkingar” af þeirri tegund, sem
Macaulay varar við.
Stundum geta ævisögur verið bráðskemmtilegar
og fróðlegar þrátt fyrir augljósa aðdáun höfundar-
ins á viðfangsefninu. En slikum ævisögum verður
alltaf að taka með nokkrum fyrirvara, þvi hætt er
við aðlitiðfari fyrir skuggunum i dýrðarljómanum.
Jafnvel mikilmenni eru mannleg, hafa kosti og
galla, og myndin af þeim getur aldrei verið full-
komin, nema þar séu bæði ljós og skuggar.
Gagnrvnar ævisögur eru sjaldgæfar
A ISLANDI. Jafnvel nú á hinum siðari timum.
Viða með öðrum þjóðum er þessu á annan veg farið,
og svo hefur reyndar verið um all nokkurt árabil.
Ef við lltum til nágranna okkar, Breta, þá var
það eiginlega fyrst eftir fyrri heimsstyrjöldina, sem
þar i landi fóru að birtast gagnrýnar ævisögur um
liðna áhrifamenn. Lytton Strachey gekk þar á
undan öðrum með bók sinni „Eminent Victorians”,
sem birtist árið 1918 og olli miklu fjaðrafoki. Það
var reyndar ekki að furða, þvi Strachey sagði kost
og löst á nokkrum hetjum Viktoriutimabilsins, sem
hann skrifaði um, en svo vildi til, að þær höfðu fram
að þeim tima verið eins konar dýrlingar i margra
augum. Hér var um að ræða Manning, kardinála,
máttarstólpa kaþólsku kirkjunnar á Englandi,
Florence Nightingale, konuna meðiampann, sem i
hugum margra var engli likust, viðurkenndasta
skólamann Viktóriutimans, Thomas Arnold, og einn
af þekktustu herforingjum Englendinga, C.G. Gor-
don, sem féll við Khartoum i Súdan.
1 ævisögu Stracheys kynntust Englendingar nýrri
hlið á þessum hetjum sinum,sem höfundurinn tók
stundum ómildum tökum, svo vægt sé að orði kveð-
ið. Jafnframt var brotið blað i breskri ævisögurit-
un. Þótt ekki hafi verið gengið að „aðdáunarsýk-
inni” dauðri, þá er ljóst, að hún dafnar nú fyrst og
fremst I sjálfsævisögum stjórnmálamanna þar i
landi.
Stundum er þó of langt GENGID 1
GAGNRÝNNI AFSTÖÐU. Þetta á sennilega hvergi
frekar við en um ævisögur, sem skrifaðar eru af
bandariskum höfundum, þótt dæmi séu viðar fyrir
hendi. Þar á ég við ævisögur, sem eru eins konar af-
tökur: höfundurinn gengur þannig frá viðfangsefni
sinu, að lesendur fyllast fyrirlitningu og viðbjóði
langt umfram það sem efni standa til.
Nýlegt dæmi um þetta er nær sex hundruð blað-
siðna bók, sem Albert nokkur Goldman hefur sett
saman um Elvis Presley. Ljóst er, að höfundurinn
hefur dregið að sér ógrynni af kjaftasögum um
Elvis, og notar þær ótæpilega i bók sinni, oft þó án
þess að geta heimilda sinna. Við eigum bara að
treysta þvi, aðallt það sem Albert Goldman dettur i
hug að segja um Elvis, sé rétt. 1 verkum sem þess-
um birtist eiginlega andhverfa „aðdáunarsýk-
innar”: höfundurinn fyrirlitur viðfangsefni sitt og
gerir sem mest úr skuggahliðunum i lifi hans.
Að þvi er Elvis-bókina varðar, þá kann vel að
vera, að mest af þvi, sem þar er sagt, sé i stórum
dráttum satt og rétt. En á sama hátt og hægt er að
skekkja myndina með þvi að leggja of mikla á-
herslu á góðu hliðarnar, er augljóslega hægt að gefa
alranga mynd af þeim, sem um er fjallað,með þvi
aðgerameira úrgöllunum enefnistandatil.
A þeim timum, þegar efni islensku dagblaðanna
bar mun flokkspólitiskari svip en þau gera flest i
dag, var oft sagt, að til þess að fá rétta mynd af ein-
hverjumáli, þyrfti að lesa öll blöðin: einungis með
slikum samanburði gæti blaðalesandi i raun og veru
gert sér grein fyrir, um hvað pólitiskt deilumál
snérist.
Oft er það svo, að einungis með þvi að lesa ævi-
sögur margra stjórnmálamanna, sem starfað hafa
á sama tima, er hægt að gera sér tiltölulega ljósa
grein fyrir hlut hvers og eins i þróun málanna. Saga
hvers og eins fyrir sigsegir oftaðeins brot sögunnar
og frá sjónarhóli viðkomandi stjórnmálamanns.
Það er haft eftir Abraham Lincoln, sem eitt sinn var
forseti Bandarikjanna, að hann læsi aldrei ævisög-
ur. Um ástæðuna sagði hann: „Ævisögur, eins og
þær eru venjulega skrifaðar, eru ekki aðeins
villandi heldur rangar”, þvi ævisöguritarinn „gerir
sögupersónuna að dásamlegri hetju. Hann magnar
upp kostina — ef þeir eru einhverjir — en félur ó-
kostina”. Lincoln taldi slikt aðeins fela sannleikann
fyrir siðari kynslóðum : „Sagnfræði fræði nema hún sé sannleikurinn”. er ekki sagn- —E.S.J.
Elías f\
Snæland
Jónsson
skrifar
* v