Tíminn - 17.01.1982, Blaðsíða 16

Sunnudagur 17. janúar 1982
16
á bókamarkadi
CORGÍ
JOHN IRVING
W> Pax J
i BRITANNICA i |
' "v'"
TO 6ARP
John Irving:
Thc 158-Pound Marriage
Corgi 1980
John Irving er umdeildur
höfundur. Fyrir sumum er
hann sagnameistari par ex-
cellence og séni i makalausum
karakterum, undarlegum
uppátækjum og skrýtnum
samböndum milli manna —
öðrum þykir hann vera grunn-
hygginn, tilgerðarlegur og i
einu orði sagt mesta húmbúk.
Frægasta skáldsaga hans, The
World According To Garp, er
þó altént leiftrandi af frá-
sagnargleði og þar má finna
marga góða spretti. Eins i
þessari hér, sem raunar er
skrifuð á undan Garpnum.
Söguhetjan er Severin Winter,
slagsmálahundur að atvinnu.
Hann á konu og annað par
kemur mjög við sögu (náttúr-
lega frá Vinarborg!), eins og
aö likum lætur verða ýmis-
legar flækjur. Og fara sist
minnkandi eftir þvi sem á
liður söguna! Persónur
Irvings eru e.t.v. dálitið ýktar
en margir munu eíunarlausl
láta heillast.
lutlin It 'inllc íiiiii Riiharil Ki iun
The Pcrn^um CutídiY Díilioiiiny uf
BIOGRAPHICAL
QUOTATION
Khl'J’Ui.AKt.n- i iLK
ByroiioiiI.aiiyC.'irolineLamb
mad-bad-
AXD DANGHROUS
i'O K NOVV"
1 July Caroline I jmb on Byron
Justin Wintler & Richard
Kenin:
The Penguin Concise Diction-
ary og Biographical Quotation
Penguin 1981
Pound sagði um Eliot: „Mr.
Eliot er öðru hvoru skinandi
gott skáld, og hefur hlotið
mikinn orðstir meðal enskra
gagnrýnenda, aðallega með
þvi að dulbúa sjálfan sig sem
lik.” Lafði Karólina Lamb
sagði um Byron, skáld-
mæring: „Brjálaður —
slæmur — og hættulegt að
þekkja hann.” Byron hafði
fyrir sitt leyti ámóta litið álit
á lafðinni: „Haldið ykkur sem
lengst frá henni.” I þessari
bók fáum við að hnýsast i hvað
fræga fólkinu fannst um hitt
fræga fólkið — hér er tilvitn-
unum um menn raðað eftir
þeim sem talað er um en ekki
öfugt. Auövitaö er gaman að
hnýsast i þetta, tilvalin bók
fyrir þá sem stunda hiða eðlu
list „namedropping”! Og ansi
hefur Byron lávarður veriö
skæður, eiturtunga. Varla er
til sú manneskja i heimi
hans sem hann hafði ekki eitt-
hvað ljótt að segja um. Lái
manni hver sem vill þó maður
spyrji: „Hvernig er Byron?”
Jah, ég spyr þig...
James Morris:
Pax Kritannica
Penguin 1981
James Morris? Hljómar
nafnið kunnuglega? Ætli það
ekki. Hverjir muna eftir þætti
úr „Dick Cavett Show” þar
sem hann ræddi við konuna
Jan Morris — kynskipting?
Jan hafði áður en hún lét gera
á sér róttækar breytingar
verið karlmaður og hét þá ...
James Morris. Eitt siðasta
verk hans áður en hann varð
hún var að skrifa þessa bók og
tvær til — trilógiu um upphaf,
hámark og loks hnignun
breska heimsveldisins: Pax
Britannica er I miðið. Hér er
heimsveldið á hátindi sinum,
rétt fyrir siðustu aldamót,
þegar Bretar réðu þvi sem
þeir vildu ráða. Bókin er fjör-
lega og skemmtilega skrifuð,
langt i frá þurrlegt sagnfræði-
rit, erfitt annað en.lesa hana i
einni striklotu. Tilfinningar
Morris til heimsveldisins eru
sýnilega blendnar en hann/-
hún heldur við þaö íullum
trúnaði og afleiðingin er bæði
skemmtileg stórlróðleg og já,
falleg bók.
Stephen King:
The Stand
A Signet Book / NAL 1980
Stefán þennan er liklega
óhætt að telja ókrýndan kóng
hryllingssögunnar, bækur
hans fara eins og eldur i sinu
um a.m.k. Bandarikin og
gæsahúðin breiðist út. Og vist
kann hann lagið á að láta ónot
hrislast um lesara sinn, hug-
myndafluginu virðast engin
takmörk sett en að auki
skrifar hann prýðilega. Þessi
saga hér er löng, tæpar 800
blaðsiöur, en ætli menn böðlist
ekki i gegnum hana ef svona
litteratúr höfðar á annað borð
til þeirra. Hér segir frá þvi er
ógurleg áföll henda Ameriku,
hið illa — fætt i rannsóknar-
stofu — leikur lausum hala og
þeir teljast heppnir sem deyja
strax. Eftir á er landið auðn og
þeir sem lifa finna að örlögin
hafa búið þeim ógnarlegt hlut-
skipti. En náttúrlega... Og svo
segjum við ekki meir. Spenn-
an verður jú að hafa sinn
gang. Viti menn það ekki, þá
hefur King skrifað hryllings-
sögur á borð við Carrie, The
Dead Zone, Firestarter og The
Shining, sem Kubrick kvik-
mvndaði. _
Grafhýsi keis-
aranna í Kína
■ Bækurnar hér að ofan eru fengnar hjá Bókaverslun Sigfúsar
Eymundssonar.
Ann Paludan: The Imperial Ming
Tombs. Yale University Press
1981.
í sumar birtist i Helgar-Tim-
anum langt og mikið viðtal við
Ann Paludan, eiginkonu danska
sendiherrans hér á landi þótt hún
sé ensk að ætt og uppruna, þar
sem meðal annars var boðuð
koma þessarar bókar um
Ming-grafhýsin kinversku. Frá
1972-76 voru þau hjónin sendifull-
trúar i Peking, þá lærði Ann
Paludan kinversku, en hafði auk
þess ærin tækifæri til aö ráfa um
hinn vfðlenda Ming-kirkjugarð,
skoða og taka ljósmyndir, og
þegar hún komst að þvi hversu
litið hefur verið ritað um graf-
hýsin utan Kinaveldis mun hug-
myndin að bókinni hafa kviknað.
Eða eins og hún segir sjálf frá —
að bókin hafi sprottið úr sunnu-
dagsgönguferðum i Ming-
dalnum. Eftir að þau hjónin
settust að á íslandi mun hún hafa
farið tvivegis til Kina, viðað að
sér frekari heimildum og ráðfært
sig við kinverska fornleifa-
fræðinga og sagnfræðinga.
Sjálf hefur Ann enga sér-
menntun á þessu sviði, er hvorki
fornleifa- né listfræðingur, þótt
litt sjái þess staði i bókinni. A
móti háskóluninni vegur staðgóð
þekking á lrfnversku máli og
siðum, auk eðlisborinnar forvitni
og næmis á umhverfi og kenni-
leiti, sem best má ráða af þeim
glæsilegu myndum sem bókina
prýða.
Nú er ég heldur litill fyrir mér i
Kinafræðunum og ekki hægt að
ætlast til að ég leggi mat á annað
en það sem bókin hefur fákunn-
andi leikmanni að bjóða — þekk-
inguna skortir tii að um alvöru
gagnrýni geti orðið að ræða.
I heild sinni er bókin eins konar
kort, uppdráttur eða skrá yfir
Ming-grafhýsin þrettán sem
standa i stórum dal norðan við
Pekingborg. Þar standa
byggingar á stóru flæmi, veggj-
aðar af og umluktar viðlendum
görðum, skreyttar listaverkum
bæði innan húss og utan — fágæt
dæmi um þokkafullt yfirbragð og
glæsilegt handverk sem einkennir
kinverska byggingalist. Asig-
komulag grafKýsanna þrettán er
mjög misjafnt, sum þeirra hafa
verið vandlega gerð upp á tima
alþýðustjórnar en önnur eru ofur-
seld vatni og vindum.
Ming-dalurinn er einhver stór-
kostlegasti (og kannski um leið
fánýtasti) kirkjugarður í viðri
veröld, og verður að leita allt til
pýramiða faraóanna til að finna
samjöfnuð.
Eins og kemur glöggt fram i
bókinni á allt þetta tilstand i
kringum likamsleifar hinna
dauðu sér sterkar rætur i arfleifð
og trúarbrögðum Kinverja — for-
feðurnir voru álitnir milligöngu-
menn milli himinsins og jarðar-
innar, guða og manna, og þvi til
mikils að vinna að halda sem
bestu sambandi við þá. Og þegar
keisari átti i hlut dugði ekki að
reisa honum slorlegri höll
dauðum en hann hafði búið i i
lifanda lifi. Grafhýsin eru öll
skipulögð eftir svipuðum reglum,
sem miðuðust við að vernda hina
dauðu frá illum utanaðkomandi
öflum, öndum og púkum, auk
þess sem strangur hervörður var
hafður um grafhýsin til þess að
hversdagslegri púkar ættu ekki
þar innangengt. Siðan varð keis-
arinn eða einhver nákominn
honum að koma reglulega i graf-
hýsi forföðurins, færa fórnir og
votta honum viröingu sina — og
kaupa i leiðinni frið við himna-
völd.
Grafhýsi sem þessi eiga sér
langa sögu meðal Kinverja og
nægir þar að minnast á „forn-
leifafund aldarinnar” svokallað-
an, grafhýsi Shih-Huang-Ti
keisara i Xian frá þvi um 220
f.Kr., þar sem undur mikil og
stórmerki hafa komið upp úr
jöröinni.
Þótt bók Ann Paludan snúist
einkum um grafhýsin sjálf, bygg-
ingarnar og landið i kring, er hún
lika öðrum þræði Kinasaga og
menningarsaga. í byggingarlist-
inni glittir i glæsileika Ming-
skeiðsins (1368—1644) á upp-
gangstima sinum, fyrst með keis-
aranum og ævintýramanninum
Chu-Yuan-Chang, sem reis úr
almúgastétt til keisaradóms. Og
þá jafnframt i niðurlæginguna,
þegar stofnar ættarinnar urðu æ
veikari, allt þar til Manchu-ættin,
barbarar norðan úr Mongóliu
seildust til valda. En á háskeiði
sinu var Ming-timinn gullöld, timi
uppgangs i bókmenntum, listum,
menntun, verslun, sjóferðum og
kinverskri menningu almennt. Þá
glæddist aftur forn dýrð rikisins i
miðjunni sem hafði beðið hnekki
þegar Montólar splundruðu Kina-
veldi nokkrum öldum fyrr. A tima
Ming-ættarinnar var Kina að
mestu leyti óskipt, náði yfir
næstum jafnstórt flæmi og al-
þýðulýðveldið nú.
Bók Ann Paludan hefst á inn-
gangskafla um Ming-timann al-
mennt og rætur grafhýsanna i
þjóðmenningu Kinverja. Þar næst
gerir hún stuttlega grein fyrir
grundvallarreglum i kinverskri
byggingarlist, arkitektúr graf-
hýsanna sjálfra og hinum fræga
„andavegi”, sem liggur úr höfuð-
borginni i Ming-dalinn, varðaður
kynjadýrum og styttum af hirð-
mönnum keisarans. En megin-
hluti bókarinnar er greinargóð
úttekt á hverju grafhýsi fyrir sig,
þeim þrettán sem eru i Ming-
dalnum, grafhúsi ættföðurins við
Nanking og grafhýsi keisarans
Ching-t’ai, sem ekki fékk legu
meðal skyldmenna sinna. Þar er
tekið fyrir hvað eina sem fyrir
augað ber i grafhýsunum,
skreytilist og flúr, holræsi og þök
og svo náttúra staðarins, blóm og
fuglar. Með þessu fylgir ágrip af
ævi þess sem grafhýsið byggir,
hins framliðna keisara. Enn-
fremur eru i bókarlok viðaukar
um fórnarathafnir og tilhögun
mála i grafhýsunum á tima
Ming-keisaranna — og loks kafli
um fuglalif i Ming-dalnum.
En orð hrökkva skammt þegar
þessi bók á i hlut, hún er i aðra
röndina myndabók, prýdd
afburðafallegum ljósmyndum
sem segja hálfa söguna og vel
það. Auk þess er I bókinni fjöldinn
allur af kortum og uppdráttum.
Formála að bókinni um Ming-
grafhýsin skrifar L. Carrington
Goodrich, þekktur Kinafræðingur
og fyrrverandi prófessor i kin-
versku við Kólumbiaháskóla — en
sá hefur einmitt nýlega gefið út
bók með æviskrám Kinverja frá
Ming-timabilinu.
Texti Ann Paludan er afar læsi-
legur og lifandi. Það er vandséð
aöþetta verk, skrásetning Ming-
grafhýsanna, verði leyst öllu skil-
merkilegar af hendi.
Egill Helgason
Ann Paludan
Thor yrkir á ensku
Okkur hefur borist i hendur
litið kver með ljóðum á ensku.
Þau eru reyndar eftir mann sem
annars er mjög skrifandi á is-
lensku, nefnilega Thor Vilhjálms-
son. Bókin er gefin út undir
nafninu „The Deep Blue Dea,
Pardon the Ocean” eða — Djúp-
blár sær, afsakið haf og kemur út
hjá forlaginu „Loon Books”,
hvers heimkynni eru i Northeast
Harbour i Maine-fylki i Banda-
rikjunum. Aðstandandi út-
gáfunnar heitir Gunnar Hansen
og mun vera islenskur að faðerni
þótt ekki sé hann mælandi á is-
lensku, Gunnar er meðal annars
þekktur fyrir kvikmyndaleik og
hefur unnið sér það til ágætis að
leika i kvikmyndinni „Vélsagar-
morðinginn”, sem gerði nokkra
lukku hjá frændum okkar Svium.
1 hjáverkum dundar hann sér svo
við skriftir og bókaútgáfu.
Aðspurður sagðist Thor hafa
skrifað ljóöin i bókinni sér til
hugarhægöar á nokkuð löngum
tima með höppum og glöppum,
stöku sinnum kæmi þessi inn-
blástur til yrkinga á ensku yfir
hann. Þó heföi hann gætt þess
vandlega að láta þetta ekki spyrj-
ast út — fáein ljóöanna hefðu áður
birst i timaritum erlendis, en það
sé óhætt, þessi tímarit berist
hvort eð er ekki hingað til lands. 1
islensku kvaðst Thor svo til ein-
göngu halda sig við óbundið mál
núorðið.
Við tökum okkur það bessaleyfi
að birta hér sýnishorn úr bókinni,
kvæðið „Epater”:
Mumble jumble from
the jungle dies
jive retreats from
juvenile beatle fcats
featuring the hairy ape
abbreviated in stature
while plaited curls beat the
bush in antiquated dreams
do me do a do a did he
do you in
the midnight bells
ding ding a dong
thinning out Crowds
hail the hooligan
stealthily breaking windows
without a wealth of
imagination
still at the old game lurking
smirking in the dark
’epater les bourgeois.
Thor Vilhjálmsson