Tíminn - 20.01.1982, Blaðsíða 8

8
‘ s?
’ I .
Miövikudagur 20. janúar 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjori: Sig-
urdur Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson. Elias Snæland Jóns-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. olafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon.
Umsjónarmaöur Helgar-Timans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir. Bjarghildur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason,
Heiöur Helgadóttir, Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrímsson, Kristin
Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. útlitsteiknun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Próf-
arkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteins-
dóttir.
Ritstjórn, skrifslofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavik. Simi:
86300. Auglýsinaasími: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu
5.00. Askriftargjald á mánuöi: kr. 100.00—Prentun: Blaöaprent hf.
á vettvangi dagsins __/
Hver er
vandi heima-
vistarskóla?
eftir Hauk Ágústsson, skólastjóra
Mikilvægast að af-
stýra atvinnuleysi
Þótt sjómannaverkfallið stæði ekki lengi, var
það nógu langt til þess, að menn fengu örlitla
hugmynd um hvers konar böl langvarandi at-
vinnuieysi myndi verða og hvaða tjón fyrir þjóð-
ina myndi hljótast af þvi.
Þess vegna hefur þvi jafnan verið lýst yfir af
hálfu Framsóknarflokksins, að af tvennu illu
kysi hann heldur nokkura verðbólgu en atvinnu-
leysi.
Þess vegna er það grundvallarstefna hans að
tryggja beri undirstöðu atvinnuveganna framar
öðru og vinna að eflingu þeirra eftir þvi sem
framaster kostur. En jafnframt vill hann einnig
vinna að hjöðnun verðbólgunnar.
Deilan, sem varð um fiskverðið nú, var leyst
með þetta sjónarmið i huga.
Af hálfu sjávarútvegsráðherra, sem hafði for-
ustu um lausn hennar, var einkum þrennt haft i
huga. í fyrsta lagi yrði að reyna að treysta sem
bezt rekstrarstöðu atvinnuveganna. i öðru lagi
yrði að reyna að tryggja sjómönnum, að þeir
héldu hlut sinum til jafns við launafólk i landi. í
þriðja lagi yrði að reyna að leysa málið þannig,
að mögulegt yrði að halda verðbólgunni i skefj-
um.
Það verður ekki annað sagt en að lausn fisk-
verðsdeilunnar treystir stöðu fiskvinnslu og
sjávarútvegs eins vel og kostur er undir rikjandi
kringumstæðum. Bæði útgerðarmenn og fisk-
vinnslumenn greiddu atkvæði með fiskverðs-
ákvörðuninni.
Þá hafa sjómenn fengið aukna tryggingu fyrir
þvi, að þeir haldi hlut sinum i samanburði við
launastéttirnar i landi. Fulltrúar sjómanna
féllust lika á fiskverðsákvörðunina.
Þvi er svo ekki að neita, að sú lausn, sem
samið var um eykur verðbólguna og þá jafn-
framt nauðsyn þess, að róttækar ráðstafanir
verði gerðar til að sporna gegn vexti hennar. Að
þvi verkefni verður rikisstjórnin nú að snúa sér
af einurð og festu.
Af hálfu Framsóknarflokksins hefur ekki
verið farið dult með það, að hann telur nauðsyn-
legt, að nú verði gripið til svipaðra aðgerða i
efnahagsmálum og framkvæmdar voru i byrjun
siðastliðins árs. Þar var um alhliða niðurtaln-
ingu að ræða.
Ýmsir forustumenn launþegasamtakanna
óttuðust þá, að það yrði þeim óhagstætt að
gefinn var eftir nokkur hluti verðbóta á laun, en
á móti komu aðrar ráðstafanir til að viðhalda
kaupmættinum. Þessi ótti reyndist ástæðulaus.
Opinberar skýrslur sýna nú, að þessar ráð-
stafanir drógu ekki úr kaupmættinum heldur
tryggðu hann betur en orðið hefði að óbreyttu.
Þar fékkst skýr sönnun þess, að það, sem skiptir
máli er ekki krónutala launanna heldur kaup-
máttur þeirra.
Enn er ekki fullreynt hvort samkomulag næst
um svipaðar aðgerðir nú og i fyrra, en það yrði
miður, ef svo reyndist ekki. Þá eykst sú hætta,
að litið verði úr niðurtalningu verðbólgunnar á
þessu ári, og að rekstrarstaða atvinnuveganna
versni að nýju. , .
■ I landinu eru átta stórir
héraðsskólar, sem vista nem-
endur sina alla daga vikunnar.
Einnig eru heimavistir við marga
skóla á menntaskólastigi og auk
þessurmull skóla, sem nemendur
dvelja að fullu i að minnsta kosti
fimm daga hverrar viku.
Þau ungmenni,sem þessa skóla
sækja, skifta þúsundum. Engum
má i léttu rúmi liggja, hvernig
aðstaða er búin þeim hluta æsku-
lýös þjóðarinnar, sem ekki á
kost á skólagöngu frá heimili
sinu. Það er mál, sem varðar
þjóðina alla.
Þögin mæla svo fyrir
1 25. gr. grunnskólalaganna
segir: „Við gerð heimavistar-
skóla skal kappkosta, að þeir
minni sem mest á almenn heimili
og sé þannig frá gengið, að nem-
endur geti jafnan náð til um-
sjónarmanns heimavista.”
Það má fullyrða, að þeir for-
eldrar, sem senda börn sin i
heimavistarskóla ætlist til þess
og búist við þvi, aðaðstæður séu i
samræmi við ákvæði laganna.
Enda er það eðlilegt og sjálfsagt,
að svo sé búið að hinum upp-
rennandi borgurum, að þeir hafi
hina bestu aðstöðu til þess að afla
sér þekkingar og ná þeim þroska,
sem að er stefnt.
Ábyrgó og aöstaða
Foreldrar, sem senda afkvæmi
siná heimavistarskóla, fela þeim
umsjá þeirra. Þetta er mikið og
vandasamt hlutverk. Heima-
vistarnemendur koma úr ýms~
um áttum. Ahugamálin eru fjöl-
breytt og þarfirnar margvis-
legar.
Aðstaða heimavistarskólanna
er afar óiik til þess að sinna þvi
yfirgripsmikia verkefni, sem
þeim er fengið i umsjá nemenda
sinna, ogþviferfjarri, að þeirnái
því m arki, sem þeim er sett i lög-
um. Mörgu er ábótavant einkum
hvað varðar félagslega aðstöðu.
Húsnæði og búnað skortir og ekki
siður starfslið, eða einna helst
fjármuni til þess að hægt sé að
nýta þá af starfsmönnum skól-
anna, sem væru færir um aö
vinna með nemendum i félags-
legum störfum.
Fiármagn og fram-
kvæmd
Sé tekið dæmi af héraðsskóla,
er yfirleitt ekki talin þörf á að
halda uppi gæslu þann tima, sem
kennsla stendur. Henni lýkur
yfirleitt kl. 16.00. Þá ætti gæsla að
hefjast og standa óslitið ekki
skemur en til kl. 24.00, nema á
laugardögum. Þá daga er rett að
gera ráö fyrir gæslu til að
minnsta kosti 1.00. Um helgar
þarf gæsla að hefjast fyrr en ella.
A laugardögum kl. um það bil
13.00 og , á sunnudögum ekki
■ Spilað i friminútum i Fellaskóla.
menningarmál
Leikfélag Reykja
vlkur 85 ára
® Lcikfélag Heykjavikur heldur
um þessar mundir upp á 85 ára
afmæli sitt: hafði sérstaka athöfn
á botnplötu sinni i nýja mið-
bænum, en það cr nd á leiðinni
upp dr jörðinni, eftir að hafa bdið
við flóð og fjöru i Iðnó i fleiri
skilningi en einum. Stefna þeir
lcikféiagsmenn að þvi að kiára
þetta hús á þcssum áratug, ef guð
og borgarfjárhirslan lofa.
Saga leikhússins i
Reykjavik
Saga Leikfélags Reykjavikur
spannar að visu ekki alla leik-
listarsögu landsins, eða höfuð-
borgarinnar, en ég hygg þó að
flestir skilji hlutina svo, aö með
því leikhúsi verði til í meginat-
riðum sú leiklist er nú er boðin á
Islandi, bæði hin lærða og leiklist
áhugamanna. Elsta leikfélagið á
Islandi mun vera Leikfélag
Sauðárkróks, en það dottaði
svona á milli, en starfarenn og nú
með töluverðum blóma.
URihaf leiklistar i Reykjavik
mfia flestir við Hólavallaskóla,
en um aldamótin 1800 voru sett á
svið fáein leikrit af skólapiltum,
en þá listgrein má rekja i Skál-
holt, hefur mér verið sagt. Sú
leiklist lifir enn og heitir nú
Herranótt og hefur aðsetur i
Menntaskólanum i Reykjavik.
Páll Lindal, lögmaður segir frá
þessu I bókinni .Hin horfnu tún”.
,,A árunum kringum 1800 voru
flutt þar nokkur leikrit af skóla-
piltum, og er þeirra kunnast leik-
ritið Narfi, diur sá Narragtugi
biðill eftir Sigurð Pétursson
sýslumann. Eftir aö skólinn var
fluttur til Bessastaða, lágu leik-
sýningar niðri f Reykjavik um
skeið, en þær hófust aftur 1813 og
mun Rasmus Christian Rask hafa
átt töluverðan þátt i þvi. Var
leikið i Yfirréttarhúsinu (Austur-
stræti 22), þangað fluttir bekkir
úr Dómkirkjunni handa áhorf-
endum, og hneykslaði slikt suma.
Meðal þeirra, sem léku auk
Rasks má nefna Bjarna
Thorarensen. Yfirleitt var leikið
á dönsku.
Eftir að Lærði skólinn var fiutt-
ur til Reykjavikur, hófust að nýju
leiksýningar skólapilta, og sýndu
þeir 1847 og 1848 leikrit eftir Hol-
berg, sem löngum hefur notið
mikilla vinsælda i Reykjavik.
Arið 1845 á tti Jón Guðmundsson
ritstjóri frumkvæði aö þvi, að
leiksýningar voru teknar upp, og
var þá sýnt leikritið Pakk eftir
Overskou, danskan höfund. Þær
sýningar fóru fram i „Klúbbn-
um”, þar sem seinna reis hús
Hjálpræðishersins. Leikurinn
vakti mikla hrifningu, svo að
„flestir heldri menn staðarins
fóru tvisvar eða þrisvar á leikinn
og sumir oftar”, segir i Þjóðólfi.
Arið eftir var ekki leikið i
„Klúbbnum”, heldurisjálfu stift-
amtmannshúsinu, þ.e. Stjórnar-
ráðshusinu, og lék þar meðal ann-
arra sá frægi maður Trampe
greifi.
1 framhaldi af þessum leiksýn-
ingum og fleiri myndaðist nokkur
stofn að leikbúnaði.en oftast var
ágóðanum varið til almennings-
heilla. Sigurður Guðmundsson
átti mikinn hlut að þessum
málum og ekki sist einum merk-
asta viðburðinum, en það var,
þegar frumsýnt var leikritið Úti-
legumennirnir eftir skólapiltinn
Matthfas Jochumsson i febrúar
1862. Leikrit þetta gerði „hvin-
andi lukku”, en Matthias lýsti
þessusjálfur svo: ,,Ég bjó til eða
sullaði eða skrúfaði saman leikrit
i jólafriinu”. Siðar endursamdi
Matthias leikritið og nefndi
Skugga-Svein. Skólapiltar létu
skammt stórra högga milli um
þessar mundir, þvi að á nýársdag
1871 var frumsýnt leikrit eftir
annan skólapilt. Var það Nýárs-
nóttin eftir Indriða Einarsson, er
varð einn ötulasti baráttumaður
fyrir stofnun Þjóðleikhússins og
auk þess mikilvirkt leikritaskáid.
Ánæstu árum voruýmsar leik-
sýningar i Reykjavik, en ekki er
hægt að segja, að fast form kæm-
ist á leiklistarstarf i Reykjavik,
fyrr en Leikfélag Reykjavi'kur
var stcrfnað árið 1897, og varð þá
mikil breyting á leiklistarstarf-
inu”.
Iæikfélag Reykjavikur
Það er auðvitað margs að
minnast, þegar rætt er um sögu
og starf Leikfélags Reykjavikur.
Sveinn Einarsson, þjóðleikhús-
stjóri,erþá var leikhússtjóri LR,
ritaði sögu félagsins á 75 ára af-
mæli þess og kom hún út árið 1972
hjá Almenna bókafélaginu. Þar
segir Sveinn meðal annars um
stofnun LR.
,,Um þær mundir voru starf-
andi tveir leikflokkar i Reykja-
vik. Annar hafði aðsetur sitt i
Góðtemplarahúsinu þar i ná-
grenninu—en það hús hafði
verið reist 1889 og siðar stækkað
til að bæta aðstöðu til leiksýninga
o.fl.: þessi leikflokkur sýndi aðai-
lega það, sem blööin kölluðu