Fréttablaðið - 23.04.2008, Blaðsíða 17

H A U S
MARKAÐURINN 9MIÐVIKUDAGUR 23. APRÍL 2008
Ú T T E K T
óvenjulegu aðstæður að uppsveifla í Suðaustur-Asíu
hefur keyrt upp verð á hrávöru, málmum og mat-
vælum, auk þess sem ýmsir þættir sem áður voru
nýttir til matvælaframleiðslu eru nú notaðir við
orkuframleiðslu. Þetta þýðir að við göngum of hratt
á auðlindir heimsins. Einhvers konar endurskipu-
lagning í þeim efnum er bráðnauðsynleg og hluti af
þeirri aðlögun verður samdráttur í eftirspurn, eða í
vexti, í hinum vestræna heimi. Ég held að við séum
í ákveðnu sögulegu ferli og þegar hlutir gerast mjög
sjaldan, jafnvel bara einu sinni til tvisvar í líftíma
fólks, er afskaplega erfitt að spá fyrir um hvað muni
gerast. Til skemmri tíma litið tel ég hins vegar ekki
ástæðu til sérstakrar bjartsýni. Hvað okkur Íslend-
inga varðar er ljóst að lausafjarkrísan hittir okkur
illa fyrir vegna þess hve fjármálageirinn er stór
hluti af okkar fyrirtækjarekstri og hvað hann vegur
þungt í vexti samfélagsins. Um þriðjungur af vexti
í þjóðarframleiðslu frá aldamótum hefur komið
frá fjármálaþjónustu.“ Samhliða þessum þrenging-
um segir Bjarni þjóðarbúið mega horfa upp á sam-
drátt í erlendri fjárfestingu vegna loka fjárfestinga
vegna uppbyggingar í ál- og orkuiðnaði. „Ég held að
þetta muni taka tíma að jafna sig á Íslandi og vona
að stjórnvöld og þar til bærir aðilar beri gæfu til að
taka réttar ákvarðanir í efnahagsmálum.“
KRÓNAN HEFUR MISST TRÚVERÐUGLEIKA
Bjarni er hins vegar ekki alveg skoðanalaus þegar
að því kemur að meta hvaða ákvarðanir séu réttar
í að stýra efnahagslífi þjóðarinnar þannig að draga
megi úr neikvæðum áhrifum niðursveiflu og fjár-
málaþrenginga heimsins. „Ég held að við þurfum að
einbeita okkur að því, og hefðum þurft að vera búin
að því fyrr, að tryggja að lánveitandi til þrautavara
geti útvegað íslensku bönkunum fjármagn í erlendri
mynt. Það er hlutverk Seðlabankans og hann hlýtur
að taka það hlutverk mjög alvarlega. Á sama tíma
horfir maður til þess að lánshæfismatsfyrirtæki
sem og aðrir sem virða íslenskt hagkerfi fyrir sér
úr fjarlægð líta til þess hvort stjórnvöld hafi skýra
sýn á framtíðarskipan þessa samfélags. Ég held að
við þurfum að horfast í augu við að annað hvort eru
dagar krónunnar taldir eða teljanlegir. Gjaldmiðill-
inn, eins og staðan er í dag, hefur misst trúverðug-
leika, bæði held ég hjá okkur Íslendingum og al-
þjóðlega. Þegar það kemur ofan á lausafjárkrísu og
samdrátt í framkvæmdum er við vandamál að eiga
á mjög mörgum sviðum og þá þarf stefnan að vera
skýr.“ Bjarni áréttar að sjálfsagt sé hægt að marka
fleiri en eina farsæla stefnu til að vinna eftir, en
ljóst sé að hraða þurfi mjög þeirri vinnu að marka
þjóðinni farveg í þessum efnum. „Maður sér að
sjálfsögðu hvernig umræðan um Evrópusambandið
er að taka á sig nýja mynd; margir sjá það sem
lausnarfarveg núna og það má vel vera. Ég held það
sé alveg ljóst að við þurfum að setja það mjög hratt
niður fyrir okkur hvers konar samfélag við viljum
byggja upp og hvers konar efnahagsstjórn því það
er alls ekki nógu skýrt í dag og kemur klárlega fram
hjá þessum alþjóðlegu greiningaraðilum.“
Bankarnir segir Bjarni að hafi tekið sig mjög
saman í andlitinu, bætt upplýsingagjöf og tekið
strangari viðmið í starfsemi sinni í tengslum við
umræðuvanda sem skapaðist um starfsemi þeirra
á vordögum 2006. „Staða bankanna var því sem
betur fer mjög sterk þegar lausafjárkreppan skall
á, en að sama skapi eru innviðir fjármálakerfis-
ins sem við búum við ekki jafnsterkir og æski-
legt væri. Þar liggur beinast við að tala um lítinn
gjaldeyrisvaraforða í samanburði við stærð banka-
kerfisins. Við erum með tiltölulega ungt kerfi og þar
af leiðandi eftirlitsaðila, á meðan starfsemi banka
sem rekin er frá Íslandi er víðfeðm og nær um heim
allan. Eins og alltaf tekur tíma að vinna trúverðug-
leika og eins og staðan er í dag fær enginn að njóta
vafans. Það setur enn meiri kröfu á innviðina – að
ramminn haldi.“
Evrópusambandsaðild er ein leið til lausnar að
mati Bjarna, en hann áréttar að úrlausnarefnið sé
fremur pólitískt en hagstjórnarlegt til lengri tíma
litið. „Fram til þessa höfum við leyst stöðu svipaða
því sem við erum í dag í með lækkun á gengi krón-
unnar og þar með rýrnun kaupmáttar í gegnum
verðbólgu. Því er ljóst að við yrðum að temja okkur
miklu agaðri vinnubrögð ef gengi myntarinnar væri
fast og leiðrétting í efnahagsniðursveiflu kæmi fram
í auknu atvinnuleysi og launalækkunum. En það
má vel vera að samfélagið sé tilbúið til þess. Þessu
fylgja öllu kostir og gallar.“ Aðalatriðið segir Bjarni
að setjast faglega yfir hverjir möguleikar þjóðar-
innar séu. „Möguleikar okkar til sérstöðu eru vitan-
lega meiri utan Evrópusambandsins en innan, en
þeir sérstöðumöguleikar þurfa þá að vera einhvers
virði, hvort sem þar er rætt um möguleika á alþjóð-
legri fjármálamiðstöð eða eitthvað annað,“ segir
Bjarni og bætir við að hér hafi menn þegar sýnt á af-
gerandi hátt fram á getuna til að koma góðum hlut-
um til leiðar. „Á Íslandi er til mikil þekking og ef hún
er samtengd krafti og vilja til að búa til verðmæti
höfum við sýnt fram á að það getum við gert. Saga
Íslands á 20. öldinni er auðvitað eitt stórt kraftaverk.
Við förum úr því að vera fátækasta ríki Vestur-Evr-
ópu í að vera sjötta ríkasta land í heimi. Auðvitað eru
sveiflurnar meiri vegna smæðar hagkerfisins, en
það minnir mann á mikilvægi þess að enda þótt blási
á móti á alþjóðlegum fjármálamörkuðum og það hafi
afleiðingar hér megum við ekki hætta að skapa og
fjárfesta í einhverju nýju. Við verðum að halda bolt-
anum á lofti og þróuninni gangandi.“
Bjarni lætur ekki sitt eftir liggja í þeim efnum
að halda boltanum á lofti og hefur sjálfur fjár-
fest í nokkrum smærri verkefnum, bæði heima og
erlendis. „Nú er rétt að verða komið ár síðan til-
kynnt var um að ég hefði ákveðið að hætta hjá Glitni.
Á þeim tíma ákvað ég tvennt, annars vegar að fara
ekki mjög hratt af stað og hins vegar að prófa að
vera í hlutverki eigandans, sem hefði það að mark-
miði að vinna með fjárfestingum sínum og auka þar
með verðgildi þeirra,“ segir Bjarni og kveðst eðli
málsins samkvæmt hafa skoðað mun fleiri fjárfest-
ingar en lagt hafi verið í. „Í dag er ég með nokkr-
ar slíkar undir,“ segir hann, en þar á meðal er smá-
lánafyrirtækið Folkia sem er með starfsemi í Sví-
þjóð, Noregi og í Danmörku og svo fjárfesting hans
í Glitni Property Holding þar sem hann er stjórnar-
formaður með tæplega tólf prósenta hlut. Þá hefur
Bjarni einnig fjárfest í iðnaði hér heima, svo sem
með kaupum á Gasfélaginu síðasta sumar. „Það er
skemmtilegt lítið fyrirtæki og ég hef verið að horfa
til þess hvernig megi þróa það. Aukin gasnotkun er
náttúrlega vatn á myllu þess fyrirtækis og hún hefur
vaxið með aukinni notkun almennings sem og í stór-
iðnaði, svo sem álframleiðslu þar sem gas er meðal
annars notað. Svo hef ég núna um skeið skoðað fram-
leiðsluferla sem eru gasfrekir og þannig kom til að
mynda upp hugmyndin um framleiðslu á koltrefj-
um, sem í síðustu viku endaði með stofnun undir-
búningsfélags að byggingu koltrefjaverksmiðju á
Sauðár króki.“
er samt enn svo mikið í loftinu
að átta sig nákvæmlega á hver
gist telja að úr því sem komið
ei orðið úr REI það sem að var
held hins vegar að þörfin til
að nýta jarðvarma víða um heim og þekk-
ing okkar Íslendinga á slíku sé óbreytt frá
því sem áður var. En tækifæri Orkuveitu
Reykjavíkur til að taka þátt í því, á þeim
grunni sem lagt var upp með, er farið.“
Þarna spilar inn í að viðskiptahug-
myndin að baki REI byggði að hluta á
að hér á landi höfðu verið reist orkuver
á sama tíma og hlé hafði orðið á slíkri
uppbyggingu annars staðar. Þar með var
hægt að sýna fjárfestum fram á ákveðna
sérstöðu og forskot, en með auknum um-
svifum í þessum geira í heiminum fjölg-
ar þeim sem berjast um hituna og hafa
orðið sér úti um reynslu í að takast á við
aðstæður og vandamál sem upp kunna
að koma við gerð jarðvarmavirkjana.
„Þetta gerist nefnilega svo hratt,“ segir
Bjarni og bendir á að árið 2002 hafi olíu-
verð staðið í 25 Bandaríkjadölum hver
tunna, en sé nú komið í 115 dali. „Á
þessum tíma höfum við verið að virkja
jarðvarma bæði til húshitunar og raf-
orkuframleiðslu og hafa Íslendingar auð-
vitað notið þess, meðan húshitunarkostn-
aður annars staðar rýkur upp vegna verð-
hækkunar á gasi og olíu.“
Bjarni telur hins vegar tækifærin enn
til staðar til að nýta sérþekkingu sem
hér hafi orðið til í orkugeira. „Og ég held
að það verði gert þótt kannski verði það
aðrir en þeir sem að var stefnt haustið
2007.“
ð sem að var stefnt
SAL Ólík sýn Vilhjálms Þ. Vilhjálms-
ndi borgarstjóra, og Bjarna Ármanns-
ndi stjórnarformanns REI, á staðreyndir
og starfsemi Reykjavik Energy Invest
jós í viðtali hjá Helga Seljan í Kastljósi
ðasta haust. MARKAÐURINN/VÖLUNDUR
I R Á A Ð H Y G G J A :