Fréttablaðið - 23.04.2008, Blaðsíða 18

MARKAÐURINN 23. APRÍL 2008 MIÐVIKUDAGUR10
S K O Ð U N
Ég verð að viðurkenna að ég hef
fulla samúð með erlendum grein-
endum og markaðsaðilum sem
reyna að leggja mat á íslenska
hagkerfið. Að skilja hvað dríf-
ur svo öfgakennt hagkerfi getur
ekki verið auðvelt starf, hagkerfi
sem auðveldlega toppar flestar
vestrænar þjóðir þegar kemur
að hagvexti, atvinnuleysi, verð-
bólgu, vaxtastigi, viðskiptahalla
og erlendum skuldum svo eitt-
hvað sé nefnt. Það virðist ekki
skipta máli hvaða hagstærð er í
kastljósinu í hverju sinni, það er
næsta víst að íslenska stærðin er
öfgakennd.
Utanaðkomandi spyrja sig
hvernig þjóð með vexti yfir 15%,
verðbólgu sem nálgast 10% múr-
inn og viðskiptahalla í kringum
17% af landsframleiðslu getur
starfað og meira en það, hvernig
slíkt hagkerfi getur lifað af við
núverandi markaðsaðstæður. Að
sama skapi heilla svona öfgar
blaðamenn enda ljóst að fyrirsögn
eins og „Ísland með hæstu vexti í
Evrópu“ eru meira grípandi en
„Seðlabanki Íslands hækkar vexti
í 4%“. Þessar öfgar gefa líka til-
efni fyrir hnyttnar fyrirsagnir
eins og „Ísland bráðnar“ og „Upp
úr gýs á Íslandi“ en örfáar slík-
ar hafa litið dagsins ljós á síðustu
misserum.
Nú ætla ég ekki að halda því
fram að það sé engin ástæða til
að hafa áhyggjur af núverandi
stöðu efnahagsmála á Íslandi og
að þetta sé allt misskilningur. Það
eru vissulega blikur á lofti og
næsta víst að þjóðarskútan mun
draga saman seglin í ár. Á móti
kemur að við höfum ekki auð-
veldað okkur hlutina með því að
halda í ýmiss konar sérstöðu sem
skekkir og/eða ýkir samanburð
við aðrar þjóðir og veldur ómæld-
um misskilningi fyrir utanaðkom-
andi aðila.
SÉRSTAÐA ÍSLENDINGA
Í fyrsta lagi er það vaxtastigið.
Stýrivextir á Íslandi eru 15,5%
og það er líklega Evrópumet
ef ekki heimsmet. Bandaríkja-
menn, Bretar og aðrir Evrópubú-
ar reka upp stór augu enda myndi
slíkt vaxtastig skapa óbærilegar
byrðar fyrir heimili og fyrirtæki
á þeirra heimamarkaði. Greiðslu-
byrgði myndi hækka upp úr öllu
valdi og leiða til fjöldagjaldþrota.
Á Íslandi eru lán til heimilis-
kaupa almennt verðtryggð á föst-
um raunvöxtum og greiðslubyrði
heimilanna helst að mestu óbreytt
þó að stýrivextir hækki og hækki.
Þetta fyrirkomulag þekkist nán-
ast hvergi annars staðar. Háir
stýrivextir hræða því ekki ís-
lensk heimili, sem vilja frekar
hafa þá háa í stað þess að sjá
krónuna falla og verðlag hækka.
Því miður er peningamálastefna
í landi verðtryggingar og fastra
raunvaxta nánast dauðadæmd,
að minnsta kosti hefur það sýnt
sig að við slíkar aðstæður þurfa
vextir að fara miklu miklu hærra
til að hafa áhrif.
Í öðru lagi er það vísitala
neysluverðs. Ólíkt flestum öðrum
Evrópuþjóðum og vinum okkar
vestanhafs er húsnæðisverð
hluti af opinberri vísitölu neyslu-
verðs. Þannig hefur breyting á
húsnæðis verði bein áhrif á vísi-
töluna og hversu öfug snúið sem
það kann að hljóma þá hafa vaxta-
hækkanir Seðlabankans óbein
áhrif til hækkunar, já hækkun-
ar, vísitölu neysluverðs. Mæl-
ingar Hagstofunnar taka mið
af kostnaði eigin húsnæðis sem
tekur mið af þróun húsnæðis-
verðs og vaxtastigi. Hækki vext-
ir þá hækkar kostnaður við að
reka eigið húsnæði og þá hækk-
ar vísitala neysluverðs. Ég get
nánast fullyrt að fáir erlendir
greinendur gera sér grein fyrir
þessu. Það er deginum ljósara
að ef húsnæðisverð væri hluti af
verðbólgumælingu Breta, Banda-
ríkjamanna, Spánverja og Dana
væri verðbólgutölur þar á bæ á
allt öðrum skala.
Réttari samanburður er sam-
ræmd vísitala neysluverðs sem
undanskilur húsnæði en sá saman-
burður ratar sjaldan í opinbera
umræðu. Í fyrra var verðbólga
hér á landi 3,6% ef tekið er mið af
samræmdri vísitölu neysluverðs
en hin opinbera vísitala sýndi 5%.
Árið 2005 var munurinn talsvert
meiri eða 1,4% miðað við 4% að
meðtöldu húsnæði. Það er engum
blöðum um það að flétta að þessi
sérstaða er ekki að auðvelda er-
lendum aðilum að skilja íslenska
hagkerfið.
ÍSLAND Á STÆRÐ VIÐ CARDIFF
Smæð þjóðarinnar þvælist líka
fyrir okkur. Af sömu ástæðu og
við erum mest og best í heimi
hvað varðar höfðatölu þá getur
ýmis samanburður við landsfram-
leiðslu þjóðar á borð við borg í
Bretlandi gefið villandi niðurstöð-
ur. Smæð landsins eins og öfgar
þess virðist heilla og vekja upp
ótal spurningar utan landstein-
anna. Nýlega hélt blaðamaður hjá
The Times í London því fram að
Ísland væri svo lítið að það myndi
rétt ná inn í FTSE 100-vísitöluna,
ef það væri fyrirtæki.
Einn vinsælasti samanburður-
inn er að bera saman eignir ís-
lensku bankanna við landsfram-
leiðslu. Ólíkt mörgum þjóðum
hafa íslensk fyrirtæki ekki val
um það að vaxa aðeins á heima-
markaði og leggja því flest af stað
í víking áður en langt um líður til
að lifa af í samkeppni á alþjóða-
vísu. Niðurstaðan er að stór hluti
tekna fyrirtækja sem eru t.a.m.
skráð á íslenska hlutabréfamark-
aðnum koma frá erlendum við-
skiptavinum og eru skapaðar af
erlendum starfsmönnum. Í raun
starfa nánast jafn margir fyrir ís-
lensk fyrirtæki erlendis og eru á
íslenska vinnumarkaðnum. Þetta
gerir það að verkum að nokk-
ur fyrirtæki á Íslandi eru orðin
stærri en landið, það er að segja
ef eignir eru bornar saman við
landsframleiðslu.
Þetta er hins vegar alls ekki
einsdæmi ef við tökum til dæmis
tvo stærstu banka Skotlands; þá
eru eignir þeirra um sautjánföld
landsframleiðsla þar á bæ og að
sama skapi eru eignir þriggja
stærstu bankanna í Hollandi um
sexföld landsframleiðsla. Þessi
samanburður virðist hins vegar
ekki vera eins heillandi frétta-
matur. Við núverandi markaðs-
aðstæður væri ef til vill heppi-
legra að við værum að minnsta
kosti á stærð við Danmörku; þá
væri landið og íbúar þess kannski
ekki eins áhugavert umræðuefni.
ÚT GÁFU FÉ LAG: 365 – prentmiðlar RIT STJÓRAR: Björgvin Guðmundsson og Björn Ingi Hrafnsson RITSTJÓRN: Hólmfríður
Helga Sigurðardóttir, Ingimar Karl Helgason, Jón Aðalsteinn Bergsveinsson, Óli Kristján Ármannsson, Sindri Sindrason
AUGLÝSINGASTJÓRI: Jón Laufdal RIT STJÓRN OG AUGLÝSING AR: Skaftahlíð 24, 105 Reykja vík AÐ AL SÍMI: 512 5000 SÍMBRÉF:
512 5301 NETFÖNG: rit stjorn@markadurinn.is og aug lys ing ar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UM BROT: 365
– prentmiðlar PRENT VINNSLA: Ísa fold arprent smiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum er
dreift ókeyp is með Fréttablaðinu á heim ili á höf uðborg ar svæð inu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í
völdum verslunum á lands byggðinni. Markaðurinn áskil ur sér rétt til að birta allt efni blaðs ins í staf rænu formi og í gagn-
bjorgvin@markadurinn.is l bjorn.ingi@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l ingimar@
markadurinn.is l jonab@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is l sindri@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
O R Ð S K Ý R I N G I N
Í Gísla sögu Súrssonar kemur þar, að öll vötn eru sögð falla til
Dýrafjarðar í þeirri merkingu að orðið sé of seint að snúa við. Þótt
fátt kunni í fyrstu að sýnast sameiginlegt með Brussel í Belgíu og
hinum fagra Dýrafirði verður ekki annað sagt en að margt bendi
til þess að svo mikill slagkraftur sé kominn í umræður um gjald-
eyrismálin og aðild að Evrópusambandinu á vettvangi atvinnulífs-
ins, að vart verði aftur snúið. Þessa sáust til að mynda glögglega
merki á ársfundi Samtaka atvinnulífsins síðastliðinn föstudag.
Víða erlendis hafa atvinnurekendur verið fremstir í flokki
þeirra sem barist hafa fyrir aðild að Evrópusambandinu, nægir
að nefna Svíþjóð í því sambandi. Þessu hefur að mörgu leyti verið
öðruvísi farið hér á landi og hafa Samtök iðnaðarins á stund-
um verið í hlutverki hrópandans í eyðimörkinni í þessum efnum.
Veruleg breyting hefur nú orðið á og má þar væntanlega leita
hvort tveggja skýringa í aukinni alþjóðavæðingu íslensks at-
vinnulífs og stöðu íslensku krónunnar og eins breyttu vægi ein-
stakra atvinnugreina í efnahagskerfinu, þar sem útgerðin leikur
ekki sama lykilhlutverkið og áður.
Í aðdraganda ársfundarins sendi framkvæmdastjórn SA frá
sér harðorða ályktun þar sem fullyrt var að íslenska krónan
fengi falleinkunn sem samkeppnishæfur gjaldmiðill þegar litið
væri til þriggja helstu mælikvarðanna, þ.e. verðbólgu, vaxta og
gengis gagnvart öðrum gjaldmiðlum.
Ákvað framkvæmdastjórnin að setja
á laggirnar nefnd sérfræðinga til þess
að meta möguleika á evruvæðingu at-
vinnulífsins, sem fæli þá í sér að einka-
aðilar notuðu evruna sem gjaldmiðil í
öllum viðskiptum sín á milli.
Við sama tón kvað á ársfundinum
sjálfum. Og einhverja merkustu yf-
irlýsinguna í þeim efnum átti fráfar-
andi formaður SA, Ingimundur Sigurp-
álsson, er hann sagði: „Því vil ég nota
þetta tækifæri til þess að beina því til
forsætis ráðherra, hvort ekki sé nú til-
efni til þess að ríkisstjórnin gefi út yfir-
lýsingu með skýrum og afgerandi hætti
þess efnis, að unnið verði að því að upp-
fylla viðurkennd skilyrði um stöðugt
verðlag, jafnvægi í ríkisfjármálum,
stöðugleika í gengisskráningu og sam-
hæfingu langtímavaxta, sem sett eru
fyrir aðild að myntbandalagi Evrópu.
Með samningi við Seðlabankann verði
hafinn undirbúningur að nauðsynleg-
um aðgerðum til þess að ná niður verð-
bólgu, lækka stýrivexti og tryggja að-
hald í opinberum rekstri, þannig að
settum markmiðum verði náð.“
Í máli Kristínar Jóhannesdóttur,
framkvæmdastjóra Fjárfestingarfélagsins Gaums, á ársfundin-
um kom jafnframt skýrt fram að óbreytt ástand gengi ekki. „Því
hefur verið haldið fram að umræðan um Evrópusambandið og
evru sé flótti frá því verkefni sem þjóðin standi nú frammi fyrir.
Ég get ekki fallist á það. Nær væri að segja að við höfum sofið á
verðinum og svikist um að marka okkur skýra stefnu í Evrópu-
málum meðan flest hefur gengið okkur í haginn,“ sagði hún og
kvaðst óttast að fyrirtækin gætu ekki starfað áfram við óbreytt-
ar ástæður, þeim gæti orðið nauðugur sá kostur að færa sig úr
landi.
Nýr formaður Samtaka atvinnulífsins, Þór Sigfússon, fær mörg
og krefjandi verkefni upp í hendurnar nú er hann tekur við hinu
ábyrgðarmikla hlutverki. Miklar vonir eru bundnar við störf hans
og annálaða vinnusemi, enda sífellt fleiri sammála um nauðsyn
þess að taka Evrópumálin upp á næsta stig, ef svo má segja, og
ræða fremur aðferðir, lausnir og næstu skref en hjakka áfram í
hjólförum þeim sem íslenska flokkakerfið býður upp á.
Í þeim efnum reynir á herkænsku hins nýja formanns og tak-
ist honum vel upp í þeim efnum, sem allar vonir standa til, geta
samtök atvinnurekenda og launafólks tekið höndum saman í mikil-
vægasta verkefni íslensks samtíma og leitt það til lykta á tiltölu-
lega skömmum tíma, þjóðinni til heilla.
Það yrði svo sannarlega saga til næsta bæjar.
Öll vötn sýnast nú falla til Dýrafjarðar eftir ársfund SA.
Atvinnulífið
og Evrópa
Björn Ingi Hrafnsson
Í þeim efnum reynir
á herkænsku hins
nýja formanns [Þórs
Sigfússonar] og tak-
ist honum vel upp
í þeim efnum, sem
allar vonir standa
til, geta samtök
atvinnurekenda og
launafólks tekið
höndum saman í
mikilvægasta verk-
efni íslensks sam-
tíma og leitt það til
lykta á tiltölulega
skömmum tíma,
þjóðinni til heilla.
O R Ð Í B E L G
Hagkerfi öfganna
Þóra
Helgadóttir
hagfræðingur.
EIÐUR SMÁRI
GUÐJOHNSEN Fótbolta-
maðurinn knái, Eiður
Smári Guðjohnsen
sést hér fagna eftir
að hafa skorað mark
með Chelsea. Hann er
meðal Íslendinga sem
komist hafa í hóp bestu
knattspyrnumanna
heims. Spurning hvort
útlendingar myndu furða
sig á tölfræði tengdri
íslenskum fótbolta, líkt
og sumri þeirri sem
greinarhöfundur bendir
á og snýr að efnahagslífi
hér.
NORDICPHOTOS/GETTY IMAGES
Óskráð hlutafélag er hluta félag
sem ekki er skráð á skipulegan
tilboðsmarkað, svo sem í Kaup-
höll Íslands, og lýtur því ekki
sömu skyldum um upplýsinga-
gjöf og opinbera verðmyndun
hlutafjár og gerist hjá skráðum
félögum. Langflest hluta félög
eru óskráð.
Óskráð
hlutafélag
Annar hfRekstrarverkfræðistofan
Suðurlandsbr. 46 • Sími 568 1020 • Annar.is
a ÁrsreikningarBókhald
Skattframtöl