Tíminn - 24.01.1982, Blaðsíða 26

26
Sunnudagur 24. janúar 1982.
■ Doktor Michel de Notredame (upp á latínu:
Nostradamus) var borinn i heiminn ellefu árum
eftir fund Ameríku og í gröfina tuttugu árum á eftir
Marteini Lúter. En þrálátur orðstír hans er á kreiki
enn í dag> á síðasta ári veitti hann jafnvel Jesú-
barninu umtalsverða samkeppni. Þýski dul-
spekingurinn Max Kammerich álitur hann /#einn af
stórsnillingum heimssögunnar"/ italski furðu-
fræðingurinn A. Voldben telur hann //framúrskar-
andi persónu" og bandaríski áhugasagnfræðingur-
inn Edgar Leoni segir að hann sé //the most cele-
brated prophet". Því Nostradamus var ekki áðeins
með spámannlegt skegg, heldur líka sérdeilislega
skarpskyggn augu/ sem gera hinum fráneygasta
erni skömm til.
■ Hann mun hafa séð fyrir af-
nam skriftaikirkjumótmælenda,
Bartólómeusarnóttina 1572 er
Karl IX. gekk til bols og höfuðs á
Húgenottum, reykplöntuna nikó-
tin sem Nichot fiutti að vestan,
stórbrunann i Lundúnum árið
1666, uppfinningu járnbrautanna,
morðið i Sarajevo 1914, olympiu-
leika de Coubertins. Ekkert var
hulið alsjáandi augum hans, ekki
einu sinni Efnahagsbandalag
Evrópu („Evrópa hinna niu
rikja”) og bensinlausir sunnu-
dagar I kjölfar oliukreppunnar.
Þegarárið 1555 var honum ljóst
framtiðarhlutverk Korsikubúans
Napóleons, árás áhangenda Len-
ins á Vetrarhöllina i Pétursborg,
borgarastrið Spánverjans Fran-
cos, stofnun Israelsrikis, fall
keisarans i Persiu og morðið á
Sadat Egyptalandsforseta. Það
segir sig næstum sjálft að hann
hafi léttilega sagt fyrir um fund
plánetunnar NeptUnusar i ágdst
1840. Pláneturnar voru jU hans
heimavöllur.
Viðbrögð siðari timamanna við
öllu þessu innsæi hafa verið á
marga vegu. Goethe var sem
heillaður og likti hryllings-
doktornum við guð i verki sinu
um Fást. Heimspekingurinn
Heiðursfylkingunni og heitfengur
konungssinni, þótt 133ár séu liðin
frá þvi að siðasti franski
konungurinn Louis Philippe gekk
af. Hann skrifaði bókina um
Nostradamus i sautján ára
þrælavinnu i Aix en Provence, og
er ófeiminn við að segja frá þvi að
hann hafifarið á fætur á hverjum
morgni klukkan fjögur og grúsk-
að allt þar til dagur rann og hann
varð að segja skilið við einsetuna
og halda til harla leiðinlegrar
vinnu í lyfjafyrirtæki þar i
grennd.
Nú hefur bókin selst i nálega
600.000 eintökum (og kostar rúm-
ar 200 krónur) og það má með
sanni segja að um þessar mundir
sé ritsmið hans hin mikla ham-
farabók i Evrópu. Þvi þar er sett
fram og hvergi dregið úr, að sam-
kvæmt einni af mörgum Nostra-
damusarspám: verði páfinn
myrtur iLyon (það áttiað gerast
i fyrra!), að undir stjórn vinstri
sinnaðra ráðherra og undir merki
rósarinnar muni fimmta lýðveld-
ið franska 1 iða undir lok i blóð-
baði, ekki siðar en i september
1984. Paris veröi jöfnuð við jörðu
af rauða hernum, samblástur
múhameðstrúarmanna muni
komaaf stað þriðju heimstyrjöld-
legar túlkanir hans standist.
Meðal fjölmargra lesenda bókar-
innar er Mitterrand forseti. Leik-
stjórinn Rinaldo Bassi, sem jafn-
vel lærðustu kvikmyndasér-
fræðingar kannast ekki endilega
við, hefur sýnt áhuga á að kvik-
mynda verkið. Og Elisabet Belle-
cour,bóksali í Paris, hefur þegar
ritað bók til höfuðs Fontbrune,
„Nœtradamus trahi” — Hinn
svikni Nostradamus.
Þegar bókin kom úr prentverk-
inu i október 1980 hefði jafnvel
ekki hinn vonglaðasti frimúrari
látið sér detta i hug að viðtökurn-
ar yrðu svo lygilegar. 1 fyrstu
gekk nefnilega salan jafn hægt og
forleggjarinn Bourgeoise átti
að venjast með aðra ritlinga sina
—kennslukver ibriddsi og bækur
um blóðsugur og búddatrU. Um
jólin 1980 höfðu selst um 9000 ein-
tök, þegar sósialistar unnu kosn-
ingasigur sinn lOda voru gengin
út um 6000 eintök i viðbót. Þannig
höfðaði þessi metsölubók i fyrstu
aðeins til þeirra sem lifa að hluta
til handan við gröf og dauða: dul-
spekinga, stúkubræðra og
stjörnuglópa.
„Sósíalismi!
Sósíalismi!”
Hræðslusprengjan sprakk fyrst
i júli i fyrra, um það leyti er
skólafri hófust i Frakklandi. Það
var ritstjóri myndablaðsins
„Paris Match” Bob Daniel Fili-
pacchi sem hafði fyrstur manna
vit á að notfæra sér hamfara-út-
reikninga bókarinnar tilað skapa
tortryggni i garð rikisstjórnar
Mitterrands. Sjálfur segir Font-
brune i eftirmála að bókinni:
„Sósialismi! Sósialismi! Hversu
margir glæpir hafa ekki verið
framdir i þinu nafni.”
Eftir að höfundurinn kom i
þokkabót fram i rabbþætti i
frönsku sjónvarpi var Nostra-
damus allt i einu efst á baugi og
bókin rann út eins og heitar
sem hafði látið skirast til ka-
þólskrar tniar gegn 20 dúkata
þóknun. Fyrstu æviár sin dvaldi
Nostradamus hjá móðurafa sin-
um, liflækni hertogans af Kala-
bri'u og miklum lærdómsmanni,
sem kenndi barnabarni sinu
gri'sku og hebresku, kynnti hon-
um launhelgar kabbaliskrar
talnaspeki og rit portúgalska
rabbi'nans Abarbanels (d. 1508).
Og á löngum vökunóttum rakti
afinn fyrir honum þann visdóm
sem fólginn er i himintunglunum
og gangi þeirra.
Þegar afinn ástkæri lést sneri
Nostradamus aftur til föðurhUs-
anna um hrið, siðan nam hann
forna þrætubókarlist i Avignon,
varði doktorsritgerði læknisfræði
i Montpellier árið 1529 og gerðist
siðan pestarlæknir (og að öllum
likindum sárasóttarlæknir lika) i
borginni Agen við Garonne-fljót. 1
Agen varð hann félagi i' Utvöldum
umræðuhring fjölfræðingsins,
grasalæknisins og skáldsins
Jules-César Scaliger, þar kvænt-
isthann einnig konu sem að sam-
dóma áliti Nostradamusarfræð-
inga var „sérdeilislega yndis-
leg ”, hún ól honum son og dóttur.
Meðan á náminu stóð hafði
hann þegar lagt fyrir sig farand-
lækningar, meðalannars i Borde-
aux, la Rochelle og Toulouse, og
þar var helsti óvinurinn auðvitað
svarti dauði. 1 lækningakveri sem
Nostradamus setti saman lýsir
hann ógnum plágunnar: ,,Það
skipti öngvu þótt maðurinn ætti
gnægð gulls og silfurs, hann gat
ekki keypt sig frá beisklegum
aldurtila.” Vissulega var Nostra-
damus guðhræddur maður, en þó
aðhylltist hann ekki hjátrú og
hindurvitni eins og margir sam-
timamenn hans, sem álitu aö
plágan væri verðskulduð refsing
almættisins.
Likt og samtiðarmaður hans
Paracelsus, hlýtur hann að hafa
haft einhvern ávæning af þvi að
hugsanlegt væri að verjast smiti
byggði meistarinn vörn sina á
þeirri röksemdafærslu að hann
hefði dcki viljað kasta rýrð á hina
heilögu jómfrú, heldur hefði hann
viljað gagnrýna hinn veraldlega
og vafasama gotneska stil stytt-
unnar. Með þessari virðulegu Ut-
listun varð Mariulastið að Mariu-
lofi. Þar sem Nostradamus stend-
ur frammi fyrir rannsóknardóm-
urum er ekki hægt að gleyma þvi
að hann var á eilifum flótta undan
gyðinglegum uppruna si'num, alla
tið hegðaði hann sér eins og hann
væri kaþólskari en páfinn.
Hann tiieinkaði Piusi páfa IV
almanak sem hann gerði fyrir ár-
ið 1562. Á löngum köflum er
erfðaskrá hans eins og páfabréf
um almennt siðgæði. En það hefði
verið ólikt hinum kristilegu unn-
endum þumalskrúfuiþróttarinnar
að gangast inn á þessa þrætu-
bókarlist hans. Þess vegna söðl-
aði Nostradamus asna sinn og
eftir að hafa fastað um hrið i
belgisku klaustri hélt hann til
Feneyja og Sikileyjar.
Nostradamus
sest á
töfraskemil
Þarna hefst annar ferill
Nostrada musar: samfelld
frægðarslóð hans, allt þar til hann
var orðinn fremstur meðal spá-
manna endurreisnartimans, hófst
fyrst eftir að hann sneri aftur úr
útlegðinni á ttali'u. 1547 settist
hann að i Salon skammt frá Mar-
seille, gekk i annað hjónaband
með auðugri ekkju, Anne Pons-
arde Gemelle, og átti með henni
þrjár dætur og þrjá syni. Enn
lagði hann stund á pestarlækning-
ar og tilviljun varð þess valdandi
að hann hlaut virðingu manna á
ný: þó að hann og asninn væru
alltaf i' snertingu við pestina sýkt-
ist hvorugur.
„Burt með ykkur, stjörnugló
■ Jean-Charlcs de Fontbrune höfundur metsölubókarinnar um
Nostradamus. „Flestir ritskýrendurnir eru karlkyns leikmenn.”
Ernst Bloch trúði ekki einu orði
af þvi sem hann skrifaði og upp-
nefndi hann i bók sinni „Prinzip
Hoffnung” „afkáralegan heim-
speking”. Viðbrögð Jósefs Göbb-
els voru aftur á móti tvieggjuð:
Fyrst bauð hann svissneska
Nostradamusarfræðingnum Karl
EmstKraffti Áróðursmálaráðu-
neytið og lét hann gægjast eftir
framtið Hitlers i skræðunum. Sið-
an sendi hann Krafft i Buchen-
wald.
Siðan Nostradamus lést annað
hvort úr astma eða ámusýki 2.
júli 1566 (það hafði reyndar verið
boðaö honum kvöldið áður, þótt
meistarinn hefði litinn tima til að
fást um slika smámuni) hafa
komið út á bók um 400 túlkanir á
spádómum hans, sem eru upp-
fuliir af margræðu táknmáli og
kirfilega njörvaðiri braghætti. Ef
svo bar við einhvern tima á sið-
ustu fjögurhundruð árum að tvi-
höfða jálkur horfði skilningsvana
á hey þessa heims, hópur kónga-
fólks i' útilegu hvarf ofan I jtScul-
sprungu eða jarðskjálfti gleypti
guðshús, greip alltaf einhver
áhangandi Nostrada musa r
fjaðurpenna eða ritvél og „sann-
aði”á svipstundu að Mikjáll hefði
sagt ósköpin fyrir endur fyrir
löngu.
Páfinn verður
myrtur í Lyon
Með Frakkanum Jean-Charles
Pigeard de Gurbert (sem tók sér
höfundarnafnið Jean-Charles de
Fontbrune) birtist ritskýrandi,
sem skyggir á alla fyrri túlkendur
Nostradamusar. í bók Font-
brunes „Nostradamus. Historien
et Prophéte” (Nostradamus.
Sagnfræðingur og spámaður) eru
spásagnir endurreisnarlæknisins
lagðar út á þann veg að þær virð-
ast hvergi standast betur en i
frönsku forsetakosningunum, og
þá sem mótrök tapsárra hægri-
manna gegn hinum „viðurstyggi-
legu byltingarseggjum” (orö
Fontbrunes). 1 Parishefur bókin
komið af stað sannkölluðu
Nostradamusaræði og nú eru
þýðingar á önnur tungumál
væntanlegar.
Jean-Charles de Fontbrune er
46ára gamall, fyrrum hermaður I
Alslrstri'öi nu, meðlimur i
inni í ágúst 1999 og Evrópa muni
að lokum snúast til konungdæmis
á nýjan leik undir mildri stjórn
Hinriks hins heppna.
Verslun með
ótfann
Það er fristundaforlagið
„Editions de Rocher” i Mónakó
sem gefur út þetta mikla rit. Þar
ræður fyrir húsi maður meö æði
tortryggilegt nafn, Christian
Bourgeois eða Kristinn Góðborg-
ari... Þessar óhemju viðtökur
hafa I reynd breytt forlaginu i
nokkurs konar tollbúð: það er
varla nokkur útvarpsstöð sem
ekki hefur boðið frægasta höfundi
forlagsins I viðtal, varla blaðsem
ekki hefur hampað honum, haft
hann að háði og spotti eða for-
dæmt hann. Dagblaðið Le Point
likti andrúmsloftinu i metsölubók
Le Fontaines við hryllingsmynd
Romans Polanskis „Rosemary’s
Baby” og sló upp fyrirsögninni
„Le marché de la peur”. Verslun
með óttann.
Guðfræðingar á borö við erki-
biskupinn i Marseille, Etche-
garay kardi'nála, hafa ennfremur
sagt höfundinum kristilegt striö á
hendur. Hemaðarsérfræðingar á
borð við Michel Garder, höfuðs-
mann við „Cercle d’Etudes de
Stratégie Totale” (Stofnun um al-
menna herstjórnarlist) telja aftur
á móti „hugsanlegt” aðævintýra-
lummur — „Comme petits pains
en boulangerie”. Að sögn útgef-
andans Bourgeoise skiptu
stjórnarskiptinsköpum fyrir sölu
bókarinnar, áöur hafði hún staðiö
óhreyfð i hillum en nú var hún
orðin nokkurs konar hefndarrit
gamla meirihlutans. 1 ágústmán-
uði einum rataði bókin i hendur
um 270.000 kaupenda.
Siðan þá hefur Nostradamus
gamK einnig verið á döfinni i
Sovétrikjunum, visast sökum
andkom múniskra útlegginga
Fontbrunes. lta september 1981
kvaddi A. Krivopolov sér hljóðs i
stjómarblaðinu Isvestia: „Götu-
blaðið Paris-Match birti rit-
stjórnargrein þar sem tekin eru
jafn listilega til umfjöllunar öll
svið blaðamennskunnar: jafnt
utanrikis- og innanrlkismál, efna-
hagsmál og hermál. Það er ótrú-
legt er þó satt: Hinn nýi maður
þjónar auðvaldsblöðunum alveg
endurgjaldlaust. Þvi hann heitir
Nostradamus og hefur verið und-
ir grænni torfu i 400 ár.”
Pestarlæknirinn
Michel de
Notredame
Nostradamus fæddist i St.
Rémy i Provence-héraði 14da
desember 1503. Faðir hans var
embættismaður af gyðingaættum
■ Banaslys Hinriks IIs. við burtreiðar. „Unga ljónið leggur hið
gamla.”
meö vissu hreinlæti. Miðað við
það sem þá tiðkaðist gekk hann til
verks einsog framúrstefnumaður
- hanr. gaf sjúklingum rósrauðar
pillur úr sinni eigin lyf jakistu við
pestinni og-blandaði vellyktandi
jurtaseyði til að koma i veg fyrir
smit.
0
Maríulast eða
Maríulof
Tveir atburðir bundu skjótan
endi á framaferil hans i þetta
sinn. Kona hans og börnin tvö lét-
ust úr taugaveiki og sjúklingun-
um var svo brugðið að aðdáun
þeirra breyttist i tortryggni, eng-
inn leitaði til hans um lækningu
og fjölskylda eiginkonunnar önd-
uðu heimtaði snúðuglega að hann
endurgreiddi heimanmundinn.
Eitt sinn átti Nostradamus leið
um hinn fagra Agen-bæ og sá þar
hvar verkamenn reistu upp
bronsstyttu af Mariu mey. Þá lét
Nostradamus þá athugasemd
falla að styttan væri ekkert nema
handaverk djöfulsins. Þetta olli
mikilli hneykslun meöal geist-
legramanna þari'bæog á endan-
um kallaði hinn heilagi rann-
sóknarréttur i Toulouse hann til
yfirheyrslu árið 1538. Reyndar
hafði áður leikið grunur á að hann
hneigðist til kalvinisma.
Að sögn Edgars Leoni, ævi-
söguritara Nostradamusar,
Það var þversögn eins og svo
margt annað i lifi Nostradamus-
ar. Nú varð velgengni hans sem
læknis honum nefnilega að falli.
Sagan segir að læknisiþrótt hans
hafi haft slik áhrif i' Salon, að
brátt kom þar að að enginn þurfti
að leita til hans framar og á
endanum hafði hann ekki annað
fyrir stafni en að afgreiða
fegrunarlyf handa eiginkonum
betri borgaranna.
Þá minntist hann ævintýranna
sem hann nam viö fótskör afa
sins. Hann breytti efri hæð húss-
ins i stjömuskoðunarstöð, kom
sér upp góðu bókasafni dulspeki-
rita, settist niður á þrifættan
töfraskemil og leitaði svara hjá
stjörnunum með töfragreinum,
eimingarkúlum og vatnskerjum.
Sýnir sinar festi hann i alls %5
rimaðar ferhendur og birti þær
ásamt fáeinum sexhendum i tólf
litlum bindum, sem eru rituð á
miðaldafrönsku, Það eru
„Hundruðin”, en fyrsta heildar-
útgáfa þeirra kom út i Lyon
tveimur árum eftir dauða hans
árið 1568. Bækur þessar eru likast
til kallaðar „Hundruð” vegna
þess að flestum þeirra, þó ekki
öllum, eru rétt hundrað slik
kvæði. 1 fyrstu ferhendunum sem
voru birtar árið 1555 kynnir hann
vinnubrögð sin: „Ég sest niður
um nótt, tíl að kanna leynda
hluti,/ aleinn halla ég mér aftur i
sætiúrbronsi,/þá lánastmérþað
með hjálp hins litla loga einsemd-