Tíminn - 28.01.1982, Blaðsíða 8

e
Wmiiw
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjori: Sig-
urður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson. Elias Snæland Jóns-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir. Bjarghildur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason,
Heiður Helgadóttir, Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin
Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. Utlitsteiknun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Próf-
arkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteins-
dóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavik. Simi:
86300. Aualýsinqasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu
6.00. Askriftargjald á mánuði: kr. 100.00—Prentun: Blaðaprent hf.
Borgarstjórar
Reykjavíkur
■ Sá, sem þetta ritar, hóf blaðamennskuferil um
svipað leyti og Jón Þorláksson varð borgarstjóri i
Reykjavik og fékk það verkefni m.a. að fylgjast
með flestum bæjarstjórnarfundum i borgar-
stjóratið hans. Sæmilegt yfirlit hefur þvi fengizt
um embættisrækslu allra borgarstjóra Sjálf-
stæðisflokksins annarra en Knuts Zimsen.
Það er áreiðanlega ekki hallað á neinn, þótt
fullyrt sé, að Jón Þorláksson hafi borið höfuð og
herðar yfir aðra borgarstjóra Sjálfstæðisflokks-
ins. Borgarstjóratið hans var stutt, en þó nógu
löng til þess, að ráðdeild hans og framtakssemi
komu glöggt i ljós. Hann vann að fyrstu virkjun
Sogsins og lagði grundvöllinn að hitaveitunni.
Hann hófst handa um að efla og auka atvinnu-
rekstur i borginni.
Jón Þorláksson hafði á margan hátt sérstöðu,
miðað við aðra borgarstjóra Sjálfstæðisflokksins.
Nokkur atriði skulu nefnd.
Jón Þorláksson var verkfræðingur að menntun
og kom það honum að góðum notum við verkleg-
ar framkvæmdir borgarinnar. Bjarni Benedikts-
son, Gunnar Thoroddsen, Geir Hallgrimsson og
Birgir Isleifur Gunnarsson voru lögfræðingar.
Þótt vissulega beri að meta þá menntun, hentar
hún betur á mörgum öðrum sviðum en við
borgarstjórastörf, sem eru að verulegu leyti
verklegs eðlis.
Jón Þorláksson hafði mikla reynslu af atvinnu-
rekstri. Bjarni, Gunnar, Geir og Birgir nánast
enga. Eftir að Jón Þorláksson lét af störfum sem
landsverkfræðingur, stofnaði hann bygginga-
vöruverzlun, sem brátt varð ein hin fremsta i
sinni röð. Sú reynsla, sem hann öðlaðist við það,
kom honum að góðum notum sem borgarstjóra.
Jón Þorláksson ásetti sér að gera borgarstjóra-
starfið að aðalstarfi. Hann dró sig út úr lands-
- málabaráttunni til þess að geta sinnt borgar-
stjórastarfinu til fulls. Eftirminnileg eru þau um-
mæli, sem pólitiskur fóstursonur hans, Gunnar
Thoroddsen, hefur eftir honum i hinni nýju við-
talsbók sinni. Gunnar segist hafa innt Jón eftir
þvi, hvort borgarstjórastarfið væri ekki erfitt.
Jón Þorláksson svaraði: Ég skal segja þér það,
að störf min eru einkum fólgin i þvi að koma af
mér störfum.
Þetta gerði Jón Þorláksson á margan hátt.
Forsetastarfið i borgarstjórninni var t.d. i tið
hans miklu meira áberandi starf en það varð sið-
ar i valdatið Sjálfstæðisflokksins.
Þeir Bjarni Benediktsson, Gunnar Thoroddsen,
Geir Hallgrimsson og Birgir ísleifur Gunnarsson
fóru aðra leið. Hjá þeim var borgarstjóraemb-
ættið að miklu leyti áfangi eða trappa til þess að
komast i ráðherrastól. Þeir hlóðu á sig ýmiss
konar aukastörfum. Alvarlegast var þó, að
veizluhöld borgarinnar sijukust hjá þeim öllum.
Fyrir mann, sem á að stjórna eins stóru fyrirtæki
og Reykjavikurborg, er ekkiæskilegt að þurfa að
eyða miklum tima i veizlustjórn.
• Þ.Þ.
Fimmtudagur 28. janúar 1982
minning
Jón Tómasson
fra Hmtatungu
Jón Tómasson frá Hrútatungu
andaðist á Landspitalanum þann
22. þ.m. eftirnokkra legu þar. Jón
hafði átt við heilsuleysi að striða i
nokkur ár. í desember s.l. fór
hann á sjúkrahús. Hann dvaldi
hjá syni sinum og tengdadóttur
um jólin en varð svo aftur að fara
á sjúkrahús og þar var hann uns
yfir lauk.
Jón Tómasson var fæddur i
Hrútatungu 27. des. árið 1900.
Foreldrar hans voru Tómas
Þorsteinsson og Guðrún Jóns-
dóttir er bjuggu þar. Hann ólst
upp hjá foreldrum sinum ásamt
systrum sinum, en þær voru Ólöf
f. 4. júli 1896, hún dvelst nú á elli-
heimilinu á Hvammstanga og
Þorgerður f. 5. júni 1906. d, 17.
júni' 1974.
Jón gekk að hinum ýmsu
störfum á heimili foreldra sinna
eins og gerðist á þeim arum. Um
skólagöngu var ekki að ræða, þó
að hann hefði vafalaust kosið það.
Hannfékk snemma mikinn áhuga
fyrir hverskonar veiðiskap.
Stundaði hann mikið lax og sil-
ungsveiði i Hrútafjaröará og Sik-
á. A þessum árum var aðallega
veitt i net og var það gert með
ádrætti. Það var oft hans fyrsta
verk á morgnana að ganga niður
að ánum og huga að laxi. Ef lax -
sást þá var haft samband við
nágrannana og svo var dregið
frá. A þessum árum var komið
upp litlu klakhúsi i Hrútatungu og
hugsaöi Jón um það. Einnig
stundaði hann veiði með stöng
enda leið aö þvi að netaveiðin
hætti. Veiðiskapurinn var honum
i blóð borinn. Hann var grenja-
skytta hér á allstóru svæði ásamt
Eirki Danielssyni siðar bónda á
Fossi. Þeir byrjuðu á grenjum
vorið 1926 og voru til 1953 en þá
lést Eirikur og hætti Jón þá.
Ahuginn var mikill og árangurinn
eftir þvi. Til marks um það má
geta þess að þeir lágu einusinni á
greni i Tröllakirkju i 4 sólar-
hringa til að ná einum yrðling
sem þeir vissu af, og fóru ekki
fyrr en honum var náð.
Jón byrjaði að búa i Hrútatungu
fyrst i samvinnu við foreldra
sina, en þegar móðir hans lést
árið 1935 fór hann að búa sjálf-
stætt. Ariö 1939 kvæntist hann
eftirlifandi konu sinni Ósk
Þórðardóttur frá Uppsölum við
Seyðisfjörð, Norður-lsafjarðar-
sýslu. Þau bjuggu á hálfri Hrúta-
tungu, en á hinum helmingnum
bjuggu foreldrarminir Þorgerður
systir Jóns og Sæmundur Bjöms-
son en þau höfðu byrjað búskap
árið 1932.
Á þessum árum hafði Jón all
mikil afskipti af félagsmálum.
Hann var sýslunefndarmaður og i
stjóm Kaupfélags Hrútfirðinga i
all mörg ár. Þá var hann i stjórn
Búnaðarfélags Staðarhrepps og
var fulltrúi þess á fundum
Búnaðarsambands Vestur-Húna-
vatnssýslu. Þá var hann einn
aðalh vatam aður að stofnun
Sjúkrasamlags Staðarhrepps og
fleira mætti telja upp. Jón var
skarpgreindur maður og átti auð-
velt með að koma skoðunum
sinum á framfæri.
Það varenginn dans á rósum aö
stunda búskap á þessum árum.
Saman fór kreppan og afleiðingar
hennarog svo herjaðimæðiveikin
á sauöféð. Það fór þvi svo að Jón
og Ósk bmgðu búi 1947 og fluttu til
Haf narf jarðar. Jón stundaðifyrst
almenna verkamannavinnu en
gerðist svo afgreiðslumaður á
Bifreiðastöö Sæbergs og var þar i
all mörg ár. Eftir að hann hætti
þarvar hann um tima iRafha en
gerðist svo afgreiðslumaður á
Nýju bilastöðinni og þar vann
hann á meðan heilsan leyfði.
Hann kom hingaö noröur á
hverju sumri og svo i réttirnar á
meðan hann gat. Hann haföi
mikiö yndi af þvi að fara i göngur
á haustin og hafði hann verið
gangnastjóri i nokkur ár og einnig
var hann réttarmaöur i Þverár-
rétt i Borgarfirði á meðan féö
gekk saman á heiöunum.
Hann fylgdist með lifi og starfi i
sinni gömlu heima sveit og ég
hygg að hugurinn hafi oft verið
fyrir noröan. Þegar fundum bar
saman eða ræöst var viö I sima þá
kom það best I ljós hvað hann
fylgdist vel með t.d. hvernig
veöráttan var hérna. Hann spurði
frétta af nágrönnum, hvernig
veiðin gengi i ánum og hvernig
gengi grenjavinnsla og yfirleitt
um allt sem var aö gerast.
Jón og Ósk eignuðust einn son,
Þórö sem er rafvirki. Hann er
kvæntur Halldóru Þorvarðar-
dóttur frá Söndum i Miðfirði og
eru þau búsett að Blómvangi 20 i
Hafnarfirði. Þá ólst upp hjá þeim
dóttir Óskar, Anna Dóra Agústs-
dóttir, hún er gift Ingólfi
Halldórssyni skólastjóra og eru
þau búsett að Hólabraut 14 Kefla-
vik.
Allt frá þvi þau fluttu suður
hafa þau Jón og Ósk verið búsett I
Hafnarfiröi. Fyrst bjuggu þau i
leiguhúsnæði, en siðan I eigin hús-
næði. Nú siöustu árin hafa þau átt
heima að Alfaskeiði 64 i einni af
ibúðum sem ætlaðar eru fyrir
aldraða. Mikil snyrtimennska
hefur verið einkennandi á heim-
ilinu og hefur ósk lagt mikla alúð
við að gera heimiliö sem
hlýlegast. Eftir aö heilsuleysi fór
að gera vart við sig hjá Jóni
mæddi enn meira á ósk, en hún
stóð eins og klettur og lagði sig
alla fram um að gera honum lifið
sem bærilegast.
Ég á margar góðar minningar
bæöi nýjar og gamlar frá þvi að
Jón var að koma noröur og þá
m.a. kveikti hann hjá mér áhuga
fyrir veiðiskap og kenndi hann
mér að handleika veiðistöng og
renna fyrir silung. Eins þegar ég
heimsótti þau á heimili þeirra og
spjallað var um alla heima og
geima og landsmálin rædd, en
Jón fylgdist mjög vel með öllu
sem var að gerast og Ósk gekk
um beina og maöur fann að þarna
var maður velkominn og þar leið
manni vel. Ég votta Ósk innilega
samúð mina og einnig fjöl-
skyldum Þóröar og Onnu Dóru.
Tómas Gunnar Sæmundsson
Hrútatungu.
Saga Gydinga í
Weimarlýðveldinu
Donald L. Niewyk: The Jews in
Weimar Germany.
Manchester University Press
1981.
229 bls.
■ Mikið hefur verið rætt og ritað
um ofsóknir og morö þýsku
nasistanna á Gyðingum og ætti sú
saga að vera flestum kunn. Miklu
minna hefur veriö fjallaö um
stöðu Gyðinga I Weimar lýöveld-
inu, þ.e. i Þýskalandi frá lokum
fyrri heimsstyrjaldarinnar og
fram til þess er Hitler komst til
valda.
1 þessari bók er fjallaö um
stöðu Gyöinga i Þýskalandi á
þessu timabili. Höfundur greinir
fyrst frá helstu þáttunum, sem
aðgreindu Weimarlýöveldiö frá
þýska keisaradæminu og þriöja
rikinu, og bendir á, að þótt flest-
um beri saman um að ótal margt i
stjórnskipun og stjórnarfari
Weimarlýðveldisins megi teljast
hafa veriö meingallað hafi þó
flestir Gyðingar tekið lýðveldinu
með fögnuði og stutt það með ráö-
um og dáð. 1 þeirra augum var
Weimarlýðveldið og þær hugsjón-
ir lýðræöis og mannfrelsis, sem
það byggði á, stórkostlegt tæki-
færi til þess að brjótast út úr alda-
langri einangrun og samlagast
þýsku þjóöinni.
Höfundur rekur helstu þætti I
sögu þýskra Gyðinga á þessum
árum, lýsir þátttöku þeirra i
þýsku efnahags-, stjórnmála- og
menningarlifi og skýrir hvernig
flestir helstu leiðtogar þeirra
reyndu að fá trúbræður sina til
þess að lita á sjálfa sig sem Þjóð-
verja er játuöu Gyöingatrú I staö
Gyðinga, sem dveldust I útlegð I
Þýskalandi. Jafnframt reyndu
þeir aö sameina Gyðinga, reyndu
að fá þá til þess að standa saman
á þann hátt aö verða mætti þeim
sjálfum og þýsku þjóðinni til
heilla. Þannig töldu þeir þá helst
geta sannað tilverurétt sinn.
Þetta gekk þó ærið brösuglega og
var ekki sist um að kenna að
Gyðingar deildust i ýmsar
fylkingar i trúmálum. Þar bar
mest á Zionistum, orþódoxum og
frjálslyndum Gyöingum. Þeir
deildu hart i trúarefnum og gátu
aldrei gengið saman I órofa fylk-
ingu þótt allir, eöa a.m.k. lang-
flestir, styddu þeir lýöveldiö af
heilum hug.
Donald L. Niewyk er kennari i
sagnfræði við SouÚiern Methodist
University I Bandarikjunum og
hefur sérhæft sig i sögu Þýska-
lands á timabilinu 1918-1933 og
samið nokkur rit um það við-
fangsefni. Við samningu þessarar
bókar hefur hann stuöst við
margvislegar heimildir, prentað-
ar og óprentaðar. Hann hefur i
rikum mæli notfært sér þýsk
stjórnarskjöl frá dögum Weimar-
lýðveldisins og jafnframt kannað
gjörla allskyns útgáfur samtaka
Gyöinga. Úr hinum siðarnefndu
hefur hann dregið fram mikinn
fróðleik, sem fáir hafa sinnt fram
til þessa, en varpar að mörgu
leyti nýju ljósi á sögu Gyðinga i
Weimarlýðveldinu. Arangurinn
er fróðleg bók og ágætlega rituð. t
bókarlok eru heimildarskrá og
skrá um nöfn og nokkur helstu
atriðisorö.
Jón Þ. Þór
Jón Þ. Þór
skrifar um er-
lendar bækur