Tíminn - 29.01.1982, Blaðsíða 9

Áframhaldandi óðaverðbólga
mun fyrr eða síðar leiða til
stöðvunar atvinnuveganna,
vaxandi erlendrar skuldasöfn-
unar, atvinnuleysis og jafnvel
hruns hins íslenska efnahags-
lífs.
ársfjtíröungslega. Bændur semja
ársfjóröungslega um hækkun
sinna tekna til samræmis viö
tekjur iönaöarmanna og verka-
manna. Verö á landbúnaöar-
afurðum er siðan hækkað til þess
að tryggja bændum, eins og frek-
ast er unnt, þessa tekjuaukningu.
Segja má einnig aö verðhækkanir
á vöru og þjónustu séu ákveönar
af Verðlagsráði með tilliti til
hækkunar á vlsitölu og nú eru inn-
og útlán i bönkum orðin verð-
tryggö að mestu leyti.
Þaðer ekki fyrr en að sjómönn-
um og útgerðarmönnum kemur,
að þetta vi'sitölukerfi endar.
A.m.k. virðast sumir, jafnvel
hörðustu stuðningsmenn þessa
vafasama kerfis, telja, að þá eigi
all t annað viö og jafnvel, að þvi er
virðist, unnt aö draga mjög úr
veröbólgu með lágu fiskverði.
Það dæmi gengur ekki upp.
1 fyrsta lagi er rekstrargrund-
völlur vinnslunnar yfirleitt brost-
■ Frá Alþingi
inn i okkar miklu verðbólgu áöur
en til fiskverðsákvörðunar kem-
ur. Fulltrúar vinnslunnar eru þvi
iengri stöðu tii þess að semja um
fiskverð fyrr en aðgerðir rikis-
valdsins til þess að lagfæra
rekstrargrundvöllinn hafa verið
ákveönar.
1 öðru lagi má segja svipaö um
útgeröina, sem verður fyrir stöð-
ugum skakkaföllum i verðbölg-
unni og hefur i fátt annað að
sækja til að rétta sinn hlut en
hækkun fiskverðs.
í þriðja lagi veröur þvi ekki
haldið fram með nokkurri sann-
girni, að sjómenn eigi einir að
sitja við alltannaö borð aö þessu
leyti, en aðrir landsmenn. Stund-
um heyrist, að tekjur sjómanna
séu þegar of m iklar. Ég er ósam-
mála þessu. Sjómenn eru mikið
fjarri si'num heimilum. Vinnutimi
þeirra er óreglulegur og vinnu-
skilyrði oft erfið. Þeir eiga að
hafa góðar tekjur. Að visu eru
tekjur sjómanna mjög misjafnar.
En svo er einnig hjá öðrum stétt-
um. Sá mismunur verður aldrei
leiðréttur meö fiskverði. Það felst
i samningum um skiptakjör.
Undanfarin ár hefur verið talið
réttlætanlegt aö draga úr fisk-
verðsákvörðun með tilliti til vax-
andi afla. Slik aflaaukning er ekki
framundan. Þvi verður krafa sjó-
manna um f iskveröshækkun, sem
samsvarar hækkun verðbóta,
ákveðnari. Ekki verður hjá þvi
komist, að taka tillit til þeirrar
kröfu, t.d. viö ákvörðun um botn-
fiskverð, sem er sá megingrund-
völlur, sem aðrar ákvaröanir
Verðlagsráös sjávarútvegsins
byggist á.
Eins og fram kemur i tilkynn-
ingu rikisstjómarinnar er ákveð-
ið að taka verömyndunarkerfi i
sjávarútvegi tU endurskoðunar.
Með þvi erekki ætlun mfnað visi-
tölubinda fiskverð. Það er útilok-
aö, enda um fjölmargar og mis-
munandi ákvaröanir aðræöa I þvi
sambandi. Hins vegar vii ég taka
fram.aðég telekki lengurhjáþvi
komist, að sjómenn fái tryggingu
fyrir tekjuhækkun, sem er til
samræmis við það, sem launþeg-
ar hafa. Þaö sama á einnig við
um útgerðina.
Akvörðun um fiskverö á grund-
velli verðbótavisitölu er ekkert
annað en viöurkenning á hringrás
verðbólguskrúfunnar. Gengis-
lækkun eöa aðrar ráöstafanir
vegna atvinnuveganna fylgja sið-
an eins og nótt fylgir degi. Stað-
reyndirnar ættu þá að veröa öll-
um ljósar og opna augu manna
fyrir þvi, að kominn er ti'mi til aö
gera róttækar lagfæringar á þvi
visitölukerfi, sem viö búum við.
Slikt verður hins vegar að ganga
jafnt yfir alla, launþega, bændur
og sjómenn.
Loðnuveiðar
Eins og fram hefur komið er út-
litiö með loðnustofninn mjög
alvarlegt. Það kemur mjög á
óvart. íslenskir og norskir
visindamenn lögðu til s.l. vor, að
leyfðaryrðu veiðar á samtals 700
þús. lestum af loönu. Eftir þessu
var farið. Gert var ráð fyrir þvi,
að við íslendingar veiddum rúm-
lega 600 þús. lestir. Við höfum nú
veitt tæplega 500 þús. Heildar-,
veiði, að meötalinni veiði við Jan
Mayen og Grænland, er sömu-
leiðis vel undir 700 þús. lestum.
Ekki er hægt að fullyrða, að
þetta merki að loðnustofninn
veröi mjög litill jafnvel I nokkur
ár. Þess eru mörg dæmi, aö litill
hrygningarstofn hefur getiö af sér
stóran árgang. Hins vegar tel ég
ekki rétt að gera ráð fyrir sliku.
Ekki er óhætt að taka þá áhættu.
Þvi er ekki um annaö aö ræöa en
aö draga mjög úr loönuveiðum i
ár og þar til séð er aö stofninn er
að ná sér aö nýju. Við munum
jafnframt leggja á það rika
áherslu, að veiöar við Jan Mayen
og Grænland veröi mjög tak-
markaðar á meðan svo er ástatt.
Sá mikli samdráttur, sem er
fyrirsjáanlegur á loönuveiðum,
hefur umtalsverð áhrif á þjóðar-
tekjur okkar Islendinga. Það
hljóta allir landsmenn að bera.
Afleiðingarnar eru þó mestar fyr-
ir útgerðarmenn og sjómenn á
þeim 52 skipum, sem loðnuveiðar
hafa stundaö. óhjákvæmilegt er
að leita allra ráða til þess að
bæta, a.m.k. að hluta, tekjumiss-
inn. Það mun verða gert. Viðræð-
ureru þegar hafnar. M.a. er ljóst,
að þessi floti hlýtur i auknum
mæli að fá heimild til þorskveiða.
Að vlsu erengin ástæöa til þess að
óttast um þorskstofninn, eins og
stendur, en þar er þröngt setinn
bekkurinn og minna veröur til
skiptanna.
Fiskiskipastóllinn
Af þessari ástæðu er áréttað i
tilkynningu rikisstjórnarinnar, að
hert veröur á reglum til þess að
sporna gegn stækkun fiskiskipa-
flotans. AB visu hefur slikum
reglum veriö fylgt i tíö þessarar
rikisstjórnar með þeirri undan-
tekningu að samþykktur var inn-
flutningur á 5 skipum til ákveð-
inna staöa af atvinnuástæðum. Að
öðru leytihefur verið við það mið-
að, aö i flotann bætist ekki skip
umfram þaö sem tekið er úr notk-
un. Að vísu veröa menn aö gæta
þess.að rúmlestatalan er.ekki al-
gildur mælikvarði i þessu sam-
bandi. Meiri stærð felst oft t.d.
ekki sist i bættu ibúöarrými
áhafnar. Ég vara einnig eindreg-
ið viö þeirri kröfu öfgamanna, aö
aðeins veröi leyft að endumýja
fiskiskipaflotann um hluta af þvi,
sem úr notkun er tekið. Það
mundi aðeins verða til þess, að
lítið sem ekkert yrði tekið úr
notkun. Menn mundu þá halda
áfram aö sækja sjóinn á úreltum
skipum á meðan ekki sekkur. Ég
mun ekki taka þátti þvi að neyða
islenska sjómenn til þess að
sækja fram á ystu landgrunns-
brún á úreltum og jafnvel hættu-
legum smábátum.
Þegar uppbygging togaraflot-
ans hófst i byrjun siðasta áratugs
heyrðust furðu margar úrtölu-
raddir, sem lögðust hart gegn
slikri fásinnu, eins og þeir sögðu.
Hvar halda menn, að islenska
þjóöin stæði I dag efnahagslega
og hvernig væri atvinnuástandiö
viðast um landið, ef I það stór-
virki hefði ekki verið ráöist sam-
fara uppbyggingu frystihúsanna?
Það er jafnframt athugandi, sem
ég heyrði útgeröarmenn á Suður-
nesjum segja á fundi nýlega. Ef
endurnýjun bátaflotans er stöðv-
uð, leggst bátaútgerö niöur á ein-
um til tveimur áratugum.
t þessu tilliti verður þvi að rata
hinn gullna meðalveg og stuöla að
skynsamlegri endurnýjun flotans
án þess að sóknarþungi aukist.
Við þetta markmið veröur staðið.
Um sjávarútveg aö öðru leyti,
er fátt annaö en gott að segja.
Fiskstofnar a&"ir en loðnan og
karfinn eru sterkir og vaxandi.
Saltfisk- og skreiöarverkun er
álitleg og ég vona aö tekist hafi aö
skapa frystingunni rekstrar-
grundvSl. Verkefnin framundan
eru fyrst og fremst að auka þau
verðmæti, sem úr sjónum fást,
ekki sistmeö auknum gæðum. A
þaö verður aö leggja höfuö-
áherslu. Þá mun islenska þjóðin
um langan aldur byggja framtið
sina á öflugum og sterkum
sjávarútvegi, enda verði þess
gætt aö fiskiskipaflotinn sé ætiö
hinn fullkomnasti.
..Reistu i verki viljans
merki”
Fyrir nokkru sá ég i erlendu
blaöi itarlega grein um verðbólgu
i vestrænum löndum. Við Is-
lendingar vorum afgreiddir meö
rúmlega einni málsgrein, sem
var nokkurn vegin þannig.
ísland er sér á báti. Þar er
veröbólga 30-40 afhundraði. Engu
að siður viröast atvinnuvegirnir
standa allvel. Þjóöartekjur eru
vaxandi og velmegun mikil. Þeg-
ar þeir eru orðnir ósamkeppnis-
færir á erlendum mörkuðum
vegna óðaveröbólgunnar heima
fyrir, felia þeir bara gengið og
byrja upp á nýtt.
Þetta eraðvisu nokkuð rétt, en
blaðamaðurinn átti enga skýr-
ingu á þessu fyrirbæri. Hann
þekkti ekki þær tvær megin-
ástæður, sem gert hafa okkur
kleift að halda atvinnulifinu
gangandi.
A fáum árum hefur sjávarafli
u.þ.b. tvöfaldast. Það, ásamt
mikilli vinnu og aukinni þátttöku
kvenna i atvinnulifinu, hefur stór-
aukiöþjóðartekjurnar, þrátt fyrir
gagnstæð áhrif veröbólgunnar.
1 ööru lagi hefur á undanföm-
um árum gifurlega mikið fjár-
magn á lágum vöxtum verið flutt
frá sparifjáreigendum og al-
menningi f f járfestingu i atvinnu-
lifinu og ibúðarhúsum.
Núer þetta gjörbreytt. Sjávar-
afli mun ekki aukast á næstu ár-
um og verðmæti úr sjávarafla
mun vaxa langtum hægar en ver-
ið hefur. Ódýrt fjármagn i fram-
kvæmdir og rekstur er heldur
ekki lengur fáanlegt.
Af þessum einföldu ástæðum er
verðbólgan orðin langtum alvar-
legri vágestur I islensku efna-
hagslifi en hún jafnvel var áður.
Aframhaldandi óðaveröbólga
mun fyrr eða siöar leiða til
stöðvunar atvinnuveganna, vax-
andi erlendrar skuldasöfnunar,
atvinnuleysis og jafnvel hruns
hins islenska efnahagslifs.
Mé>- er ljóst að allt þetta verö-
bólgutal er leiðigjarnt oröiö. Ég
er jafnframt sannfærður um, aö
flestir eða allir Islendingar
þekkja staðreyndimar og eru
sammála ofangreindri niöur-
stöðu. Það sem hefur skort er
samstaða um nauðsynlegar aö-
gerðir.
Mikiö hefur breyst hér á landi
frá sfðustu aldamótum, þegar
þjóöskáldin hvöttu landann ti)
dáða. Einar Benediktsson segir
m.a. I Islandsljóði sinu:
Fleytan er of smá, sá
grái erutar.
Hve skal lengi
dorga, drengir
dáðlaus upp’ við sand?
Nú eigum viö sem betur fer
fullkom nari skip og betri sjómenn
en liklega nokkur önnur fiskveiöi-
þjöð. Nú er sá grái sóttur, hvar
sem hann er. Nú búum við ekki
lengur við þá eymd, sem þjóðin
reif sig upp úr. En viðfangsefniö
‘er engu minna, aö varðveita það,
sem áunnist hefur. Þvi á enn við
það, sem Einar segir i þessu
sama ljóöi:
reistu i verki
viljans merki
vilj i er allt, sem þarf.