Tíminn - 29.01.1982, Blaðsíða 11
Föstudagur 29. janúar 1982
11
efnahagsráðstafanirnar
Tómas Árnason viðskiptaráðherra í útvarpsumræðunum:
HAGSMUNIR ÞJÓDARINNAR
EIGA AD SITJA IFYRIRRIÍMI
gagnvart þrýstihópum og ímyndudum stjórnmálahagsmunum
■ Forsætisráðherra og fleiri
ráðherrar hafa gert grein fyrir
ráðstöfunum rikisstjornarinnar i
efnahagsmálum. Ég skal ekki
endurtaka það en hins vegar
undirstrika málflutning Stein-
grims Hermannssonar, formanns
Framsóknarflokksins m.a. um að
hér er um skammtima ráðstafan-
ir eða áfanga að ræða, en með
þeim er stefnt að þvi að tryggja
nokkra hjöðnun verðbólgu fram á
árið, rekstrargrundvöll atvinnu-
veganna og kaupmátt launa.
Stjórnarandstaðan hefur furðu-
lega li'tið til málanna að leggja.
Svo fátæklegur er málflutning-
ur stjórnarandstöðunnar að hann
er raunar ekki svara verður. Þeir
gagnrýna. Gottog vel en hver eru
úrræði ykkar herrar minir?
Gerið þið þjóðinni grein fyrir
þeim. Þá verður ef til vill hlustað
á ykkur. En nú væntir enginn
neins af stjórnarandstöðunni.
Hún er klofin, sundurþykk og Ur-
ræðalaus með öllu.
Kerfisbreyting
Þann tíma sem áhrif þessara
efnahagsráðstafana vara og áður
enáhrif þeirra fjara útmun rikis-
stjórnin beita sér fyrir kerfis-
breytingu i efnahagsmálum.
Sú spurning gerist æ áleitnari
hve lengi geturislenska hagkerfið
staðist 40-60% verðbólgu án þess
að biða varanlegt tjón af?
Hugsandi og ábyrgir menn
hljóta að sjá að slikt ástand tor-
veidar þjóðinni bætt lifskjör og
stofnar fjárhagslegu sjálfstæði
hennar i' vissa hættu. Þegar af
þessum ástæðum og raunar fleir-
um þarf að koma til kerfis-
breyting i efnahagsmálum.
Framsóknarflokkurinn leggur
mikla áherslu á þetta meginat-
riði. Viðræður um kjaramál milli
aðila vinnumarkaðar eru á næsta
leitiog þvi kjörið tækifæri til alls-
herjar samráðs og samstarfs um
nýjar leiðir og nýtt viðmiðunar-
kerfi.
1 samræmi við tilkynningu
rikisstjórnarinnar í efnahags-
málum mun hún nú þegar stofna
til viðræðna við samtök launa-
fólks og aðra hagsmunaaðila at-
vinnulifsins um viðmiðunarkerfi,
sem gæti komið i stað núverandi
visitölukerfis og tryggt kaupmátt
og jöfnun lifskjara en væri laust
við ýmsa ágalla þess kerfis sem
nú giidir. Meðal annars verði
reynt að finna leið til þess að
ráðstafanir til að jafna orku-
kostnað landsmanna valdi ekki
aukinni verðbólgu.
Ég hygg, að sú skoöun eigi vax-
andi fylgi að fagna að þjóðin nái
aldrei verðbólgunni niður á
viðunandi stig, nema með þvi
m.a. að gjörbreyta visitölukerf-
inu.Þaðer auðvelt að sýna fram
á þá rökleysu að laun allra ís-
lendinga eigi að hækka ef sykur,
kaffi eða olia hækkar i verði á
heimsmarkaði. Eða ef öll þjóðin
vill gera eitthvert átak til upp-,
byggingar og lagðir eru á óbeinir
skattar tíi að gera þetta mögulegt
þá skulu ölliaun i landinu hækka.
Ef nauðsynlegt reynist að hækka
gjaldskrá hitaveitna, rafmagns-
veitna og RíkisUtvarpsins þá
hækki laun allra landsmanna þar
með. Því skyldu laun hækka ef
þessi almenningsfyrirtæki verða
að fá viðbótartekjur til að geta
starfað eðlilega og veitt betri
þjónustu. Auðvitað greiða menn
meira tii að tryggja nauðsynlega
þjónustu ella drabbast hún niður.
Svona má nefna dæmium það hve
fráleitt núverandi visitölukerfi er
og hve mikil nauðsyn er á að gera
breytingar á þvi til að draga úr
verðbólgu en það er mjög verð-
bólguhvetjandi.
Ummæli
Lúðvíks
Jósepssonar
Margir stjórnmálamenn hafa á
ýnsum timum rætt visitölukerfið
og fordæmt það. Lúðvik Jóseps-
son sagði t.d. i þingræðu 3. mai
1974 orðrétt með leyfi hæstvirts
forseta:
„Hitt er rétt að það er mflril
þörf á þvi að breyta þeim visitölu-
grundvelli sem notaður er til þess
að vemda kaupmátt launa. Sá
visitölugrundvöllur sem við búum
við i dag er i eðli sinu ósanngjarn
og hann er auk þess stórhættu-
legur i efnahagskerfinu. Það er
rétt, það erekkertvit i þvi að visi-
tölukerfið skuli vera þannig upp-
byggt að þegar þjóðin verður
fyrir stóráföllum eins og við,
stóra hækkun á oliuvörum þá
skuli allar launastéttir i landinu
fákauphækkun út á slik óhöpp en
það er það sem gerist nú i dag.
Ég tel að það sé launasamtök-
unum i landinu nauðsyniegt og
einnig gagnlegt fyrir vinnu-
markaðinn almennt séð að hafa
vissa visitölutryggingu á launum,
en það þarf að miða þá tryggingu
við allt annað en visitalan er
miðuð við i dag. Nú er hún látin
mæla margvisiegar verð-
breytingar sem koma i rauninni
litið við hinn almenna launa-
mann. Það þarf þvi að endur-
skoða allt það kerfi þvf að verði
það ekki endurskoðað er hætt við
þvi að það verði tekin upp gamla
viðreisnaraðferðin að skera visi-
töluna niður með öllu enþað hefur
lika i för með sér margskonar
vandkvæði”.
Þetta sagði Lúðvik Jósepsson á
Aiþingi árið 1974. Þessi ummæli
eiga engu minni réttá sér nú en
þá.
Kaupmáttur
og krónutala
Samkvæmt upplýsingum úr
fréttabréfi kjararannsóknanefnd-
ar hækkuðu launataxtar i verka-
mannavinnu um 1400% á árunum
1970-1979 en á sama tima jókst
kaupmáttur meðal timakaups um
aðeins 25-26%. Á þessu timabili
hallaði undan fæti hjá atvinnu-
rekstrinum þannig að hinar m ikiu
verðhækkanir á siðasta áratug
komu ekki fram i auknum
hagnaði þeirra. Það er þviljóst að
hinar gi'furlegu hækkanir kaup-
gjalds og verðlags á áratugnum
1970-1979 hafa aðeins að litlu leyti
komið launþegum til góða. Þær
hafa fyrst og fremst brunnið á
báii verðbólgunnar og um leið
veikt f járhagsstöðu fyrirtækja og
skert rekstrargrundvöll þeirra.
Þessar staðreyndir sýna okkur
að krónutala launa er ekki einhlit
til að bæta kjörin nema sfður sé.
Verðbólga hefir magnast m.a.
vegna krónutölustefnunnar og
valdið margvislegum skaða i
efnahagslifi þjóðarinnar. Launin
eru að visu stærsti þátturinn i
raunverulegum lifskjörum fólks,
en verðlagið eða verðbólgan hefir
einnig afgerandi þýðingu. Þá
koma skattar, vextir, margs kon-
ar þjónusta o.m.fl. Það er
ánægjulegt, að margir forystu-
menn launamanna gera sér æ
ljósari grein fyrir haldleysi
krónutölustefnunnar og benda á
þýðingu kaupmáttarins og þess
að aukin verðmætasköpun i þjóð-
félaginu er grundvöllur bættra
lifskjara.
■ Tómas Árnason
Viðmidunar-
kerfi grann-
landanna
Það er fróðlegt að lita tíl grann-
landanna og sjá hvernig
viðmiðunarkerfi þau búa við.
Ef fyrst er litið til Finnlands
kemur á daginn að Finnar hafa
siðustu 14 árin ekki búið við visi-
tölubindingu launa.
Á árunum 1967 og 1968 var verð-
bólga i Finniandi mjög mikil og
sam keppnisstaða útflutningsat-
vinnuveganna þvi slæm. Fyrir-
sjáanlegt var að lækka þyrfti
gengið mjög verulega eða yfir
30% og var öllum ábyrgum aðil-
um i þjóðfélaginu ijóst að ef slik
gengisfelling yrði að veruleika
með þeim vixlverkunaráhrifum á
verðlag og laun sem af henni
leiddi myndu efnahagsmál Finna
I I.úövik Jósefsson
gjörsamlega fara úr böndunum.
Eftir itarlegar viðræður á milli
rikisvaldsins og aðila vinnu-
markaðarins var á árinu 1968
samþykktur efnahagsmálapakki
iþinginusem m.a. fól isérafnám
visitölubindingu launa. Voru allir
hlutaðeigandi aðilar sammála
þeirri ákvörðun en Alþýðusam-
bandið hafði þann fyrirvara að
þetta væri til reynslu. f kjölfarið
tókst að koma i veg fyrir koll-
steypu i efnahagsmálum og
lækkaði verðbólgan verulega á
næstu árum. Viðmælendur i Finn-
landi voru sammála um að afnám
visitölubindingarinnar hefði verið
til hagsbóta fyrir hlutaðeigandi
aðila og töldu að rauntekjur hefðu
aukist meira næstu árin á eftir en
ella hefði oröið.
1 Finnlandier kjarasamningum
háttaö svipað og i Sviþjóð, þ.e.
launaliður er endurskoðaður i
ljósi verðlagsþróunar en engin
sjálfvirk tenging á milli launa og
verölags. Tekið er tillit til stöðu
atvinnuveganna og þjóðarbúsins
og möguleikum á kaupmáttar-
aukningu án aukinnar verðbólgu.
Auðvitað voru aðstæður um
margt ólikar hjá Finnum borið
saman viö okkur hér á fsiandi
þegar þeir ákváðu með samning-
um kerfisbreytingu sem hefur
reynst þeim vel.
f Sviþjóð gildir sú almenna
regla um gerð kjarasamninga aö
i stað sjálfvirkra launahækkana
eins og hér á landi er samið fyrir
hvert ár sérstaklega og i þeim
samningum er byggt á möguleik-
um fyrirtækja til að greiða hærri
laun, viðskiptakjörum þjóðarinn-
ar og öðrum þeim atriðum sem
máli skipta.
f Danmörku búa menn við skert
verðbótakerfi og virðast stefna i
þá átt að hverfa frá sjálfvirku
verðbótakerfi. f Noregi, Bret-
landi og Vestur-Þýskalandi eru
laun ekki visitölubundin.
Af þvi sem nú hefir verið rakið
má draga þá ályktun að skyn-
samlegt og nauðsynlegt sé fyrir
okkur íslendinga að rjúfa hið
sjálfvirka visitölukerfi sem hér
viðgengst, a.m.k. að einhverju
leyti og semja um kaup og kjör
þannig að fullt tillit sé tekið til
stöðu þjóðarbúsins og möguleika
fyrirtækja til að greiða hærri
laun.
Stefna Fram-
sóknarflokksins
í vísitölumálum
Framsóknarflokkurinn hefir
ekki viljað ganga svo langt að af-
nema visitölukerfið með öllu,
heldur að nema brott ýmsa aug-
Ijósa agnúa þess, svo sem áhrif
skatta og þjónustugjalda al-
menningsfyrirtækja, þar með
orkuþjónustu. Þá taki vfsitölu-
bætur mið af breytingum
viðskiptakjara. Með slikum að-
gerðum y rði m jög dregið úr verð-
bólguhraða visitölukerfisins. Þá
væri og skynsamlegt að lengja
timabil milli verðbótadaga.
Heildarstefna
f efna-
hagsmálum
Framsóknarflokkurinn leggur
mikla áherslu á, að sem allra
fyrst verði hafinn undirbúningur
að viðtækari efnahagsaðgerðum,
sem tryggi varanlegra viðnám
gegn veröbólgunni, enda
nauðsynlegt til þess að ná þeim
markmiðum, sem rikisstjórnin
hefir oröið ásátt um.
Kjaramálin eru mjög stór þátt-
ur efnahagsmála, en að mörgu
fleiru þarf að hyggja, þegar
heildarstefna er mörkuð.
Þess vegna mun rikisstjórnin
einnig hefja viðræður við aöila að
verðmyndunarkerfi sjávarútvegs
og landbúnaðar um breytingar á
skipan þeirra mála, sem stuðlað
gætu að hjöðnun verðbólgu en
tryggt um leið kaupmátt og af-
komu i þessum greinum. 1 þessu
sambandi verður sérstaklega at-
hugað að draga úr og breyta
álagningu opinberra gjalda á at-
vinnuvegina tilviðbótar við þegar
ákveðnar skattalækkanir. 1 verð-
lagsmálum mun rikisstjórnin
leggja áherslu á að hvetja til hag-
kvæmari innkaupa til landsins og
auka verögæslu i stað beinna
verölagsákvæða. Þá verður verö-
lagskynningu beitt i vaxandi mæli
til aö vekja athygli neytenda á
verðlagi.
Þá verða vextír lækkaðir isam-
ræmi við hjöðnun verðbólgu.
Niðurgreiðslum veröur beitt
um sinn i auknum mæli. Siðan
koma að okkar mati, skatta-
lækkanir til álita. Þá verður dreg-
iö úr f járfestingum til að minnka
spennu i hagkerfinu og
sparnaðarherferð framkvæmd á
vegum rikisins. Að lokum þarf að
halda áfram ströngu aðhaldi i
peningamálum og fjármálum
rikisins.
Að svo miklu leyti sem banka-
kerfið er aflögufært verður fjár-
magni beint til fjárfestingar, án
þess þó að þrengja um of að lifs-
nauðsynlegum útlánum banka-
kerfisins til atvinnuveganna.
1 öllum greinum þarf að vinna
þannig að verðbólga minnki jafnt
og bitandi og aö sem flestir verði
virkir þátttakendur i aðgerðum.
Með sliku allsherjarátaki til
niðurtalningar verðbólgunnar er
von til jákvæðrar framvindu
efnahagsmála sem leggur grund-
völl aö bættum lifskjörum i' land-
inu.
Það er áriðandi aö allir þeir,
sem skilja vanda stjórnunar, beiti
áhrifum sinum i þágu lands og
þjóðar. Hagsmunir þjóðarinnar
eiga að sitja i fyrirrúmi gagnvart
þrýstihópum og fmynduðum
stjórnmálahagsmunum.
Heilbrigð skynsemi á fyrst og
seinast að ráða ferðinni.