Tíminn - 29.01.1982, Blaðsíða 12

12_________
þingfréttir
Föstudagur 29. janúar 1982
OLL MEÐFERD GRÖÐURLENDIS
ER NATTÚRUVERNDARMAL
Framsöguræða Davfds Adal fceinssonar um landnýtingaráætlun
■ Ég hef leyft mér ásamt hv.
þm. Jóni Helgasyni, Sverri Her-
mannssyni, Helga Seljan og Karti
Steinari Guðnasyni að flytja hér
till. til þál. um landnýtingar-
áætlun. Tillögugreinin hljóðar
svo:
„Alþingi ályktar að fela rikis-
stj. að hlutast til um, að hafinn
verði undirbúningur land-
nýtingaráætlunar er taki til land-
búnaðar og annarra þátta svo
sem ferðamála, útivistar og
náttúruverndar. Drög að land-
nýtingaráætlun skulu liggja fyrir
i árslok 1983. Við gerð þeirra
verði áhersta lögð á sem hag-
kvæmasta nýtingu og varðveislu
landgæða”.
Svo sem kunnugter, þá byggist
búseta i þessu landi fyrst og
fremst á endurnýjanlegum auð-
lindum til lands og sjávar. Þvi
hlýtur það jafnan að vera mjög
brýnt verkefni, að sjá svo um, að
nýting þessara auðlinda verði á
hverri tið með þeim hætti, að
höfuðstóllinn verði ekki rýrður ef
svo má að orði komast. Þetta
verkefni er að sjálfsögðu marg-
flókið og krefst mikils sveigjan-
leika á langri leið að lokamark-
miðinu, meiri efnahagslegri og
andlegri velferð okkar sem lifum
hér og störfum i landinu, jafn-
framtþvisem viðskilum auðlegð
isl. náttúru fram á veginn til
nytja fyrir afkomendurna. Ég
heldaðóhættsé að fullyrða að hin
siðari ár hafi gætt meiri skilnings
á þessum málum og fleiri og fleiri
hafa vaknað til vitundar um þær
hættur, sem isl. þjóð eru búnar ef
auðlindir til lands og sjávar eru
mergsognar. Meðal þessara
auðlinda eru að sjálfsögðu gróður
og gróðurmold, landgæði, sem
varða mjög búsetu og umhverfi
allra manna. Með landgræðslu-
áætlun 1974 var gert stórátak til
að vinna markvisst að stöðvun
gróðureyðingar og uppblásturs i
þeim tflgangi auðvitað að varð-
veita og bæta landgæði.
Eins og kunnugt er hefur nú
verið lögð fram till. til þál. um
landgræðslu og landverndar-
áætlun fyrir árin 1982-1986. Okkur
flm. þessarar till. þykir eðlilegt
og nauðsynlegt m .a. til að fylgja
þvi starfi eftir að gerð verði viðr
tæk áætlun, sem taki til hinna
fjölmörgu þátta landnýtingar,
svo sem nýtingar beitilanda,
ræktunar skóga og meðferð lands
til útivistar.
Hófleg og
hagkvæm
nýting
beitilanda
Hér verður ekki farið út i að
rekja eða telja upp alla þá fjöl-
mörgu þætti, sem falla beint
undir eða eru tengdir landnýtingu
á einn eða annan hátt. Ég mun þó
drepa á nokkra punkta i þessu
sambandi af fjölmörgum sem
ræða þarf áður en það er ákveðið
fyrir fullt og fast með hvaða hætti
verður staðið að gerð áætlunar
um landnýtingu.
Eins og till. ber með sér er
ætlaður nokkuð rúmur tími til
undirbúnings þessa verks, sem
þar er lagt til i ljósi þess, að till.
verði samþykkt á þessu þingi. En
þar er lagt til að drög að áætlun
um landnýtingu liggi fyrir i árs-
lok 1983. Okkur flm. er fullljóst að
sú vinna sem þarf að inna af
hendi i þessu sam bandi er nokkuð
yfirgripsmikil og tekur óhjá-
kvæmUega alllangan tima.
Einn af veigameiri þáttum
landnýtingar er nýting úthaga-
beitar bæði i heimalöndum og i
afréttum. Landbúnaðurinn og þó
einkum og sér i lagi sauðfjár-
ræktin byggist að miklu leyti á
þessari miklu auðlind, fjölbreytt-
um og kjarnmiklum gróðri svo
sem kunnugt er. 1 ljósi þeirra
mikilsverðu nytja hlýtur framtið
isl. landbúnaöar i reynd aðbyggj-
ast aö verulegu leyti á hóflegri og
hagkvæmri nýtingu beitilanda.
Það mætti spyrja þeirrar
spurningar, hvort framleiðslu-
di úthagagróðurs væri metið a
rðleikum. Er þar ekki un
erri hagtölur að ræða en ti
daðar hafa verið til þessa.
^ timum sihækkandi orku
ítnaðar eru náttúruleg gróður
di augljóslega mikil og dýr
et auðlind. Að sjálfsögðu eri
i engin ný sannindi að sem best
nræmi þarf að vera á m fl li bú-
rfjölda og tiltæks haglendis á
...um ýmsu beitarsvæðum
landsins. Þvi er nauðsynlegt að
koma á nánara samhengi á milli
vals á búgreinum, uppbyggingar
búfjárfjölda á sérhverri bújörðog
i sérhverju héraði annars vegar
og hins vegar þeirra landgæða,
sem til umráða eru. Þannig verði
ekki aðeins tekið tillit til
ræktunarskilyrða heldur jafn-
framt landrýmis i heimahögum
og afréttum. Hér er t.d. komið að
þeim þætti hvernig fjárfestingu
erhagað i landbúnaði. Hvernig er
hægtaðkoma á virkariog mark-
vissari stjórnun án hafta i sjálfu
sérmeðþað aö markmiði að auka
afrakstur landbúnaðarins jafn-
framt varðveislu landgæða, sem
ætið verður að hafa i huga. í
mörgum tilfellum þyrfti að vera
hægt að koma þvi við að aðstoða
bændur i rikari mæli, sem gera
róttækar breytingar á búskapar-
háttum. Við gerð búrekstrar og
byggðaáætlana er óhjákvæmilegt
að taka tillit til landnýtingar. 1
ljósi þess að nýting jarðargróða
er einn af hornsteinum lifvæn-
legrar byggðar um land allt er
landnýting aðþvileyti veigamik-
ið byggðamál. Ekki væri t.d. úr
vegi að athuga hvort æskilegt eða
fært væri að stofna til einhvers
konar svæðaskipulagningar land-
búnaðarframleiðslunnar i sam-
ræmi við hóflega og skynsamlega
nýtingu landkosta og jafnframt
með tillititil markaðsþarfarfyrir
hinar ýmsu búvörur og fram-
leiðslusvæði.
Mismunandi verðlagning bú-
vara eftir framleiðslusvæðum
gæti hugsanlega komiðtfl greina,
en slikt er að sjálfsögðu nokkuð
flókið og örðugt i framkvæmd. 1
þeirri skipulagningu sem hér er
vikið að, þarf að huga i ri'kari
mæli en gert hefur verið að öllum
þáttum á sviði framleiðslu, úr-
vinnslu og sölu afurðanna i ljósi
staðhátta. Hingað tilhefur þvílitt
eða ekki verið sinnt, hvort menn
byggðu fjós eða fjárhús innst til
dala eða á láglendi svo að segja
við hliðina á mjólkurbúunum.
Menn geta gert sér i hugarlund
hagkvæmnina i hvoru atriðinu
fyrir sig og ekki si'st i ljósi flutn-
inga og hagkvæmari nýtingu af-
rétta, svo að eitthvað sé nefnt.
Hið svokallaða kvótakerfi, sem
mikið hefur verið rætt um nú
siðustu misseri og er komið til
framkvæmda tekur li'tið sem ekk-
ert mið af landnýtingar- og
byggðasjónarmiðum, en fram-
leiðslustjórnun þyrfti að gera það
irikari mæli en raun er á, þ.e. að
taka tillit til byggða- og land-
nýtingarsjónarmiða. Hér er að
sjálfsögðu um margþætt og að
mörgu leyti viðkvæmt mál að
ræða sem að dómi okkar flm.
þarfnast i'tarlegrar könnunar og
itarlegrar umfjöllunar.
Frelsi
til athafna
Við bændur viljum að sjálf-
sögðu hafa sem mest frelsi til at-
hafna en gerum okkur þó ljósa
grein fyrir þörf eðlilegrar skipu-
lagningar. Hún mun reynast
stéttinni til framdráttar i' hvi-
vetna og siðast en ekki sist stuðla
að bættum þjóðarhag. Margt
fleira þarf auðvitað að taka til
umfjöllunar, þegar lögð eru á
ráðin um skipulega nýtingu land-
gæða svo sem skógrækt og nýt-
ingu hiunninda enda þótt þeim
þáttum verði ekki gerð skil hér.
En landnýting tekur til fleiri
þátta en búskapar. Með breyttum
þjóðfélagsháttum og auknum
áhuga almennings á útivist, um-
hverfismálum og náttúruvernd
verður deginum Ijósara að fjalla
þarf um landnýtingu á breiðum
grundvelli. Ferðamál eru að
sjálfsögðu einn þáttur land-
nýtingar i ljósi náttúruskoðunar
og útivistar. 1 þessu sambandi vil
ég minna á þá möguleika, sem
fyrir hendi eru i auknum fjölda
ferðafólks hingað til lands og
auknum ferðalögum íslendinga
sjálfra á sinni heimaslóð og gæti
orðið drýgri tekjulind.
Hin náttúrulegu gróðurlendi
eru viðkvæm fyrir óhóflegum
ágangi, hvort sem er af völdum
fénaðar eða manna. Með bættum
skilyrðum til ferðalaga um
óbyggðir landsins þarf margs að
gæta. 011 meðferð gróðurlendis er
isjálfu sér náttúruvemdarmál. 1
fjölmörgum tilfellum verður ekki
komisthjá röskun lífrikjaþað vit-
um við öll. Mestu varðar þó að
leita jafnan þeirra leiða sem
minnstri röskun valda. Við viljum
auka á hagsæld okkar i þessu
landi jafnframt þvi sem við stuðl-
um að aukningu landgæða i bráð
og lengd til hagsbóta fyrir kom-
andi kynslóðir. Það er von okkar
flm., að landnýtingaráætlun geti
stuðlað að æskilegri þróun á
þessu sviði.
Samræmd iðnadarstefna
■ Mikil ræðuhöld voru um iðnað-
arstefnu i sameinuðu þingi s.l.
þriðjudag. Hjörleifur Guttorms-
son iðnaðarráðherra mælti fyrir
þingsályktunartillögu um iðnað-
arstefnu, sem rikistjórnin leggur
fram.og Friðrik Sóphusson mælti
fyrir þingsályktunartillögu um
iðnaðarstefnusem allir þingmenn
Sjálfstæðisflokksins standa að. t
meginatriðum eru tillögurnar
talsvert likar, það er helst að
munurséá viðhorfum til stóriðju.
Tilgangur þingsályktunartil-
lögunnar um iðnaðarstefnu þá er
Hjörleifur mælti fyrir, er að gera
tilraun til að móta samræmda
stefnu i iðnaðarmálum af hálfu
hins opinbera og fá fram skýra
afstöðu Alþingis til þess, hver eigi
að vera þáttur iðnaðar i þeirri
þróun atvinnulifs sem sýnist
nauösynleg á næstu árum. Mikil-
vægt er að skapa samstöðu um
þær aðgerðir sem nauðsynlegar
eru taldar, eigi iðnaðurinn að
geta gegnt þvi hlutverki að vera
ein meginundirstaöa framfara i
atvinnu- og efnahagslifi á kom-
andi árum.
Að skapa iönaðinum almenn
skilyrði fyrir heilbrigðan rekstur
fyrirtækja og að ýta undir frum-
kvæðitilnýrraátaka og nýjunga I
framleiðslu.
Að örva framleiðni i islenskum
iðnaði þannig að framleiðnistig
hans verði sambærilegt við það,
sem gerist i helstu viðskiptalönd-
um, og skilyrði skapist íyrir bætt
lifskjör.
Að stuðla að hagkvæmri fjár-
festingu til aö fjölga störfum i
iönaði og tryggja fulla atvinnu
með hliösjón af aðstæðum i
öðrum atvinnugreinum og
áætlunum um fjölda fólks á
vinnumarkaöi.
Að leggja sérstaka áherslu á að
efla iðnað á þeim sviöum, þar
sem innlendir samkeppnisyfir-
burðir geta nýst til arðbærrar
framleiðslu á vörum og þjónustu,
jafnt fyrir heimamarkað sem til
útflutnings.
Að nýta sem best þá möguleika
til iðnaðarframleiðslu sem felast i
innlendum orkulindum og efla
innlenda aðila til forystu á þvi
sviði. Orkufrekur iönaður verði
þáttur i eðlilegri iðnþróun i land-
inu og jafnframt verði lögð á-
hersla á úrvinnsluiðnaö i tengsl-
um við hann.
Að bæta starfsskilyrði og auka
áhrif starfsfólks á vinnustöðum,
og koma i veg fyrir skaðleg áhrif
af völdum iðnvæðingar á náttúru
landsins og umhverfi.
Að tryggja forræði landsmanna
yfir islensku atvinnulifi og auð-
lindum, og stuðla að æskilegri
dreifingu iðnaðar og jafnvægi i
þróun byggðar i landinu.
Meginmarkmið iðnaðarstefn-
unnar eru:
1) Að vinna þurfi að iðnþróun
með samhæfðu átaki fyrir-
tækja, samtaka og stofnana
iðnaðarins og opinberra aðila.
2) Að leggja verði mikla áherslu
á þróun iðnaðar á næstu árum,
með sérstöku tilliti til aukins út-
flutnings iðnaöarvara.
3) Að búa þurli iðnaðinum hag-
stæb vaxtarskilyrði með þvi að
jafna aðstöðu hans og annarra
atvinnuvega. Þegar teknar eru
ákvarðanir um aöalatriði efna-
hagsmála verði sérstaklega
gætt að áhrifum þeirra á iðn-
aðinn.
4) Aðskapa þurfi þannig jarðveg
fyrir iðnþróun að frumkvæði
sem flestra fái notið sin við
margbreytileg viðfangsefni og
horftsé til sem flestra kosta, en
ekki eingöngu byggt á almörk-
uðum sviðum iðnaðar.
5) Að lögð verði áhersla á að efla
sérstaklega þær greinar og
fyrirtæki, sem hafa góð vaxtar-
skilyrði og geta tryggt varan-
lega samkeppnisyfirburði. Iðn-
aöur með háa framleiðni getur
að jafnaði greitt góð laun og
þannig valdið miklum marg-
földunaráhrifum á atvinnu i
þjónustugreinum. Endurmeta
þarf stöðu greina, sem fara
halloka i samkeppni, en gjalda
varhug við óraunhæfri aöstoð
eða verndaraðgerðum.
6) Að kanna sérstaklega með
hvaða hætti verði unnt aðný^a
orkulindir landsins þannig að
landsmenn haldi forræði i
þeirri uppbyggingu og að hún
samrýmist að öðru leyti þjóðfé-
lagslegum markmiðum, sem
viðtæk samstaða getur tekist
um.
7) Að stuðla að aðlögun og ný-
sköpun i iðnaði með þvi að
hvetja til vöruþróunar, mark-
aðsleitarog rannsókna- og þró-
unarstarfsemi i fyrirtækjum.
Slikar aðgerðir séu örvaöar,
m.a. með fjárhagslegri aðstoð
hins opinbera, tæknilegum
stuðningi frá stofnunum iðnað-
arins og aðgerðum i skattamál-
um.
8) Að auðvelda iðnaöinum að
takast á við stærri verkefni en
hingað til og styðja sveitarfélög
til að greiða fyrir iðnþróunar-
aögerðum i landshlutunum, t.d.
með ráðningu sérhæfðra
starfsmanna og byggingu iðn-
garða.
9) Að stuðla að nýsköpun i iðnaði
m.a. með þvi að rikið eitt sér
eða i samvinnu við aðra aðiia
taki þátt i stofnun meiriháttar
nýibnaðarfyrirtækja. Stjórn
rikisins á eigin atvinnurekstri
þarf aðsamræma og gera hana
markvissari. Athuga ber það
form að setja eignarforræði
yfir helstu fyrirtækjum i rikis-
eign á eina hendi. Gera þarf
auknar arðsemiskröfur til rik-
isfyrirtækja og ráðstafa mætti
arði af slikum fyrirtækjum til
þróunar og uppbyggingar ný-
iðnaðar.
10) Að auka áhrif starfsfólks á
eigið vinnuumhverfi og efla
skHning þess á daglegum við-
fangsefnum og stöðu sinni i
framleiðslunni. Þessi viðleitni
getur stuðlaðað bættum rekstraiv
árangri fyrirtækja, og jafn-
framt vakið starfsfólk til um-
hugsunar um félagslegt inntak
vinnunnar.
11) Að forðast að vaxandi iðnað-
ur leiði til óæskilegrar röskun-
ar á náttúru landsins og félags-
legu umhverfi. Iðnvæðing og
aukin framleiðsla má ekki
verða á kostnað heilbrigðs um-
hverfis eða skynsamlegrar nýt-
ingar auðlinda.
12) Að tryggja að breytingar á
atvinnuháttum stuðli að sem
bestu jafnvægi i þróun byggðar
í landinu og ekki skapist mis-
vægi sem leiði til verulegrar
byggðaröskunar. Sérstaklega
þarf að huga að iönaði, sem
treyst geti búsetu i sveitum og
smáum byggðakjörnum og
aukið fjölbreytni i atvinnu-
framboði.
Að lokinni framsögu iðnaðar-
ráðherra tók Guðmundur G. Þór-
arinsson til máls um iðnaðar-
stefnuna og verður ræða hans birt
hér i blaðinu siðar.
OÓ