Tíminn - 31.01.1982, Blaðsíða 16

16
Sunnudagur 31. janúar 1982
17
Sunnudagur 31. janúar 1982
Kvikmyndahátíð í Reykjavík § Kvikmyndahátíð í Reykjavík §
■ UeiAurNgcstir kvikmyndahátíöar verða meðal annarra þau Juliet
Berto og Jean-Henri Roger frá Frakklandi. Hér er atriði úr mynd
þeirra ..Snjór", sem hvorki er kaldur nc blautur.
f HEIÐURSKYNI VIÐ
LUIS BUNUEL
Snjór
(Neigc)
Frakkland 1981
Stjórn og handrit: Juliet Berto og
Jean-Henri Roger
Aðalhlutverk: Juliet Berto, Jean-
P'rancois Stcvenin, Jean-Fran-
cois Baimer, Patrick Chesnais
Svningartimi: 90 mfnútur
Hátið: Canncs 1981, en þar lilaut
niyndin viðurkenninguna
„Meilleur film contemporain”.
■ Gestir kvikmyndahátiðar að
þessu sinniveröa þau JulietBerto
og Jean-Henri Roger, leikstjórar
þessarar myndar, en Juliet Berto
leikur jafnframt aðalhlutverk i
myndinni. Þetta er fyrsta mynd
þeirra, en bæði hafa þau meöal
annars starfað með Jean-Luc
Goddard.
Anita vinnur á bar i Pigalle
hverfinu iParis.hverfi sem þekkt
erfyrir gleöilifog glaum.þar sem
túrhestaflóðið knýr Mylluna
rauðu og skolast um búluvarðana
inn á búllur.
En Pigalle er lika hverfi inn-
fluttra verkamanna, .glæpalýös,
gleðikvenna og kynskiptinga. Að
tjaldabaki i umferðarsirkusum
og búllum, þangað sem ferða-
menn fá aldrei að koma, þar sem
skuggi ljósadýrðarinnar fellur,
þar á gleðin ekki heima, þar er
ekki höndlað með kampavin.
Hörkuleg lifsbaráttan snýst um
eiturlyf og vændi og þar getur
grammið af snjó orðið dýrkeypt.
(A götumáli er snjór= heróin.)
Anita hefur Bobby, ungling frá
Antillaeyjum, undir sinum
verndarvæng, en hann er orðinn
einn helsti heróinhöndlari
hverfisins. Þegar hann er skotinn
til bana af lögreglunni f miöju
neonflóölýsi BarbesbUluvarös,
verða viðskiptavinir hans illa Uti
af skorti og þar á meðal kyn-
skiptingurinn Betty, „vinkona”
Anitu, sem hótar að fyrirfara sér
ef hún fái ekki snjóskammtinn
sinn. Anita fdlst á að bjarga mál-
unum af hjartagæsku sinni og fær
ástvin sinn Willy glimukappa til
liðs við sig og Jacko blökkuprest.
En snjórinn er hrollkaldur.
Snjórvar valin i aðalkeppnina i
Cannessiöastliðið vor og fékk þar
viðurkenningu og vakti sérstaka
athygli fyrir ferskleika i kvik-
myndagerð, göfgi og mannlega
hiýju i persónusköpun, þar sem
hvergi vottar fyrir siðfræðilegri
innrætingu höfundarma gagnvart
þessum heimi skuggaliðs, heldur
virðast þeir þekkja þar vel til og
fjalla um þetta mannlif innan frá
af vináttu og skilningi.
Kona flugmannsins eða
ekki er hægt að hugsa
um ekki neitt
(Le femme de l’aviateur ou on ne
saurait penser á rien)
Stjórn og handrit: Eric Rohmer
Aðalhlutverk: Philipp Marlaud,
Marie Riviére, Anne-Laure
Meury, Mathieu Carrie're
Sýningartimi: 104 minútur
Eric Rohmer er tslendingum
af góðu kunnur, meðal annars var
mynd hans Parsifal sýnd hér á
siðustu kvikmyndahátið, og er
meðal virtustu kvikmyndahöf-
unda Frakka og einn upphafs-
manna „la nouvelle vague”, ný-
bylgjunnar frönsku sem varð til
þess að losa franskar kvikmyndir
úrviðjum þrúgandi stóriðju kvik-
myndaframleiðslunnar og skapa
um leið nýtt ferskt kvikmynda-
mál með léttari tækni utan við
kvikmyndaverin. Þau áhrif tak-
markast reyndar ekki við fransk-
ar myndir einar heldur má jafn-
vel flokka heimskvikmyndasög-
una i skeiðin fyrir og eftir frönsku
nýbylgjuna, svo víðtæk hafa áhrif
hennar orðið.
Kona flugmannsins er nokkurs
konar endurfæðing þessa sextuga
unglings, Erics Rohmer, endur-
fundir hans og nýbylgjunnar eftir
nokkrar feröir á önnur mið og
svið (þar má nefna Parsifal og
sex mynda flokk sem hann gerði
með sögum með siðaboðskap).
Mynd þessi er upphaf að nýjum
flokki sem Rohmer nefnir Gleði-
leikir og orðskviðir, og það sem
birtist okkur fyrst er sami ein-
faldleiki f formgerð og i fyrstu
myndum hans. En þessi einfald-
leiki er einmitt snilldin að segja
margslungna og samantvinnaða
sögu eins og ekkert sé, fullkom-
lega áreynslulaust. Myndin gæti
þvi verið með bestu kennslu-
stundum fyrir þá sem vilja gera
góðar myndir fyrir minna fé en
aðrir og fyrir kvikmyndasælkera
að læra að meta það sem gott er.
t sögunni eru fjölmargar til-
visanirtil klassiskragamanleikja
leikhússins. Þar segir frá nætur-
verðinum Francois sem sér vin-
konu sina þar sem hún kemur út
heiman frá sér aö morgni dags i
fylgd með ungum manni. Hann
veit auðvitað ekki að sá hinn sami
kom gagngert þennan morgun til
að segja vinkonunni upp. Fran-
coise hittir flugmanninn siðar i
fylgd meö öörum kvenmanni (og
heldur að hann sé þar að halda
framhjá vinkonu sinni) og ákveð-
ur að njósna. Honum berst liðs-
auki frá fjörlegri ungri stúlku
sem hann hittir i strætó. Þau vita
ekki að „viðhaldið” er systir flug-
mannsins. Vinkonan fær ekki aö
vita neitt þegar Francois hittir
hana um kvöldið. Og það sem
Francoisfékk ekki að vita var að
unga fjörlega stúlkan var með
besta vini hans, fyrir nú utan allt
sem hann missti úr atburöarás-
inni vegna þess aö hann var eilif-
lega dottandi...
Eric Rohmer á þaö sameigin-
legt meö höfundum eins og t.d.
Bergman og Scorcese að vera af-
Þýska
nybylgjan
Borg örvæntingar
(Desperado City)
Sambandslýðveldið Þýskaland
1981
Stjórn og handrit: Vadim Glowna
Aðalhlutverk: Siemen Ruhaak,
Beate Finckli, Vera Tschechowa,
Karin Baal, Vadim Glowna
Sýningartimi: 97 minútur
Hátiðir: Cannes 1981, en þar hlaut
hún verðlaunin „Camera d’or”
■ Myndin segir sögu tveggja
einstaklinga sem sökkva sér i
dagdrauma, þegar grimmd ytri
aðstæðna verður þeim ofviða.
Sögusviðiðer Hamborg, þar sem
uppreisnarfólk, spássiufólk,
dólgar, ræsislið og mellur hafast
við. Fólk sem hefur hörfað inn i
öngstrætin og niður i kjallara.
Þar finnur það skjólhýsi sem i
raun reynast gildrur þar sem það
festist á endanum.
Liane er ung stúlka sem neitar
að ganga sömu braut og móðir
hennar og allar hinar konurnar,
braut niðurlægingarinnar. Hún
hrökklast úr einni vinnunni i aðra
og hittir Skoda, ungan mann sem
hefur yfirgefið yfirstéttarheimili
foreldra sinna. Hann vinnur fyrir
sér sem leigubilstjóri, lifir og
hrærist i ævintýraheimi kvik-
myndanna og dreymir um að
komast til Bandarikjanna. Liane
hrifst með i Amerikudraumnum
og þau ákveða að gera hann að
veruleika. Skoda fer og rænir
banka, reyndar banka föður sins,
en er skotinn á flóttanum. Með
lögregluna á hælunum kemst
hann helsærður heim i port til Li-
ane og deyr i höndum hennar.
Lögreglan handtekur hana og
eina svar hennar er ópið, sem
aldrei ætlar neinn endi að taka.
Leikstjórinn Vadim Glowna,
sem er þekktur leikari bæði i leik-
húsi og kvikmyndum, segir sjálf
ur um þessa mynd sina: „Mig
langaði að gera mynd um l»rg,
umhverfi sem ég ólst sjálfur upp
i. Hamborg er gróskumikil en
grimm borg. Það liggur i loftinu,
þrengir sér inn i' samskipti fólks,
það er af þvi einkennilegur þefur
vinnu og svefnlausra nátta, þar
getur löngunin til að sigra endað
hvort he.ldur sem er i hamingju
eða harmleik.”
Desperado City er fyrsta mynd
Gowna og hlaut hún „Camera
d’Or”, Gullmyndavélina, i einni
samkeppni Cannes-hátiðarinnar
1981.
Systurnar oöa vogar-
skálar hamingjunnar
(Schwestern oder die Ba lance des
Gluc ks)
Sa mbandslýðveldið Þýskaland
1979
Stjóm og handrit: Margarethe
von Trotta
Aðalhlutverk: Jutta Lampe,
Gudrun Gabriel, Jessica Fruli,
Reiner Delventhal
Sýningartimi: 95 minútur
Hátiðir: Berlin 1980, Paris 1981.
Tvær systur búa saman i
Hamborg. Sú eldri, Maria, er rit-
ari hjá stóru fyrirtæki, sú yngri,
Anna, er við nám i liffræði. Maria
fjármagnar nám systur sinnar og
krefst þess að hún standi sig i
prófum. Dag einn þegar Maria
kemur heim eftir nótt með syni
forstjórans, finnur hún Onnu i
blóði sinú, hún hefur framið
sjálfsmorð. Maria reynir að hefta
sektarkenndina, en imynd Onnu
ásækirhana. Þá gripur Maria til
þess ráðs að taka til sin unga
stúlku, Miriam, kosta hana tii
náms og gera hana jafn háða sér
og önnu. En Mirian sér við henni
og rffur sig lausa.
Myndin byggir minna á fram-
vindu eiginlegs söguþráðar
heldur en á tilfinningaviðbrögð-
um sem verða til vegna ákveð-
innar framvindu i lifi persóna.
Þannig veitir myndin sýn inn á
við og birtir undirölduna i sam-
skiptum fólks, viddir sem erfitt er
að greina eða sem menn vilja
kannski hvorki sjá né heyra.
Allar höfuðpersónur myndar-
innar eru konur og karlmenn,
birtast þar aðeins sem aukapers-
ónur. Þó mætti lita á samband
systranna eins og afstöðu tveggja
kynja, hjóna, foreldra og barna,
eða þjóðfélagsvaldsins og ein-
staklingsins. Maria er hin full-
komna imynd konunnar sem
hefur komið sér áfram innan
kvenlegs ramma (einkaritari),
óaðfinnanlega nákvæm, sjálf-
stjórnin alger og jarðtengslin
pottþétt. Hún er sterk köld og út
spekúleruð. Anna situr heima
með næmi sitt og draumlyndi og
skrifarda^bók í staö þess aö lesa
undir prof. Ölikt systur sinni
hafnar hún ósjálfrátt afkasta-
skyldunni, angistin hrannast upp
eftir því sem hún verður fjár-
hagslega og tilfinningalega háö
ari systur sinni hún verður afbrýð
issöm, óttafull, veikluð. Hún
„brýtur náttúrulögmál” (Anna)
og sker sig á púlsinn til að „geta
horft á sjálfa sig og deyja”
(Maria). Jafnvel þá heldurMaria
rósinni. Miriam brýstundan hinu
kerfisbundna valdi. Hún býr yfir
óhömdum frumkrafti og verður
sá hvati sem gerir Mariu grein
fyrir rýrnun eigin persónuleika,
að hún sé ekki annað en það sem
beðið er um, og ef hún eigi ekki að
einangrast alveg, verði hún að
vekja upp drauminn á sér. Þar
með öðlast Anna nýtt lff.
Fyrir utan fagurfræðilegan
styrkleika myndarinnar kemur
einnig til afburðaleikur undir
handleiðslu Margarethe von
Trotta, en hún er vel þekkt sjálf
sem leikkona (i mörgum
myndum Fassbinders og Schlön-
dorffs) og handritahöfundur.
Þetta er hennar þriðja mynd sem
leikstjóri og höfundur, en þá
fyrstu, Ærumissi Katrinar Blum,
geröi hún meö manni sinum
Schlöndorff.
■ Tvær þýskar nýbylgjumyndir eru á hátiðinni. önnur þeirra er
„Desperado City” eftir Vadim Glowna.
Bergman, Barnaeyjan og Brecht
Lif leikbrúðanna
(Das Leben der Marionetten)
Sambandslýðveldið Þýskaland
1981
Stjórn og handrit: Ingmar Berg-
man
Aðalhlutverk: Robert Atzorn,
Christine Buchcgger, Martin
Benrath, Rita Russek, Lola Muet-
hel
Kvikmyndataka: Sven Nykvist
Það var eitt sinn haft eftir Ing-
mar Bergmann að hann væri gift-
ur leikhúsinu en kvikmyndirnar
væru hjákona hans. 1 þessu tilfelli
geta vist flestir glaðst yfir þvi að
Bergmann skuli halda svo oft
framhjá, að minnsta kosti sú kyn-
slóð sem hann átti þátt i að móta
og opna hyldýpi miskunnarlausr-
ar sjálfskoðunar.
Lif leikbrúðanna er þriðja
myndin sem Bergmann gerir i
„útlegð” i Þýskalandi og kemur á
eftir Haustsónötunni sem svo
mikla athygli vakti. Hér heldur
Bergmann áfram þrjátiu ára
hugleiðingum sinum um ein-
manaleikann, viti hjónabandsins
og þögla örvæntingu nútima-
mannsins.
I tveimur fyrri myndum hans,
Augliti til auglitisog Slönguegg-
inu komu geðlæknar við sögu,
annar veikur, hinn sadisti. 1 Lifi
leikbrúðanna er enn sögð saga af
geðlækni, Peter Egerman, sem
giftur er tiskuhönnuðinum
Katarinu. Peter er haldinn þeirri
þráhyggju að hann muni daga
uppi á sorglegan hátt og upplifir
stöðugt sömu martröðina: að
hann muni drepa konu sina. Hann
er einn með angist sinni, múraður
inni i fangelsi þagnarinnar — og á
endanum kemur að þvi að Peter
Egerman brestur og drepur.
Hvers vegna gerast slikar
hörmungar i lifi fólks þar sem allt
ætti fljótt á litið að geta gengið i
sólarátt? 1 myndinni er leitað
skýringa, og i þvi skyni rifjaðir
upp atburðir fyrir og eftir morðið.
Hér ræðst Bergmann harkaleg-
ar en áður að sálgreiningunni og
kennisetningum hennar, sem ef
til vill gerir einangrun fólks sem
leitar á náðir hennar enn meiri en
áður. Eftir þvi sem sjúklingar
Egermans tala meira um sjálfa
sig, þeim mun minni verða mögu-
leikarnir á raunverulegum sam-
skiptum við annað fólk. Sjálfur
einangrast Egerman sifellt meir
og lif hans öðlast fyrst lit þegar
stund glæpsins rennur upp.
Visbendinginum lausn liggur ef
til vill i öðrum persónum
myndarinnar, til dæmis i móður
Peters og klæðskeranum Tim
sem er samkynhneigður vinnufé-
lagi Katarinu. Með þeim virðist
ástúð og umhyggja fyrir öðrum
ekki útkulnuð. Auk þess má segja
að persóna Tims bendi á bráða
nauðsyn þess að stokka upp hlut-
verkaskiptingu kynjanna. Tim,
sem er bæði kvenlegri en Kata-
rina og karlmannlegri en Peter,
virðist búa yfir lifsþrótti sem
hjónin hafa misst i örvæntingar-
fullum tilraunum sinum til að ná
tökum hvort á öðru.
Barnaeyjan
(Barnens Ö)
Sviþjóð 1980
Stjórn: Kay Pollack
Handrit: Kay Pollack, Ola Ols-
son, Carl-Johan Seth, byggt á
samnefndri skáldsögu P.C. Jer-
silds.
Aðalhlutverk: Thomas Fryk,
Anita Ekström, Ingvar Hirdwall,
Hjördis Petterson, Sif Ruud
Sýningartimi: 108 minútur
Hátið: Berlin 1981
Sænskir blaðagagnrýnendur
eru þekktari fyrir lága tóna en of-
hlæði i umsögnum sinum. En um
Barnaeyjuna, nýjustu mynd Kay
Pollack, sögðu þeir meðal ann-
ars: „Þessi mynd segir allt”,
„Þetta er meira en meistara-
verk”, „stórkostlegt” o.s.frv.
Pollack er einnig höfundur
myndarinnar Elvis, Elvis, sem
sýnd var hérlendis.
Þaö er vandaverk að fjalla um
hugarheim barnsins og forvitni-
legt fyrir okkur Islendinga að sjá
hvaða lausnir Sviar hafa fundið á
efni sem mikill hluti islenskrar
kvikmyndaframleiðslu hefur
hingað til snúist um. Pollack not-
ar metsölubók rithöfundarins
P.C. Jersilds til að gera mynd um
ellefu ára dreng og leit hans að
sjálfum sér. Það liggur mikið við
fyrir barnið að finna haldbær svör
áður en kynhvötin hellist yfir og
hefur endaskipti á hlutunum. Og
drengurinn Reine teflir djarft.
Hann býr einn með móður sinni,
faðir hans er óþekktur, og það er
ef til vill bara betra — þá getur
hann verið hetja i friði. Reine er
ellefu ára og það er heitt sumar i
Stokkhólmi, móðir hans ætlar að
senda hann i sumarbúðir þvi sjálf
þarf hún að fara i burtu. En hann
hefur engan áhuga á sumarbúð-
um, allra sist núna, og honum
tekst að leika á móður sina: hún
■ Sænska mvndin ,
þjóð og víðar.
.Barnaeyjan” hefur notið gifurlegra vinsælda I Svi-
fer en hann verður eftir upp á eig-
in spýtur og lendir i ýmsum ævin-
týrum. Hann vinnur við að búa til
útfararkransa, gerist leikari,
lendir i lifshættu, i löggunni og
vondum félagsskap. Þegar
sumarið er liðið stendur eftir ell-
efu ára gamalreyndur maður.
Puntila og Matti vinnu-
maður hans
(Herr Puntila och hans drang
Matti)
Finnland og Sviþjóö 1979
Stjórn: Ralf Lángbacka
Handrit: Ralf Lángbacka, byggt
á leikriti eftir Bertolt Brecht og
Hellu Wuolijoki
Aöalhlutverk: Lasse Pöysti,
Pekka Laiho, Arja Sijonmaa,
Martin Kurtén
Sýningartimi: 112 minútur
Bertholt Brecht var alltaf
ósáttur við kvikmyndir sem gerð-
ar voru eftir verkum hans og fór
oftar en einu sinni i mál við fram-
leiðendur, en þeim málaferlum
tapaði hann vist öllum. Nú er
Brecht allur og óvist hvernig
hann hefði tekið þessari sænsk-
finnsku kvikmyndagerð á Puntila
og Matta. En vafalitið hefði það
þó glatt hann að Ralf Lángbacka
skyldi taka að sér þetta verk, en
hann mun vera með meiri Breeht-
túlkendum i heiminum i dag.
Ennfremur eru Puntila og Matti
hér á heimaslóðum, þvi Brecht
skrifaði verkið einmitt i útlegð i
Finnlandi árið 1940 ásamt finnsku
skáldkonunni Hellu Wuolijoki.
Siðan hefur það talist með mestu
nútimaleikverkum.
Þar segir frá Puntila óðals-
bónda sem er vellrikur gósseig-
andi, harður húsbóndi og ofstopa-
maður þegar hann er allsgáður,
sem er betur fer sjaldan. En
hifaður breytist hann i gjafmild-
an bjartsýnan öðling, alminileg-
heita manneskju. En i þvi ástandi
vinnur hann gegn eigin hagsmun-
um, það er að segja Puntila góss-
eiganda. Kófdrukkinn trúlofast
hann fjórum alþýðustúlkum i einu
og ræöur atvinnuleysingja i
vinnu, þessum samningum riftir
hann svo þegar af honum er runn-
ið. 1 gegnum þykkt og þunnt er
Matti bilstjóri við hlið hans og
veröur allt að þola, jafnt uppá-
tækin i fyllerium sem skammirn-
ar þegar Puntila er allsgáður.
I brúðkaupi dóttur Puntila og
sendiráðsfulltrúa nokkurs svifur
á kall, hann fleygir tengdasynin-
um væntanlega á dyr og gefur
Matta dóttur sina og sögunar-
myllu i ofanálag. Siðan staflar
hann mublum i imyndað fjall og
dregur Matta með sér i fjall-
göngu .UppúrþessuerMatta nóg
boðiö. Hann fer.
burðaleikstjóri og færa jafnframt
sönnur á að það er ekki atburða-
rásin sem góð mynd byggist á,
heldur samtvinnaðri hreyfingu
tilfinninga, sjónleikjum, orðum
og röddum.
Sonarómynd
(Un mauvais fils)
Frakkland 1981
Stjórn: Claude Sautet
Handrit: Claude Sautet, Daniel
Biasini, J-P Torok
Aðalhlutverk: Patrick Dewaere,
Yves Robert, Birgitte Fossey,
Jaques Dufilho, Claire Maurier
Claude Sautet á langan feril að
baki sem kvikmyndaleikstjóri og
hefur notið mjög almennra vin-
sælda, enda fjalla nær allar
myndirhans um franskan meðal-
jón, fjölskyldu hans og vinahóp,
daglegt amstur, gleði og sorgir.
En fjöldahylli á Claude Sautet
ekki einungis efniviö sinum aö
þakka, heldur fremur vegna hins
að hann spilar velá sitthljóðfæri.
Hann lærði söng frá bamsaldri og
það sem er kannski aðalsmerki
Claude Sautet er rækt hans við
hljómfall og laglinu myndmálsins
ef svo mætti að oröi komast.
Þessar hógværu myndsögur hans
hljóma sannari en lífið sjálft.
Sonarómyndfjallar um samband
piltsins Bruno og föður hans. 1
upphafi myndarinnar snýr hinn
glataði sonur heim eftirfimm ára
fangelsisvist i Bandarikjunum
fyrir eiturlyfjasölu. Móðir hans
hefur dáið i f jarveru hans, faðir-
inn ásakar hann um aö bera
ábyrgð á dauða hennar og
feðgunum sinnast alvarlega.
Bruno reynir að ná sér á flot i
samfélaginu, byrjar sem verka-
maður og endar i bökabúð hjá
göfuglyndum homma og óperu-
unnanda. Þar vinnur li"ka ung
kona sem enn á eftir að losa sig
endanlega úr ánauð eiturlyfj-
anna...
Leikararnir i myndinni eru
engir aukvisar: Patrick Dewaere
og Brigitte Fossay eru bæði I allra
fremstu röð franskra leikara.
Gullöldin
(L’Age d’or)
Frakkland 1939
Stjórn: Luis Bunuel
Handrit: Luis Bunuel og Salvador
Dali
Aðalhlutverk: Gaston Modot, Lya
Lys, Caridad de Labardesque,
Pierre Prévert, Artigas, Max
Ernst
Sýningartimi: 67 minútur
Gullöldin hefur aldrei áður
verið sýnd hérlendis, þótt óefað sé
hún bæði elst og frægust þeirra
mynda sem nú eru á kvikmynda-
hátið. Ekki er óliklegt að hún sé
lika sú sem á lengsta lifdaga fyrir
höndum.
Þegar Gullöldin var frumsýnd i
Paris 3ja desember 1930 lagði liö-
safnaöur úr samtökum ættjarðar-
sinna, andgyðinga og önnur öfga-
sinnuð hægriöfl kvikmyndasalinn
i rúst og kærði myndina sem var
bönnuð eftir mikil blaðaskrif.
Hálfri öld siðar var Gullöldin
sýnd á kvikmyndahátiðinni i
Cannes 1981 i heiðurs- og
virðingarskyni við meistarann
aldna, Luis Bunuel, en hátiðin var
tileinkuð honum. Þar varð lýðn-
um ljóst að myndin hefur ekki
tapað neinu af upprunalegri ögr-
un, frumkrafti og hamslausri
erötik sem allt ætlar um koll að
keyra. 1 myndinni gekk Bunuel,
sem þá skipaði flokk súrrealista,
svo rækilega i skrokk á siðferðis-
postulum, kirkju, riki og yfirleitt
flestöllum máttarstólpum
borgaralegs þjóðfélags að tæpast
verður lengra gengið, né heldur
hefur nokkrum tekistað gera það
af jafntærri, barnslegri ögrun og
einfaldleik.
Segjamætti um Gaston Modot,
aðalpersónu Gullaldarinnar að
þar hefði Chaplin hittömmu sina,
þvi Modot er um margt i ætt við
Charlie, en gengur þó miklu
lengra en hann og uppátækin eru
slik aö fólk ærist af barnslegri
kátfnu yfir kollvörpun á öllu sem
mönnum er heilagast. Gullöldin
er ein af þeim myndum sem
þýðingarlaust er að rekja sögu-
þráðinn úr, þvi s jón er sögu ri'kari
i oröanna fyllstu merkingu þegar
bestu kvikmyndir heimsins eiga i
hlut.
Sonur marmaramannsins
(Czlowiek Zlaza)
Pólland 1981
Stjórn: Andrzej Wajda
Handrit Aleksander Scibor-
Rylski
Aðallilutverk: Jerzy Radzwii-
owicz, Krystyna Janda, Martin
Opania, Irena Bryska, Boguslaw
Linda, en ennfremur taka þátt
Anna Walentynowicz og Lecb
Walesa.
Sýningartimi: 140 mfnútur
Hátíðir: Cannes 1981, og blaut þar
Gullpálmann, sem eru æðstu
verðlaun hátfðarinnar.
■ Andrzej Wajda sat eftir i Pól-
landi meðan aðrir frægir kvik-
myndaleikstjórar á borð við
Polanski, Skolimowski og
Zulawski völdu þann kostinn að
flýja pólitiska ritskoðun og
þrengingar. Wajda kaus að
standa i návigi við pólskan veru-
leika, reyna að túlka hann eftir
bestu getu og taka þannig þátt i
viöleitni til endurbóta.
Alla tið hefur ferill Wajda verið
linnulaus sigling milli skers og
báru og ýmsu hefur hann þurft að
kyngja um dagana. En hann
hefur hvorki gerst „andófs-
maður” né hafnað alveg rikjandi
kerfi, heldur hefur hann af mikilli
list leikið hlutverk vandræða-
barns sem þykir allur varinn
góður.
Af þeim sökum tókst honum að
gera myndirnar um feðgana
Marmaramanninn og Járnmann-
inn sem vart hafði verið hugsan-
legt fram að þvi. 1 Marmara-
manninum, sem sýnd var hér á
kvikmyndahátið fyrir tveimur
árum, var fjallað um timabilið
frá 1950, timann þegar áhrif
Stalinsvoru sem mest, til 1976, en
þá nam myndin staðar i skipa-
smiðastöðinni frægu i' Gdansk. I
lok Marmaramannsins var
upplýst að verkalýðshetjan fyrr-
verandi, faðirinn Birkut, heföi
fallið i óeiröunum i skipasmiða-
stöðinni 1970.
Járnmaöurinn gerir sina út-
tekt á áttunda áratugnum, þar er
það sonurinn, verkfallsnefndar-
maður, sem hefur tekið sæti föð-
urins. Hann á nú barn með
Agnieszku, kvikmyndaleikstjór-
anum sem reyndi að grafast fyrir
um örlög Birkuts i Marmara-
manninum, þau giftast á
kaþólska visu og einn af vottum
þeirra er sjálfur Lec Walesa.
Myndin endar á hinni sögulegu
stund þegar skipasmiðastöövarn-
ar i Gdansk voru opnaðar á ný i
september 1980 og verkfalls-
mennimir streyma aftur til
vinnu. Samstaða hafði sigraö — I
bili...
I Járnmanninum fléttarWajda
saman leiknum atriðum og heim-
ildamyndum um hina sögulegu
atburði, skáldskapinn og raun-
veruleikann, tengir hann svo
saman með einum aðal-,,leikar-
anum ”, fréttamanni sem sendur
er af yfirvöldum með þvi augna-
miði aö safna efni um þessa
„andbyltingarsinna sem misnota
sér verkalýösstéttina”. Hann
leggur upp ( efnisleit og það er i
viðtölum hans og vettvangskönn-
un sem þróun mála fram að þessu
fagnandi augnarbliki er skýrö.
Niðurlag myndarinnar er að sögn
ógleymanlegt, þó þvi miður kveöi
nú við nokkurn annan tón i borg-
um og sveitum Póllands.
Meistara Andrezej Wajda ætti
að vera óþarfi aö kynna fyrir
islenskum kvikmyndaunnendum,
fjöldi mynda hans hefur veriö
sýndur hér á kvikmyndahátiðum,
iFjalakettinum og isjónvarpi. Og
núsitur Wajda vist ifangelsi eftir
að hafa lánast að þræða einstigið
milli listræns frelsis og þjónkunar
i marga áratugi.
^4
■ (jr Járnmanni Wajdas, sem nú situr að likindum I fangelsi fyrir vikið.