Tíminn - 31.01.1982, Blaðsíða 30
30
á bókamarkaði
B Tbrsupef besfvlíír by fh*' authof
T ,rf THE BLACK MARBLE anrf
5 THECHOíRBOYS
JOSEPH
WAMBAUGH
THE ONIO
FIELl
By the authorof
One HundrecJ Vtears of SoUtude
Morquez ís a speUbtnder
—-----sm.'fATt*-:-
INNOCENT
ERENDIRA
GABRIEL GARCÍA
HARQOEZ
Joseph Wambaugh:
The Onion Field
Macdonaid Futura 1981
■ Wambaugh er lögga i L.A.
sem tók að skrifa bækur, fyrst og
fremst um reynslu sina (og
annarraíf starfi Kvikmyndir hafa
verið gerðar eftir ýmsum bóka
hans, svo sem The New Centur-
ions og The Choirboys, og nú
siðasteftir TheOnion Field. Þessi
bók sver sig óneitanlega mjög i
ættvið In Coid Blood eftir landa
Wambaughs, Truman Capote, að
minnsta kosti að efni og efnistök-
um. Wambaugh byr hins vegar
ekki þrátt fyrir góða spretti, yfir
hnitmiðuðum stil Capotes. Efnið
er sakamái sem mun hafa gerst i
raunveruleikanum, uppbyggingin
er næsta klassisk. Fyrst kemur
morðið, siðan blóðugur eltingar-
leikur og þrátefli við lögreglu,
loks er synt inn i réttarsal þar
sem ýmislegt skrýtið kemur
fram .Ekki væri fjarri sanni að sá
hluti væri bestur.
VIRGIHIA WGÐLF
A Writer’s Diary
Gabriel Garcia Márquez:
Innocent Eréndira
Picador 1981
■ Smásögur, og ein lengri
nóvelia,eftir höfund Hundrað ára
einsemdar. Smásögurnar eru
flestar mjög stuttar, er það að
vera vitur eftir á að lita á þær
með skissur fyrir Hundrað ára
einsemd? Varia. Þær eru altént
skrifaðar i upphafiferils Márquez
og í þeim öllum er að finna sáð-
korn sem að lyktum óx af
sniildarverkið sjálft. Titilsagan
er skrifuð eftir Hundrað ára ein-
semd og segir frá stúlku sem þar
var minst á nokkrum orðum —
stúlkan sem brenndi óviljandi hús
ömmu sinnar og varð fyrirþað að
selja likama sinn fyrir nýju húsi.
Lýsing stúlkunnar, ömmunnar og
karlmannsins Ulises jafnast fylli-
lega á við lýsingará Búendianum
i Hundrað ára einsemd, sem er
ekki litið hrós. Þetta er tragisk
saga en skrifuð af húmor, stakri
snilld.
Virginia Woolf:
A Writer’s Diary
Triad Panther 1979
■ Skyldi það eiga fyrir Virginiu
Woolfaðliggja aðverahelst kunn
af leikriti Albees, Hver er hrædd-
ur viö Virginiu Woolf? Þaö væru
leiö örlög, þvi á sinni tið var
hún býsna mikilhæfur rithöfund-
ur þótt eitthvað hafi hún látið á
sjá að undanförnu. Hún var i hópi
„Bloomsbury”-manna, rithöf-
unda, listamanna og menningar-
vita, sem létu að sér kveða á
Englandiá fyrri hluta aldarinnar,
hún skrifaði margar skáldsögur
en vann sér ekki siöur frægð fyrir
beinskeytta gagnrýni og greina-
skrif. Hún átti tU að fá slæm
þunglyndisköst og lét lifið árið
1941 fyrir eigin hendi. Hér eru
brot lirdagbókum hennar frá 1918
til 1941, mögnuð lesning á köflum
og aukinheldur fróðlegt mat og
yfirlityfir treskt menningarlif á
þessum tima. Eipna minnisstæö-
astar eru þó lýsingar hennar á
hlutskipti rithöfundar, svo og
dapurlegirkaflarfrá siðustu dög-
um hennar.
Douglas R. Hofstadter:
Gödcl, Escher, Bach: An
Eternal Golden Braid
Vintage Books 1980.
■ Hvað er þessi bók fyrir nokkuð?
Til að fá eitthvað af viti út úr
henni er, held ég, bráðnauðsyn-
legt að hafa verið hærri en 1.5 á
stúdentsprófi i stærðfræði! Höf-
undurinn er stærðfræðingur og
tölvufræðingur og hann kallar
þessa bók „Ummyndunarflugu
láti huga og vélar i anda Lewis
Carroll”, sem segir líklega litið.
Útgangspúnktar eru stærð-
fræðingurinn Gödel, myndlistar-
maðurinn Escher og tónskáldið
Bach, leiðsögumenn um þessa
heimsmynd stærðfræðinnar eru
Akkilles og skjaldbakan. Og það
er fátt undir sólunni sem ekki er
tæpt á i bókinni, það er aö segja
undir visindasól. I rauninni er
þetta ekki annað en afrakstur
hugsana höfundarins og vist að
bollaleggingar hans eru á marg-
an hátt ákaflega athyglisverðar.
Hitt er svo annað mál að tilaðfá
meira en botn i stöku staði er sem
sé nauðsynlegt að vera vel að sér i
stærðfræði, rökfræði, liffræði, lif-
eðlisfræði og eðlisfræði, jafnvel
heimspeki. Fyrir þá áem það eru
er bókin sennilega gullnáma.
■ Bækurnar hér aö ofan eru fengnar hjá Bókabúö Máls og
menningar.
Sunnudagur 31. janúar 1982
Horacio Quiroga:
Ævintýri úr frumskóginum
Guðbergur Bergsson þýddi úr
spænsku
Bjalian 1981.
■ Nú á timum uppeldisfræði-
legra barnabóka, nú á timum
þegar Rauðhetta er umrituð til
að eyða ofbeldi og vininu sem
stelpan færði ömmu sinni, nú á
timum sem viðurkenna ekki
nauðsyn óhugnaðar i ævintýrum
— þá gefur bókaútgáfan Bjallan
út Ævintýri úr írumskóginum.
Þar koma fyrir eiturslöngur sem
hringa sig utan um flamengó-
fugla, krókódilar sem heyja strið
gegn gufuskipum og bryndrek-
um, deyjandi risaskjaldbaka eftir
árás tigrisdýrs, hrökkviskötur i
blóðugri orrustu við annan tigur,
löt býfluga sem lærir að vera iðin,
blind hind sem fer i heimsókn til
veiðimannsins, apakettir og
krakkahvolpar, fjaöralaus páfa-
gaukur, og fleiri skrýtnar
skepnur og manneskjur. Sem sé
langur vegur frá Einar Áskeli og
Sigrúnu eignast systur. Þó er
mórall i þessum sögum. Þær eru
dæmisögur eins og öll góð ævin-
týri, hér eru það dýrin sem reyna
að standast ásókn mannsins, en
þau eru tilbúin til aö bindast sam-
Krokódílarnir sem fara í strfð
Afbragðs barnabók
— „Ævintýri úr frumskóginum”
eftir Horacio Quiroga
tökum viðhinn réttláta mann. Og
dýrinerujafn misjöfn og þau eru
mörg, hvert meö sinu sniði og
eiginleikum, sum þeirra svo löt
að nenna ekki að vera frjáls sem
er eðli þeirra. Þá er illa komið er
ekki svo.
1 þessum sögum er tæpast fyrr-
nefndur óhugnaður ævintýra, þó
hvergi sé dregin dul á að lifs-
baráttan er eilift strið, en mér
þykir ótrúlegt annað en einmitt
svona sögur séu hollari íyrir börn
en uppeldislegar sögur. Er ekki
mest um vert að börn nái að
þroska imyndunaraíl sitt, fái til-
íinningu fyrir margbreytileikan-
um i öllu sinu veldi. Enn er ekki
uppvaxin sý kynslóð sem þekkir
litið annað en gerilsneyddar
sögur úr hvunndeginum, skyldi
hún ekki verða fátækari en fyrri
kynslóðir sem uxu úr grasi með
blóðsúthellingum Grimmsævin-
týra, vondum stjúpum og grimm-
um nornum, dvergum, tröllum,
huldufólki, skrimslum, forynjum
og allra handa fyrirbærum öðrum
sem finnast i þjóðsögum og raun-
verulegum ævintýrum? Það er
partur mannsins sem slikt höfðar
til og má ekki vanrækja.
,,Hin einfalda dýpt...”
Svo er annað. Þetta eru
ljómandi fallegar sögur, Ævintýri
úr frumskóginum. Ætti aö vera
fengur að þeim fyrir hvert ein-
asta barn, og ekki frá þvi að
fullorðnir geti haft gaman af
þeim lika. „Hin einfalda dýpt...”
eins og segir á bókarkápu.
Á höfundinum, Horacio
Quiroga, veit ég engin deili og
litlar upplýsingar eru geínar á
kápu bókarinnar. Þó er ljóst að
hann er Suður-Amerikumaöur,
liklega Argentinubúi, og segir að
engin suðuramerisk barnabók
hafi náð slikri hylli sem Ævintýri
úr frumskóginum. Þaö er vel
skiljanlegt. Þetta er afbragðs
bók.
Guðbergur Bergsson hefur i
fjölda ára gengið manna best
fram i þvi að kynna fyrir okkur
Islendingum bókmenntir Suöur-
Ameriku og hafi hann alla þökk
fyrir. Nú er röð hans komin aö
barnabókmenntum og enn meiri
þökkfyrir það. Bókin er á afskap-
lega fallegu máli, i sjálfu sér ein-
földu, en kjarnyrtu og vönduöu.
Sterk tilhneiging nú til dags er að
skrifa barnabækur á barnamáli
eða þvi sem næst, ekki eykur það
mál tilfinningu ungu kyn-
slóðarinnar. Hér er annað upp á
teningnum.
Útgáfan er mjög vönduð og
smekkleg. Bókin er i f remur stóru
broti og með stóru letri, svo það
ætti að veitast létt fyrir krakka að
lesa hana. Einnig eru i henni
fallega gerðar myndir og stil-
hreinar skreytingar. I stuttu máli
— það er ekkert nema gott eitt að
segja um þessa bók. Hún á skilið
mun meiri athygli en hún hefur
hingað til fengiö.
—ij-
BANDARÍKIN?
— Bandaríkjasaga Samuels Eliot Morisons
Samuel Eliot Morison:
The Oxford History of the
American People, 2
Mentor Book/ New American
Library 1980
■ Hvað vita menn i rauninni um
sögu Bandarikjanna, þessa stór-
veldis sem ræður hálfu i heimin-
um þegar verst lætur? Já, það
voru nýlendur á austurströndinni,
svo voru einhverjir menn að
fleygja tepokum i sjóinn, George
Washington var hershöfðingi og
sagði aldrei ósatt, Jefferson var
einhversstaðaráþvælingi, gottef
varð ekki þrælastriö, jú Abraham
Lincoln var myrtur, svo... Það er
nú það. Likast til er þekking
manna ekki svo miklu mdri en
þetta.annarra en þeirra sem hafa
beinlinis stúderað fagið. Þessi
bók Morrisons er ákaflega að-
gengilegt yfirlit yfir sögu Banda-
rikjanna, og eins og vænta mátti
margt sem kemur ófróðum á ó-
vart.
Til að munda: að aldrei varð
hin nýja bandariska þjóð fegnari
en þegar George Washington lét
af forsetaembætti. Að ekki mátti
miklu muna að Alexander Hamil-
ton tækist ætlunarverk sittog yrði
einslagsNapóleon hins nýja nTíis.
Hversu veikt þetta nýja riki var
stjórnarfarslega, flokkadrættir
óskaplegir. En jafnframt hversu
fljótt það var aö ná sér á strik
hernaðarlega og einkum og sér i
lagi efnahagslega. Hversu sóknin
vestur á bóginn var margþæít og
meðferðin á Indiánum skilyröis-
litið vond. Og svo framvegis.
Þessari bók lýkur skömmu eftir
borgarastyrjöldina þegar hafið er
uppbyggingarstarf að nýju, eftir
það hafa Bandarikin nær stöðugt
verið i sókn. Kannski þar til nú
allra siðustu ár. Það er býsna á-
hugavert hvernig Bandarikin
fóru smátt og smátt fram úr
Evrópulöndunum iflestu tilliti, sú
þróun var að visu ekki oröin er
þessari bók lýkur en sýnt hvert
stefndi — nema hvað ótrúlega
margir i Evrópu voru algerlega
blindir fyrir þvi.
Hamilton & Burr
Samuel Eliot Morison er einn
kunnasti sagnfræðingur Banda-
rikjanna og þessar bækur hans
um sögu Bandarikjanna voru
mjög rómaðar. Hér er vel að
merkja aðeins til umsagnar 2.
bindið af þremur, nær frá 1789
þegar Washington tekur við for-
setaembætti og lýkur sem áður
segir eftir lok þrælastriðs. Allir
þeirfeður Bandarikjanna sem við
þekkjum af litlu nema nöfnum
koma hér við sögu og Morison á
mjög létt með að lýsa þeim i örfá-
um dráttum og lesandi tekur
texta hans góðan og gildan. Hér
er Hamilton (meira hvað allir
Bandarikjamenn eru veikir fyrir
Hamflton, það er liklega rétt að
þeir séu ákaflega hallir undir
kóngafólk, Hamilton uppfyllti þau
skilyrði rétt eins og Kennedy
siðar),hér er Aaron karlinn Burr
sem drap hann i einvigi út af
skiterii, Jefferson, Andrew Jack-
son, Henry Clay sem hefur, lik-
lega afþvihonum tókst aldrei aö
verða forseti, áunnið sér óskipta
aðdáun, hér eru óþekktu forset-
arnir uns kom að Lincoln og hér
er Lincoln. Og Jefferson Davis og
Robert E. Lee, Ulysses S. Grant
og allir hinir strákarnir.
Morison heppnast að skrifa
mjög læsilega sagnfræðibók, sem
er ekki öllum gefið, og bókin get-
ur talist beinlinis skemmtileg.
Það er athyglisvert hversu inni-
leg samúð hans er með Indiánun-
um marghrjáðu, það er lika
athyglisverthvemig honum tekst
að spinna fólkið i landinu inn i svo
yfirgripsmikla bók sem
hlýtur,eðli málsins samkvæmt,
að snúast fyrstog fremst um leið-
togana. Hann birtir meira að
segja nótur yfir þau lög og ætt-
jarðarkvæði sem vinsælust voru á
hverjum tima!
Bandarilcin eru staöreynd sem
seint verður umflúin, eða ætli það
ekki? Bók eins og þessi eykur
náttúrlega skilning á eðli þessa
stóra og margbrotna lands,
varpar ljösi á ýmsa litt kunna
þætti í sögu þess og uppbyggingu.
Mjög góð sem slik.
—'j-