Tíminn - 07.02.1982, Blaðsíða 14

14
Sunnudagur 7. febrúar 1982.
Sunnudagur 7. febrúar 1982.
SÍiiJ'.’íi
15
KVERNELAND
PLÓGAR
OG HERFI
Með tilkomu breyttra
lánarreglna til endurvinnslu
túna, er ekki úr vegi að huga að
KVERNELAND
jarðvinnslutækjum.
Frá Kverneland Fabrikk i Noregi, stærsta
búvélaframleiðanda á Norðurlöndum um
áraraðir, útvegum við yfir 20 mismunandi
gerðir og stærðir af plógum.
Plógarnir eru byggðir i einingum, þannig
að hægt sé að fjölga eða fækka skerum
eftir jarðvegsgerð og stærð dráttarvélar,
þvi eru þessir plógar einnig hentugir fyrir
búnaðarfélög, þar sem jarðvegur og stærð
dráttarvéla hjá bændum er misjöfn.
Plógarnir eru fáanlegir með þrem
strengjabreiddum 12, 14 og 16 tommu.
Sjálfvirkt öryggi er fáanlegt á skerana,
sem lyftir þeim upp úr plógfarinu ef
plógurinn rekst i fasta hluti.
Frá KVERNELAND
útvegum við einnig
fjórar gerðir af diskaherfum.
Herfin eru fáanleg hvort heldur sem plóg-
herfi (með skertum diskum) eða venju-
legt.
Herfin eru tengd á þrítengibeisli og þvi
auðveld i flutningi milli staða.
Fáanlegar stærðir
Diskafjöldi vinnslubr. þyngd
24diska(tvöf.) 2,4 m. 464 kg.
37 diska(tvöf.) 3,2 m. 663 kg.
40 diska (tvöf.) 4,0 m. 739 kg.
ISdiska (tvöf.) 4,8 m. 807 kg.
Vinsamlegast pantið strax til að
tryggja afgreiðslu fyrir vorið.
G/obus?
'LAGMÚLI 5, SlMI 81555
krossgátan
Ingibjörg 2.28
■ Ekki gátum viö sagt skilið við
krossgátur án þess að fá nokkra
menn til aö reyna sig á þessu
sviði. Við völdum hina daglegu
krossgátu Timans, þá sem birtist
i gær, föstudaginn 5. febrúar, og
kölluöum hingað til okkar fjöra
aöila, af ýmsu tagi. Af einhverj-
um dularfullum ástæðum var
ákveðið að fá pröfkjörskandidata
til aö leiða saman hesta sina,
þeim þótti þetta jafn undarlegt og
okkur, en féllust samt á aö koma.
krossgáta
3772.
Lárétt
1) Hindra. 6) Fara á sjó. 8) Eyða.
9) Lim. 10) Emm. 11) Orka. 12)
For. 13) Oskur. 15) Frekju.
Lóðrétt
2) Tillegg. 3) Reiþi. 4) Orka. 5)
Dallar. 7) Háa, 14) Sólareuð.
«KANDIDAR SPREYTA SIGI
„Alltaf skemmtilegt þegar fólk
getur hlegið að manni,” sagði
Guðrún ÁgUstsdóttir, Alþýðu-
bandalagi.
Einn er frá hverjum flokki,
kvennaframboðið er illa fjarri
góðu gamni en ekki vissum við
hverjirþar verða ofarlegaá lista.
Og fengum þar að auki konur úr
þremur flokkum — sláum út
Bretana sem segja móti Shirley
Williams: „Ein kona er nóg!”
i með reglulegu millibifi. Víð-
kunnar eru krossgátur stórblaðs-
ins The Times, sem fólk af öllum
stigum þjóöfélagsins situr með
sveittan skallann við að ráða. Og
þykir engum mikið.
Enskar krossgátur eru reyndar
ólikar kunnustu krossgátunum is-
lensku aö þvi leyti að skýringar
eru ekki skrifaöar inn á gátuna
sjálfa, og svo er heldur ekki i
nærri öllum tilvikum spurt um
samheiti, heklur gefur skýringin
oftar til kynna eitthvert nafn, at-
burö, stað og svo framvegis.
Krossgátusmiðir blaðanna hafa
lengstum verið miklir huldu-
menn, nöfn þeirra fylgja ekki
krossgátunum og fáirvita hverjir
þaö eru sem búa til daglega eða
vikulega dægrastyttinguna. Við
drögum hér fram i dagsljósið að
minnsta kosti tvo þeirra, og að
auki er rætt viö fulltrúa ritstjóra
á Morgunblaðinu sem umsjón
hefur með krossgátunni i þvi
blaði.
Einfalt en flókið
Okkar eigin krossgátusmiður,
hér á Timanum, heitir Þórarinn
Þór, sóknarprestur á Patreks-
firöi. Við hringdum i Þórarin.
„Hvernig ég fer að þessu? Nú,
að gripa i þetta, en ekki vildi ég
hafa þetta að aðalstarfi. Þá er ég
hræddur um að þetta yrði fljót-
lega þreytandi. Enda hviliég mig
inn á milli en tek þetta i skorp-
um.”
..Þú getur ekki spurt að
þessu”
A Morgunblaðinu varð fyrir
svörum Þorbjörn Guömundsson,
fulltrúi ritstjóra. Hann þrætti að
visu ákveðið fyrir það að vera
krossgátusmiður blaðsins, en
sagðist sjá um krossgáturnar i
blaöinu og það hefði komið fyrir
að hann hefði þurft að hlaupa i
skarðið.
— Og hvernig fórstu þá að þvi?
„Hvernig ég fór að þvi? Hvaö
áttu við? Hvernig ferð þú að þeg-
ar þú ætlar að skrifa grein?”
— Ég sest niður...
„Já! Þá hefurðu það! ”
— En...
„Sjáðu til. Þú getur ekki spurt
að .þessu. Spurðu skáld hvernig
það semji kvæði og hvaö það taki
langan tima. Eða rithöfund hvað
hann er lengi með eina sögu.
Þetta er voðalega misjafnt.”
— Og hversu lengi ertu með
hverja, að meðaltali?
„Getur þú spurt skáld hvað það
er lengi að semja ljóð? Það er
hætt við að fátt verði um svör.
Eins er með krossgátur. Þetta
getur tekið skamman tima, en
þetta getur lika tekiðm jög langan
tima.”
— Hvað þarf krossgátusmiður
helst að hafa til að bera?
„Auðvitað þarf hann fyrst og
fremst að hafa orðaforöa, og gott
vald á málinu. Reyndar held ég
aö krossgátur geti verið mjög
gagnlegar.að þærgetiaukið vald
manna á móðurmálinu, þeir fara
aö hugsa meira um málið en þeir
gerðu ella. Ég veit til dæmis að
margir þeirra sem byrja að fást
við krossgátur fá sér fljótlega
orðabækur, til dæmis Orðabók
Menningarsjóðs, og þeir fara að
velta orðunum fyrir sér. Þannig
eru krossgáturnar mjög gagnleg-
ar.
Skólarnir mættu nota
krossgátur meira
Ég mætti kannski skjóta þvi að
að ég tel aö skólarnir mættu nota
krossgátur miklu meira en gert
er, og byrja strax i barnaskóla.
Þær eru ekki aðeins til þess falln-
Það eruliklega flestirsammála
um að töluverð hætta
steðjar nú aðmóðurmálinu.og ég
tel sem sagt að krossgátunotkun
gæti lagt sitt af mörkum til að
sporna viö þeirri hættu. Kross-
gátur eru oftast skemmtilegar að
glima við, en móðurmálskennsla
má umfram allt ekki vera leiðin-
leg.”
— Hvernig berðu þig að við að
semja krossgátur?
, ,Ég sest niður með autt blað og
reyni að fá hugmyndir, en legg
mig siðan mjög fram um að bæta
það eftir fremsta megni. Ég álit
að krossgátusmiðir beri mikla
ábyrgð, og miklu meiri en fólk
gerirséralmenntgreinfyrir, ein-
mitt vegnaþesssemég vék að áð-
an. Og það má lengi bæta kross-
gátu.
Skýringarnar vanda-
samastar
Það sem kannski er vandasam-
ast er að búa til nothæfar skýring-
ar, eftir að orðin i krossgátunni
sjálfri eru komin. Skýringar ráða
miklu, til dæmis um það hversu
létt eða þung krossgátan er. Það
er nú einn vandinn, hún má ekki
vera of létt, þvi þá missir fólk
áhugann, en hún má heldur dcki
Jósteinn 27.45
mikið að borgarmálum og eink-
um einbeitt sér að strætisvögn-
um. Einsog fram kom héraö ofan
tók GuðrUn þessa litlu keppni
okkar hæfilega alvarlega, en
kvaðst ekki vön að leysa kross-
gátur, fremur en Jósteinn.
Fór enda svo að gátan vafðist
nokkuð fyrir henni, og einkum
fimmstafa orð yfir „frekju”. ,,Ég
þekki svo litiö af freku fólki,”
sagöi hún. Að lokum náöi hún þó
þviorði.en gafstaö þvibúnu upp,
og átti eftir tvö orð. Hún hafði
reynt sig i 12.45 minútur.
Guðríður Þorsteinsdóttir, lög-
fræðingur og formaður Jafn-
réttisráðsins, hefur að sönnu enn
ekki tekið þátt i neinu prófkjöri.
Hún mun hins vegar hafa lýst þvi
yfirað hún myndi taka þátt i próf-
kjöri Alþýðuflokksins, og fróðir
menn spá henni ágætum árangri
þar.
3772.
Lárétt
1) Hindra. 6) Fara á sjó. 8) Eyöa..
9) Lim. 10) Emm. 11) Orka. 12)
For. 13) Oskur. 15) Frekju.
Huldumenn dagblaðanna spurðir um iðju sína
■ Krossgátur eru skrýtnar. Ein-
hvers staöar úti i bæ situr maður
og raöar oröum saman á blaö.
strokar þau svo ut en skilur eftir
ýmis mcrki seiti eiga aö gefa öðr-
um visbendingu um þau. Svo er
krossgátan birtiblaöi, timariti og
jafnvel á bók, og fjöldinn af fólki
tekur sér fyrirhendur að finna hin
týndu orö. Eyða i þaö ómældum
tima, gefast flestir ekki upp fyrr
en verkinu er lokið. En svo er þvl
lokið. Enn hefur engum dottið i
hug að reikna út hversu mörgum
mannsævum erá hvcrjum sunnu-
degi sóaö i það aö ráöa krossgátu
en þau eru áreiðanlega geysi-
mörg. Sennilega eins gott að eng-
um detti i hug að reikna þessar
tölur Ut.
Krossgátur tiðkast um allan
heim en erfitt reyndist að fá upp-
lýsingar um hvar og hvenær þær
hefðu fyrst byrjað að ræna fólki
tima. Þó leikur grunur á að það
hafi gerst á Englandi, enda er
krossgátuhefð mikil þar i landi —
raunar i'þróttagrein sem keppt er
Guðrún 12.45
Frá Fram sóknarflokknum
mætti til leiks Jósteinn Kristjáns-
son, sem flestum að óvörum
skaust i þriðja sætið i nýbúnu
prófkjöri flokksins fyrir borgar-
stjórnarkosningarnar. Jósteinn
var reyndar tregur til, kvaðst
ekki vanur að ráða krossgátur og
prófaði með litlum árangri að
leysa krossgátuna i barnablaöinu
Æskunni. Hann vildi þó ekki skor-
ast undan, er hart var að honum
lagt.
Skemmstfrá aö segja, þá sagði
reynsluleysi Jósteins til sin við
þolraunina. Hann sat við í 27.45
minútur en varð þá að „skila
auöu” eins og hann sagði að hætti
stjórnmálamanna. Það var þó að-
eins eitt orð sem hann skorti.
GuðrUn Agústsdóttir lenti i
fjórða sæti i nýliðnu forvali Al-
þýðubandalagsins iReykjavik, en
hún hefursiðan vinstri flokkarnir
náðu völdum i borginni starfað
U li_
3772.
Lárétt V
1) Hindra. 6) Fara á sjó. 8) Eyða.
9) Lim. 10) Emm. 11) Orka. 12)
For. 13) Oskur.'15) Frekju..
Lóðrétt
,»> T«egg, J) Reiþi, 4) Orka. 5)
PkiMr/vi.iláa. i^)-góiarKu^p
ég byrja á þvi' að fá mér rúðu-
strikað blað og vel mynd til þess
að hafa í krossgátunni, kem henni
fyrir i einu horninu og skrifa svo
einhvern texta Ut frá myndinni.
Siðan flétta ég orðin hvert inn i
annað, byrja i efsta horninu til
vinstri og enda neðst til hægri.
Svo einfalt, en flókið, er það.”
— Hvað ertu lengi að þessu?
„Þetta tekur mjög misjafnlega
langan tima. Reyndar vinn ég
krossgáturnar ekki i einni lotu, ég
byrja kannski á því að setja inn
myndina og textann Ut frá henni,
en læt hana siðan biða einhvern
tima, og grip i þetta þegar tóm-
stundir gefast. Ég held ég geti
varla svarað þvi hvað hver gáta
er að meðaltali timafrek. Fjórir
fimm timar er ekki fjarri lagi, en
stundum tekur það skemmri tima
og stundum lengri.”
, — Hvað er erfiðast?
„Ætli það sé ekki erfiðast að
búa til skýringarnar, inn i auðu
reitina. Ég enda jafnan á þvi og á
þvi veltur hversu þung krossgát-
an er. Eftir að þvi er lokið er að-
eins handavinnan eftir, að teikna
krossgátuna inná annað blað og
gera skýringarmynd.”
— Hvernig vildi það til að þú
först að fást við krossgátugerð?
„Ja, það byrjaði nú bara þann-
ig að ég var orðinn uppiskroppa
með krossgátur. Þær voru svo
léttar, og þá fór ég að búa til min-
ar eigin. Nú ræö ég ekki lengur
krossgátur i islenskum blöðum,
en hef á hinn bóginn gaman af
bæði enskum — eöa ameriskum —
og dönskum krossgátum.”
— Þú lætur krossgátur kollega
þinna áöðrum blööum alveg eiga
sig?
„Já, þær eru svo vitlausar!”
sagöi Þórarinn og hló við.
— Ertu búinn að vera lengi að
þessu?
„Já, ansvitans ári lengi! Rúm
tuttugu áreða svo. Það er gaman
annað í blöðunum, að þvi er stolið
frá útlöndum. Þetta form er sums
staðar erlendis kallað „crypto”
en hérhefur það helstverið kallað
„hjartakrossgáta”, vegna þess
að ég teikna hjörtu inn i auðu reit-
ina. Þessi krossgáta er ööru visi
en flestar aörar að þvi leyti að
það eru engar skýringar gefnar,
aðeins er gefið upp eitt lykilorð,
stafirnir i þvinúmeraöir, og siðan
eiga menn að finna hina bókstaf-
ina út frá þvi. Þetta hefur orðið
vinsælt, þó þetta sé liklega heldur
erfiðara en aðrar krossgátur með
hefðbundnu sniði, og ég veit að
margir leggja ekki út i að prófa
þetta, telja það of erfitt.
Bvr.jafti i veikindum
Frá minu sjónarmiði séð er
þetta einnig töluvert vandasamt.
Og kannski ekki sist að ég hef þá
stefnu að nota alltaf alla bókstaf-
ina i hverja krossgátu. Þeir eru
36, vegna þess að ég geri skýran
greinarmun á grönnum sérhljóð-
um og breiðum, en þess er ekki
alltaf gætt í islenskum krossgát-
um . Mér finnst það nauðsynlegt.
Sömuleiðis er oft erfitt að dreifa
stöfunum sæmilega jafnt, sumir
Framhald á bls. 13.
| Þórarinn Þór
— Veistu hvaða fólk ræður
krossgátu Morgunblaðsins?
„Nei, ég held að það sé ekki
hægt að segja mikið um það. Það
er óliklegasta fólk, held ég. Við
höfum tekið eftir þvi þegar við er-
um með verðlaunakrossgátur að
margir sem við hefðum alls ekki
látið okkurdetta ihug að dunduðu
sér við að leysa krossgátur, þeir
senda inn lausnir. Enda held ég
að þetta sé mjög þægileg afþrey-
ing.”
Krossgátur eru hugverk
Hjörtur Gunnarsson er þaul-
vanur krossgátusmiður og hefur
viða komið við. Nú semur hann
vikulega krossgátu sem birtist i
Sunnudagsblaöi Þjóðviljans, svo
og daglega smákrossgátu sem
birt er i' Dagblaöinu og Visi. Þá
hefur hann búiö til krossgátur i
fjölmörg önnur blöð.
„Krossgátur eru hugverk,”
segir Hjörtur, „eða að minnsta
kosti lit ég svo á.”
■ Þorbjörn Guðmundsson
ar að auka og þroska málvitund
nemendanna, heldur geta þær
einnig — i höndum góðs kennara
—aukið þekkingarforða þeirra, ef
þeimerbeittá áhugaverðan hátt.
Segjum til dæmis að spurt sé um
eitthvert nafn úr norrænni goða-
fræöi i krossgátu. Það gæti oröið
kennara tilefni tilað ræða um við-
komandi guð eða goðafræðina al-
mennt. Eða að það sé spurt um
tiltekið stórfljót i útlöndum.
Þarna mætti koma að fróðleiks-
molum úr landafræðinni. Mögu-
leikarnir eru ótæmandi.
Sjálfur stunda ég móðurmáls-
kennslu.og hef gert tilraunir með
að beita krossgátum. Ég kenni að
visu iskóla þar sem nemendurnir
eru fullorðnir menn, en margir
þeirra hafa sagt mér að þéir hafi
haftgagn af þessu, og sömuleiðis
að þá hafi alltaf langað til að
leysa krossgátur en aldrei komið
sér til þess. Er þeir fengu tæki-
færið gripu þeir það fegins hendi
og höfðu gaman af.
■ Hjörtur Gunnarsson
vera of þung, þvi þá gefst fólk
upp. Maður rennir eiginlega blint
i sjóinn, og mér hefur alltaf fund-
ist að það væri ákaflega gott að
krossgátusmiðir fengju að heyra
frá þeim sem leggja stund á að
ráða þær. Þaðer enginn vafi á að
þeir fengju margar þarfar
ábendingar.
Til dæmis er sú hætta alltaf fyr-
ir hendi aö krossgátugerðin veröi
ekkert annað en vani sem maður
vinnur með hangandi hendi. Það
er fljótt að sýna sig i krossgátun-
um, þar koma sifellt fyrir sömu
oröin og svo framvegis. Sérstak-
lega er erfitt að eiga við tveggja
stafa orð, þarernú ekki úr mörgu
að velja.”
— Krossgátur þinar, sérstak-
lega i Þjóðviljanum, eru nokkuð
ólikar flestum öðrum krossgátum
sem tfðkast hér á landi. Erformið
i Þjóðviljanum fyrirbæri sem þú
fannst upp sjálfur?
„Nei, svo er nú ekki. Það er
með þetta form eins og svo margt
IKANDIDAR SPREYTA SIGI
Guðriður átti ekki i miklum
erfiðleikum með krossgátuna og
leysti hana alla, og hárrétt, eftir
8.23 minútur. Þó kvaðst Guöriöur
ekki leggja krossgátur mikiö fyr-
ir sig, nema helst krossgátu Þjóð-
viljans, sem er með öðru sniði en
sú sem við settum fyrir hana.
Siöastur á vettvang var fulltrúi
Sjálf stæöi sf 1 okks ins, lög-
fræðingurinn Ingibjörg Rafnar,
sem hafnaði i 6. sæti i prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins sem haldið
var fyrir skömmu.
Er ekki að orðlengja það að
Ingibjörg kom, sá og sigraöi I
þessari keppni. Viö höföum varla
komið okkur fyrir með úrið þegar
hún var búin, hafði ekki veriö
nem a 2.28 minútur með þetta litil-
ræði. Og hafði ekki mikið fyrir.
Við þökkum þessum ágætu
kandidötum við borgarstjórnar-
kosningarnar i vor fyrir þátttök-
una.
fte m
fll F
Vi T
M| lb
(i
ál m

3772.
Lárétt
1) Hindra. 6) Fara á sjó. 8) Eyöa.
9) Lim. 10) Emm. 11) Orka. 12)
For. 13) öskur. 15) Frekju.
Lóðrétt
2) Tillegg. 3) Reipi. 4) Orka. 5)
Dallar. 7) Háa 14) SrSlarPtift