Tíminn - 10.02.1982, Blaðsíða 18

<26
mri\n
Kvikmyndir og leikhús
Mi&vikúdagur ÍÓ.’ iebrúar 1982.
kvikmyndahornið
■ Tomscyk reisir járnkross á staðnum, þar sem faöir hans féll
fyrir kúlum pólskra hermanna viö skipasmiðastöðina i Gdansk
árið 1970.
Barátta verka-
fólks í Gdansk
JARNMAÐURINN (Czlowiek z zela za).
Leikstjóri: Andrej Wajda.
Aöalhlutverk: Jerzy Radziwilowicz (Tomczyk, Krystyna Janda
(Agnieszka Tomczyk), Marian Opania (Winkel).
Handrit: Aleksander Scibor-Rylski.
Myndataka: Edward Klosinski.
■ Það er sjaldgæft að kvik-
myndeigi jafn áriðandi erindi
við samtið sina og „Járn-
maðurinn”, mynd pólska leik-
stjórans Andrej Wajda og án
efa besta myndin á nýaf-
staðinni kvikmyndahátið i
Reykjvik.
I „Járnmanninum” rekur
Wajda þróun frjálsu verka-
lýðsfélaganna i Póllandi allt
fram til þess tima, þegar
rikisstjórn Póllands neyddist
til þess að semja við fulltrúa
verkafólks i skipasmiða-
stöðinni i Gdansk og viður-
kenna Solidarnosc sem samn-
ingsaðila.
Myndin gerist i ágúst árið
1980, þegar verkfallið i skipa-
smiðastöðinni stendur yfir og
samningarnir eru gerðir, en
þróunin næstu 10—15 árin á
undan er sýnd með upprifjun-
um. Farin er sú leið að rekja
feril eins af leiðtogum Soli-
darnosc, Tomczyks — en hann
er sonur verkamannsins Birk-
ut, sem um var fjallað i fyrri
mynd Wajda — „Marmara-
manninum”. Leynilögreglan
og starfsmenn kommúnista-
flokksins ákveða að reyna að
finna eitthvað misjafnt um
Tomczyk, svo hægt sé að gera
hann torkennilegan i
fréttaskýringu i sjónvarpinu.
Blaðamaðurinn Winkel er val-
inn til þess starfs. Hann var
eitt sitt sjálfstæður, en hafði
siðan gerst skósveinn yfir-
manna sinna. Winkel fer til
Gdansk og nær sambandi við
marga, sem þekkja Tomczyk,
þar á meðal skólafélaga hans,
móður og eiginkonu. Með upp-
rifjunum þessa fólks skýrir
Wajda frá uppreisn náms-
manna árið 1968, en hún hlaut
engan stuðning verkafólks og
var barin niður, mótmæla-
verkföllum verkamanna árið
1970, en þau voru kæfð með
skriðdrekum og féllu þá ýmsir
leiðtogar verkfallsmanna,
m.a. Birkut, og siðan baráttu
Tomczyks gegn stjórnvöldum,
og meðal samverkamanna
sinna fyrir aðgerðum. Með
þessari lýsingu einni gerir
Wajda mjög skilmerkilega
grein fyrir þeirri þróun, sem
var undanfari þess að Soli-
darnosc varð til og þá ekki
siður ljósa mynd af þvi lifi,
sem andófsmenn þar eystra
kalla yfir sig og fjölskyldu
sina með baráttu fyrir mann-
sæmandi lifskjörum og auknu
frelsi.
Kvikmyndin endar eftir að
Lech Walesa og Jagielski, þá-
verandi varaforsætisráðherra
hafa undirritað fyrsta samn-
inginn á milli rikisstjórnar
Póllands og Solidarnosc, og
einn af fulltrúum flokkskerfis-
ins segir við Winkel á götu úti,
að þessi samningur sé aðeins
„pappirsrusl”. Það eru spá-
mannleg orð i ljósi siðari at-
burða i Póllandi. Þótt kvik-
myndin endi á samningunum i
ágúst 1980 og fögnuði verka-
fólksins, þá er bjartsýnin
tempruð hvað eftir annað i
myndinni með slikum
varnaðarorðum, sem i ljósi
siðari atburða reyndist
raunsæi.
I myndinni eru svipmyndir
úr heimildarmynd um verk-
fallið i Gdansk árið 1970 og at-
lögu pólska hersins þá gegn
verkafólkinu. Þegar horft er á
þær svarthvitu fréttamyndir
sjá áhorfendur ljóslifandi fyr-
ir sér, hvernig verkföllin voru
kæfð í blóði nú ellefu árum
siðar.
„Járnmaðurinn” gefur
áhorfendum áhrifameiri lýs-
ingu á ástandi mála i Póllandi
en röð af fréttaskýringarþátt-
um i sjónvarpi, og ættu þvi
sem flestir að sjá hana. Mynd-
in er með islenskum texta og
verður sýnd áfram þótt sjálfri
kvikmyndahátiðinni sé lokið.
— ESJ.
r
'Elias Snæland
Jónsson
skrifar
★ ★ ★ ★
.★ ★ ★
★ ★ ★
★ ★
★ ★
★ ★
★
★
Járnmaðurinn
Báturinn er fullur
Stalker
Vera Angi
Barnaeyjan
Private Benjamin
Ævintýrið um feita Finn
Glæpurinn i Cuenca
Jón Oddur og Jón Bjarni