Fréttablaðið - 10.05.2008, Blaðsíða 87

LAUGARDAGUR 10. maí 2008 35
Samtök um sorg og sorgarviðbrögð
Aðalfundur Nýrrar dögunar verður haldinn
í Safnaðarheimili Háteigskirkju 15. maí kl. 20.
Venjuleg aðalfundarstörf. Allir velkomir.
Aðalfundur
vissu þó ekki af hergagnageymsl-
unni í Þjóðleikhúsinu, ef marka
má loftmynd sem njósnavél Þjóð-
verja tók af Reykavík í ágúst 1942.
Þar hefur verið merkt við bragga-
hverfi, loftvarnabyssustæði og
eldsneytistanka víðs vegar um
borgina, en ekkert er merkt við
Þjóðleikhúsið, enda erfitt að greina
hernaðarmikilvægi þess úr lofti.
Sprengjuheldar geymslur
Ógnir stríðsins og þjóðarverðmæt-
in voru ýmsum ofarlega í huga á
stríðsárunum þrátt fyrir að hand-
ritin væru komin í öruggt skjól
fjarri borginni. Í febrúar 1941 flutti
Vilmundur Jónsson þingsályktun-
artillögu þar sem skorað var á rík-
isstjórnina að standa að gerð
sprengjuheldrar geymslu fyrir
handritasafn Landsbókasafnsins
og önnur merk söfn þjóðarinnar.
Lítið varð þó um framkvæmdir í
þessum efnum um sinn. Í október
1953, á upphafsárum kalda stríðs-
ins, var tillaga Vilmundar endur-
flutt að stofni til. Flutningsmenn
tillögunnar voru Gils Guðmunds-
son og Bergur Sigurbjörnsson,
þingmenn Þjóðvarnarflokksins.
Þeir töldu að endurvekja ætti þings-
ályktunina því að vígbúnaður síð-
ustu ára hafi aukist, og ef til átaka
kæmi væri ekki útilokað, að þeirra
mati, að hafnarhverfi Reykjavíkur
(í nágrenni Safnahússins) gæti
eyðilagst í einu vetfangi. Um stað-
setningu geymslunnar segir í grein-
argerð að hún eigi að vera „á ein-
hverjum þeim bletti Íslands, sem
friðhelgastur mætti teljast, þó eigi
meir en einnar eða tveggja stunda
akleið frá Reykjavík“.
Í nefndaráliti um tillöguna var
hvatt til þess að öryggisgeymsla
Safnahússins yrði í Reykjavík til að
forðast óþarfa flutning handrit-
anna út á land og því var talið heppi-
legast að reisa neðanjarðargeymslu
í næsta nágrenni við húsið. Það var
þó talið of kostnaðarsöm aðgerð,
hentugra væri að reisa nýtt safna-
hús á lóð við Melatorg, nálægt
Háskóla Íslands, þar sem ætti að
vera fullnægjandi öryggisgeymsla
fyrir handritasafnið. Löngu síðar
var ákveðið að ráðast í byggingu
safnahússins með sameiningu
Landsbókasafns Íslands og
Háskólabókasafns í huga, og var
byggingin – Þjóðarbókhlaða - tekin
í notkun 1. desember 1994. Þar eru
handrit Landsbókasafns nú tryggi-
lega varðveitt í öryggishvelfingu.
Helstu heimildir
Þjóðskjalasafn: Stjórnarráð
Íslands, skjalasafn I. skrifstofu,
„Landsbókasafn“ maí-júní 1940.
Landsbókasafn, handritadeild:
Bréfabók Landsbókasafns
Íslands, maí-júní 1940.
Þór Whitehead, Bretarnir koma.
Ísland í síðari heimsstyrjöld 4
(Reykjavík, 1999).
Þór Whitehead, Ísland í hers
höndum. Myndir úr stríði 1940-
1945 (Reykjavík, 2002).
Morgunblaðið, Tíminn, Alþýðu-
blaðið, Vísir og Þjóðviljinn, maí-
júní 1940.
Alþingistíðindi 1941 og 1953.
Gunnar M. Magnúss, Virkið í
norðri I. bindi. Hernám Íslands.
(Reykjavík, 1947).
BRESKI HERINN MARSERAR UM BÆINN Þar sem birgðastöð hersins var í Þjóðleikhúsinu, við hliðina á Safnahúsinu, þótti vissara
að senda öll verðmætu handritin til Hveragerðis í geymslu þar til stríðinu lauk.