Fréttablaðið - 21.05.2008, Blaðsíða 16

16 21. maí 2008 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björgvin Guðmundsson og Björn Ingi Hrafnsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Þegar mannhaf flæddi yfir götur Parísar 13. maí 1968, og
kórar sem töldu hundruð þúsunda
létu taktföst vígorð bergmála um
alla borgina, var það sem eyru
manna gátu numið ekki síst þetta:
„Tíu ár, það er nóg“ og „Til
hamingju með afmælið herra
hershöfðingi“. Þessi orð viku að
því að þá voru tíu ár liðin frá
upphafi þeirra atburða sem leiddu
til þess að de Gaulle fékk völdin í
landinu í sínar hendur og setti
nýja stjórnarskrá í stað þeirrar
sem fyrir var, þannig að „fjórða
lýðveldið“ var úr sögunni og við
tók „fimmta lýðveldið“.
Nú þurfa menn varla að hafa mikið meira en meðalkunnáttu í
stærðfræði til að reikna út, að ef
tíu ára afmæli valdatöku de
Gaulle var í maí 68, hlýtur
fimmtíu ára afmælið að vera
þessa dagana, og það er að
sjálfsögðu stórafmæli, annus
jubilaeus eins og það er kallað í
hinni fornu kaþólsku biblíu. En
varla verður sagt að þeir sem nú
lesa frönsk dagblöð verði mikið
varir við það. Meðan allir
fjölmiðlar eru troðfullir af
greinum í tilefni af fjörutíu ára
afmæli „maí 68“, sem meirihluti
Frakka telur nú næstmesta
viðburðinn í sögu landsins á 20.
öldinni á eftir heimsstyrjöldinni
síðari, er varla minnst á valdatöku
de Gaulle.
Blaðið „Le Monde“ hefur tekið
upp á því að birta á hverjum degi
eilítið smækkaða mynd af forsíðu
blaðsins sama dag fyrir fjörutíu
árum, en hvergi er að finna neinar
hálfrar aldar gamlar forsíður; á
atburðina kringum hrun „fjórða
lýðveldisins“ er ekki minnst nema
stöku sinnum, og mjög stuttara-
lega, í hinum fasta dálki „Le
Monde fyrir fimmtíu árum“, þar
sem öllu ægir saman. Um „maí
68“ er komið svo mikið bókaflóð
að það ærir óstöðugan, en um það
sem gerðist tíu árum áður hef ég
aðeins séð eina nýja bók, stutt
yfirlitsrit, og engar endurútgáfur.
Stjórnkerfi leysist upp
Þó vantar ekki að hrun „fjórða
lýðveldisins“ hafi verið dramat-
ískt og sögulegt í meira lagi, og í
þeirri sögu eru margar gátur
óleystar enn. Í Alsír geisaði
blóðug og sóðaleg styrjöld, en
ráðamenn „fjórða lýðveldisins“
voru búnir að bíða skipbrot, þeir
gátu hvorki unnið stríðið né
bundið enda á það með öðrum
hætti, og í ráðaleysi sínu fundu
þeir ekki upp á neinu öðru en ana
áfram í blindni, með sífellt meiri
hraða. Styrjöldin varð stöðugt
óvinsælli meðal almennings, en
þeir sem voru henni hlynntir
þrjóskuðust við, og sögðu að það
væri hægðarleikur að vinna
stríðið ef stjórnmálamenn væru
ekki til trafala.
Um síðir gerðu agalausir
herforingjar í Algeirsborg
uppreisn, samsærismenn voru úti
um allt, herdeildir voru tilbúnar
að halda inn í París, en de Gaulle,
sem hafði verið valdalaus í ein
tólf ár, sat eins og könguló í miðju
netinu. Með því að kippa í ýmsa
spotta kom hann því til leiðar að
stjórnmálamenn sem vissu ekki
lengur sitt rjúkandi ráð kölluðu á
hann úr þessari hálfgildings
„útlegð“ og fólu honum völdin,
alveg utan við lög og rétt. En
kannske er skýringarinnar á því
hvers vegna engin afmælisterta
hefur verið pöntuð og heldur ekki
nein kerti einmitt að leita í þessari
sögu: vera má að ýmsum sé ekki
allt of ljúft að rifja upp hvernig
heilt stjórnkerfi gat grotnað í
sundur innan frá og leyst upp í
lögleysu fyrir læpuskap vald-
hafanna sem fóru inn á vitlausar
brautir og voru ekki færir um að
snúa aftur. Vera má að einhver
kynni að finna einhverjar
hliðstæður annars staðar.
Ofurforseti
En fleira kemur til. De Gaulle leit
svo á að hann væri eini lögmæti
stjórnandi landsins og hefði verið
það allar götur síðan 1940; hann
væri í raun og veru jafngildi
einvaldskonungs þótt hann hefði
valdið að vísu ekki frá guði
almáttugum heldur frá þjóðinni, og
því væri ekki pláss fyrir neina
aðra valdhafa í landinu, hvorki
forsætisráðherra, þing né annað.
Svo hófst hann handa við að semja
nýja stjórnarskrá eftir þessum
hugmyndum sínum. Skopteiknari
einn lýsti því starfi með mynd þar
sem de Gaulle var að smíða handa
sér hásæti eftir máli. Samkvæmt
þessari stjórnarskrá – einkum eins
og hún varð í túlkun de Gaulle
sjálfs – hafði forsetinn nánast öll
völd, forsætisráðherrann varð lítið
annað en nokkurs konar herbergis-
þjónn sem hann gat skipt um eftir
geðþótta, og þingið missti allt
frumkvæði.
En de Gaulle var ekki eilífur, og
þegar hann var allur sátu Frakkar
uppi með þessa stjórnarskrá og
þetta forsetaembætti sem á sér
engan líka annars staðar á
Vesturlöndum, – menn hafa
stundum talað um „ofurforseta“.
Það hefur gengið heldur brösulega
á stundum þegar venjulegir
stjórnmálamenn setjast í það sæti
sem de Gaulle hannaði fyrir
sjálfan sig og engan annan, og nú
eru á lofti ýmsar blikur sem menn
veigra sér við að horfa á. Skugga-
Sveinn gat drottnað yfir hinum
frjálsu fjöllum, en við hverju má
ekki búast ef Ketill skrækur tekur
við?
Afmæli
UMRÆÐAN
Kristrún Heimisdóttir svarar Steingrími
J. Sigfússyni
Steingrímur J. Sigfússon hafnaði rökræðu í svari til mín hér í blaðinu í
fyrradag en staðfesti í staðinn að efni
greinar minnar var rétt. Ég tilgreindi með
beinum tilvitnunum í hann sjálfan fimm
ósannar staðhæfingar hans í viðtali á Stöð 2
um m.a. hvernig vörnum Íslands er háttað.
Ég setti málið fram í fimm tölusettum liðum sem
gerir Steingrími býsna auðvelt skýra mál sitt. Hann
gerir hins vegar ekkert til þess og staðfestir þannig
eigin hendi að fimm sinnum var sagt ósatt á fimm
mínútum. Lesendur geta rifjað grein mína upp á
visir.is.
Hið mikilvæga í málinu er hins vegar allt annað.
Við Íslendingar öxlum nú í fyrsta sinn í meira en
sextíu ár sjálf ríka ábyrgð á vörnum. Í haust fékk
utanríkismálanefnd Alþingis að frumkvæði
utanríkisráðherra svonefnda öryggisvottun og þar
með aðgang að trúnaðarupplýsingum NATO. Þar
með var eðlilegum lýðræðislegum samskiptum
komið á í stað nær sex áratuga vantrausts, leyndar
og tortryggni þar sem vinstrimönnum var
haldið markvisst frá upplýsingum.
Pétur Gunnarsson rithöfundur sagði
einhvern tíma að forherðing deilnanna um
her í landi hefði verið harmleikur hins unga
íslenska lýðveldis, farið langt með að
eyðileggja stjórnmál og opinbera umræðu í
landinu. Allt var leyfilegt í umræðunni,
staðreyndir skiptu engu. Nú sýnir enginn
nema VG virkan áhuga á að viðhalda þessari
vondu umræðuhefð kalda stríðsins, einkum
formaðurinn sem situr sjálfur í utanríkis-
málanefnd.
Íslenskur almenningur á hins vegar það eitt skilið
að þeir sem hafa sérstakar upplýsingar vegna
trúnaðarstarfa séu sannferðugir og málefnalegir í
málflutningi. Kaninn er farinn og fulltrúar í utanrík-
ismálanefnd hafa skyldur gagnvart eigin þjóð.
Ísland er eitt af 24 herlausum aðildarríkjum
Sameinuðu þjóðanna og eina herlausa aðildarríki
NATO. Herleysi er forsenda nýrra varnarmálalaga
og starf á þessu sviði miðar að skynsamlegu
lágmarki. Íslendingar eru friðarsinnar og kjósa
yfirvegaða og málefnalega umræðu um útfærslu
hins nýja verkefnis.
Höfundur er aðstoðarmaður utanríkisráðherra.
Kaninn er farinn
Fimmta-lýðveldið
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG |
KRISTRÚN
HEIMISDÓTTIR
Vor í Kaupmannahöfn!
Come2 Scandinavia er með tvær íbúðir í miðborg Kaup-
mannahafnar. Einungis 15mín gangur að Ráðhústorgi.
Þetta er frábær og ódýr lausn fyrir hópa og fjölskyldur
sem vilja hafa það gott yfir helgi eða viku í Köben.
Erum einnig með góð verð á bílaleigubílum.
Nánari upplýsingar á www.come2scandinavia.com
Sími: +45 3325 6425 • Netfang: info@come2scandinavia.com
Enn einn frest?
Sagt var frá því í Fréttablaðinu fyrir
viku að Alþingi hefði framlengt
umsóknarfrest um embætti ríkisend-
urskoðanda. Embættið var upphaf-
lega auglýst í Lögbirtingablaðinu og
Morgunblaðinu en umsóknarfrestur
var til 5. maí. Aðeins fimm umsóknir
bárust og var fresturinn framlengdur
til 16. maí vegna gruns um að fyrri
auglýsing hefði farið framhjá fólki.
Seinni auglýsingin birtist í Morg-
unblaðinu og á starfatorg.is. Ekki
þótti ástæða til að auglýsa í fleiri
miðlum, aðstoðarskrifstjóri Alþingis
sagði líklegast að þeir sem hefðu hug
á embætti ríkisendurskoðanda
læsu Morgunblaðið. Nú er
seinni umsóknarfresturinn
runninn út. Umsóknirnar
eru ennþá fimm.
Ofsagt
Samtök ferðaþjónustunnar mótmæla
þeirri ákvörðun Einars K. Guðfinns-
sonar sjávarútvegsráðherra að heimila
veiðar á fjörutíu hrefnum. Þau segja
ljóst að hvalveiðarnar skaði ímynd
Íslands og hafi mjög slæm áhrif á
hvalaskoðun. Þessu hefur raunar
verið haldið fram síðan hvalveiðar
hófust í vísindaskyni árið
2003. Frá 2002 til 2007
hefur gestum í hvalaskoð-
un hins vegar fjölgað úr
62 þúsundum í rúmlega
104 þúsund. Þessar tölur
benda ekki til að
hvalveiðar hafi
hingað til haft
„mjög slæm
áhrif“ á hvala-
skoðun.
Nafnlaus Plank
Fréttastofa Sjónvarps sagði á mánu-
dag frá því að Hæstiréttur hefði
staðfest framsal á Premyzlaw Plank
til Póllands, en hann er grunaður
um hafa tekið þátt í skipulagðri
glæpastarfsemi og orðið manni að
bana í heimalandi sínu. RÚV sá þó
ekki ástæðu til að nafngreina Plank,
heldur talaði aðeins um „pólskan karl-
mann“ og sýndi myndir af
honum með hulið andlit.
Þessi tillitssemi við Plank
er óneitanlega skrýtin í
ljósi þess að hann gaf sig
fram við lögreglu á sínum
tíma nokkrum mínútum
eftir að hann kom
fram í viðtali við
Kastljós.
bergsteinn@frettabladid.isE
nn er hvalveiðibátnum ruggað og fyrsta hrefnan veidd.
Ímynd Íslands á alþjóðavettvangi bíður hnekki og ljóst
er að tekjutap vegna veiðanna verður umfram tekjurn-
ar sem af þeim hljótast.
Yfirlýsing Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur utan-
ríkisráðherra þess efnis að verið sé að fórna meiri hagsmunum
fyrir minni með því að úthluta hrefnuveiðikvóta er óvenjuleg og
vekur athygli. Hún birtist bæði á íslensku og ensku og ástæðan
lá í augum uppi; gert var ráð fyrir að ekki yrði síður eftir henni
tekið erlendis en hér heima.
Í fljótu bragði kann yfirlýsing Ingibjargar að virðast óheppi-
leg því með henni er viðurkennt fyrir alþjóðasamfélaginu að
óeining sé innan íslensku ríkisstjórnarinnar um hvalveiðimálið.
Á hinn bóginn má halda því fram að yfirlýsing utanríkisráð-
herrans geti dregið ögn úr skaðanum sem af hrefnuveiðunum
hlýst. Með henni er skýrt að á Íslandi ríkir alls ekki einhugur um
hvalveiðar, ekki einu sinni innan ríkisstjórnarinnar. Það kann að
draga úr ímyndarskaðanum.
Hvalveiðar eru stórmál úti í hinum stóra heimi og þótt veiðar
á 40 dýrum úr stofni sem ekki virðist í teljandi hættu kunni að
virðast saklausar þá geta afleiðingarnar orðið afdrifaríkar.
Tvennt er einkum í húfi, ferðaþjónustan á Íslandi og útflutn-
ingur á íslenskum afurðum. Ímynd Íslands gegnir lykilhlutverki
um hvort tveggja.
Ferðaþjónustunni hefur vaxið fiskur um hrygg á undanförnum
árum og miklar vonir bundnar við áframhaldandi vöxt hennar.
Þar hafa hvalaskoðunarferðir haft sitt að segja og raunar verið
fastur liður í ferðum stórs hluta þeirra útlendinga sem hingað
hafa komið. Ekki verður séð að hvalaskoðun og hvalveiðar fari
vel saman og ljóst að meiri verðmæti felast í hinu fyrrnefnda.
Útflutningur á íslenskum matvælum hefur lengst af staðið á
brauðfótum. Allra síðustu ár virðist sem hægt vaxandi mark-
aður hafi skapast fyrir þessar vörur samfara þróun á sælkera-
menningu sem felur í sér aukna meðvitund um uppruna hráefn-
is. Þarna gegnir ímyndin um hreint land þar sem menn lifa í sátt
við náttúru lykilhlutverki.
Yfirlýsingar þess efnis að hvalveiðar séu hluti af menningu
Íslendinga og að hrefnu sashimi sé vinsæll forréttur á veitinga-
stöðum í Reykjavík, eins og haft var eftir starfsmanni sjávarút-
vegsráðuneytisins á bloomberg.com, eru í besta falli broslegar.
Auðvitað eru þeir til sem söknuðu hrefnukjötsins meðan
hrefnan var ekki veidd. Hinir voru þó mun fleiri sem vissu
aldrei að hrefnur væri matur og/eða voru búnir að gleyma því
þegar hrefnukjötið kom aftur í búðirnar.
Röksemdin með hrefnuveiðum sem felst í því að þær éti upp
annan fisk stenst ekki heldur skoðun, að minnsta kosti ekki
meðan aðeins eru veidd 40 dýr. Líklega þyrfti að fækka heldur
meira í stofninum til að það færi að skipta máli.
Ímynd Íslands bíður hnekki við hrefnuveiðar. Undan því verð-
ur ekki komist og það er kjarni málsins.
Ímynd Íslands bíður hnekki.
Hvalveiðibátnum
ruggað áfram
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR