Fréttablaðið - 21.05.2008, Blaðsíða 12

MARKAÐURINN 21. MAÍ 2008 MIÐVIKUDAGUR12
H É Ð A N O G Þ A Ð A N
H A F L I Ð I H E L G A S O N
U
ndarleg árátta hvernig
forysta Sjálfstæðis-
flokksins stekkur í
vörn og lokar leiðum
í umræðunni um
Evrópu sambandið í hvert sinn
sem flokknum gefst tækifæri til
þess að stíga skynsamleg skref
í þá átt að halda öllum dyrum
opnum og leyfa umræðunni að
þroskast í rólegheitum.
Engu líkara en að í hvert sinn
sem lýðræðisleg og skynsamleg
umræða hefst í flokknum um
mikilvægustu spurningu fram-
tíðar þjóðarinnar, þá komi símtal
að ofan og stöðvi hana. Svo maður
bregði fyrir sig Staksteinastíl:
Hver hringir? Fær Geir Haarde
svona símtöl? Stjórnar hann
raunverulega flokknum? Verður
kannski niðurstaðan sú að Sam-
fylkingin mun leiða þjóðina inn
í Evrópu eftir kosningar? Getur
það verið?
TAUTAÐ Í ELLIÆRRI ÞRÁHYGGJU
Nei, svona skotspænisstíll í
anda grjóthrúgunnar í glerhýs-
inu við Rauðavatn stuðlar varla
að uppbyggilegri og upplýstri
umræðu um framtíðarhags-
muni okkar. Verkefnin fram
undan eru ærin að koma okkur
í ásættan legt efnahagsástand.
Skrefin í vikunni með samning-
um við norræna seðlabanka eru
mikilvæg – en ekki nóg. Það
má reikna með að auk þeirra
banka sem þegar eru komnir
bætist vinir okkar Finnar í hóp-
inn, auk þess sem vonir munu
standa til að breski seðlabankinn
hlaupi undir bagga og jafnvel
komi hjálp frá Bernanke, vinur
hans Mishkin, sem hefur góða
innsýn í sveigjanleika hagkerfis-
ins. Vinna Seðlabankans og ríkis-
stjórnarinnar er byrjuð að skila
árangri, en allir sem koma að því
verki átta sig á því að hér er ekki
tjaldað til margra nátta.
Það er ekki hrífandi framtíðar-
sýn sem birtist í viðtali við for-
sætisráðherra um að sá varnar-
mekanismi sem menn eru að
grípa til núna verði hugsanlega
varanleg varðstaða smáþjóðar
með örmynt í opnu alþjóðahag-
kerfi. Ekki bara að í því mun fel-
ast gríðarlegur kostnaður sem
greiddur verður af lífskjörum
landsmanna. Fyrr eða síðar munu
orrustur tapast með tilheyrandi
stórtjóni í efnahagslífinu.
Niðurstaða þessarar hag-
sveiflu og vaxtar fjármálageir-
ans er sú að ekki verður búið
við örmyntina krónu til langrar
framtíðar. Sú niðurstaða leiðir
menn einfaldlega að því að aðrir
kostir verði niðurstaðan. Næsta
spurning við slíku er hverjir eru
þeir kostir. Þar svarar einn hópur
í samfélaginu: Evra. Hinn hópur-
inn svarar engu. Helst að tautað
sé eins og í elliærri þráhyggju.
„Núverandi samningar við ESB
þjóna okkur vel og engra breyt-
inga er þörf.“ Svo rammt kveður
að þessu rausi að þegar vara-
formaður Sjálfstæðisflokksins
opnar litla glufu í umræðunni í
tilraun til að bjarga flokknum
frá að missa af þjóð sinni, þá er
hún meðhöndluð eins og Drottins-
svikari. Kannski gleymdist að
segja henni frá því að umræðan
ætti ekki að hefjast fyrr en eftir
1. júní. Við ummælum varafor-
mannsins hafa ekki komið nein
rök svo heitið geti, enda lítil rök
gegn því að búa svo um hnúta að
við getum með skömmum fyrir-
vara tekið ákvörðun um aðild að
ESB ef þjóðin telur hagsmun-
um sínum best borgið þar. Er
skynsamlegt að loka slíkri leið?
Hringdi kannski einhver?
SJÁLFSTÆÐISRÖK MEÐ SLORÍVAFI
Æ, nú hrasaði ég aftur um stak-
steininn. Jæja. Hin skýringin á
ást stjórnmálamanna á krónunni
er sennilega leti. Krónan er þægi-
leg mynt fyrir skussa í efnahags-
stjórn. Hún leyfir þeim nefni-
lega að vera eins og auraþjófur.
Ef 10 krónum er stolið af 10
milljónum reikninga þá eignast
sá sem stelur 100 milljónir, en
enginn hefur orðið fyrir veru-
legu tjóni. Það er sami þjófnað-
urinn fyrir því. Aðlögun hagkerf-
is í gegnum veikingu krónunn-
ar er svipuð. Í stað atvinnuleysis
sem óráðsía í stjórn efnahags-
mála myndi kalla fram, þá er
kostnaðnum dreift á alla í sam-
félaginu með kjaraskerðingu
og rýrnun eigna. Þannig finna
kjósendur ekki fyrir vanrækslu
stjórnmálamanna í sama mæli
meðan krónu nýtur við eða þegar
stöðugri gjaldmiðill er uppi.
Krafan á stjórnmálamenn eykst
og einhverjir óttast kannski að
standa ekki undir slíkri kröfu.
Afleiðingar hagstjórnarmistaka
síðasta áratugar yrðu nafnlauna-
lækkun eða atvinnuleysi ef við
værum með evru.
Næstu hagsveiflur verða lík-
lega líkari hagsveiflum eins og
hinn siðmenntaði heimur býr
við. Þar mun krónan valda okkur
ómældum kostnaði og gríðar-
legum sveiflum sem við værum
laus við með stærri gjald miðil.
Ef hægt er að greina ein-
hver rök andstæðinga Evrópu-
umræðunnar (því nú er meira
tekist á um hvort ræða megi
með rökum um aðild eða ekki
aðild, en ekki
um hvort eigi
að ganga inn
eða ekki) þá eru þau annars
vegar sjálfstæðis rök með smá
slorívafi og hins vegar tilraun til
að skapa atvinnuleysisótta. Hvað
varðar sjálfstæðið, þá er ljóst að
ESB er ekki samansafn ósjálf-
stæðra þjóða og taki maður smá
fisk með sjálf stæðis kartöflunni,
þá er líklegt að óhagræði sjávar-
útvegs af sveiflum í gjaldmiðli
fari að verða á pari við hvort
Brussel eða Bolungarvík úthluti
kvótanum.
Atvinnuleysi er alvörumál og
dýrt gjald fyrir skussastjórn
efnahagsmála. Atvinna bygg-
ist hins vegar á því að öflugar
atvinnugreinar séu í land-
inu. Ef sveiflur gjaldmiðilsins
og skert samkeppnishæfni ís-
lenskra fyrir tækja vegna ís-
lenskra sérreglna verða viðvar-
andi, þá verða náttúr lega engin
alvöru fyrirtæki eftir í land-
inu þegar lengra er horft. Hver
fjárfestir í slíku umhverfi? Þá
næðist kannski það markmið að
minnka launabil til muna. Hætt
er við að slíkt samfélag byggðist
á jöfnuði eymdarinnar og ein-
angrunarinnar. Við höfum verið
þar áður og átum þá bækurnar
okkar.
Í skjóli skussamyntar
Ótrúlegir fjármunir fara í súg-
inn einfaldlega vegna þess að
réttum aðferðum er ekki beitt
við áætlanagerð. Á síðasta ári
fóru 25 prósent af fjárlagaliðum
ríkisins fram úr kostnaðaráætl-
un fyrir jafnvirði tíu milljarða
króna og því er mikið svigrúm til
að gera betur, segir Þórður Vík-
ingur Friðgeirsson, aðjúnkt við
Háskólann í Reykjavík.
Í nýútgefinni bók sinni Áhætta,
ákvarðanir og óvissa leitast
Þórður við að setja fram á að-
gengilegan hátt helstu aðferð-
ir við áhættumat og ákvörðunar-
greiningu. Þórður segir megin-
markmið bókarinnar að kenna
betri aðferðafræði við ákvörð-
unartöku þar sem tekið er tillit
til áhættu.
„Bókin fjallar um aðferðir og
ákvörðunartöku allt frá því að
greina þá óvissu sem er til stað-
ar um einstaka valkosti til þess
að reikna þær stærðir sem málið
varðar. Á grunni þess verður til
áætlun sem á að líkjast raunveru-
leikanum eins og kostur er. Bókin
er með breiða skírskotun en að
grunninum til er hún kennslubók
í ákvörðunarfræðum við háskóla.
Hún er einnig sett upp með þeim
hætti að stjórnendur fyrirtækja,
stjórnmálamenn, fjárfestar og at-
hafnamenn geta nálgast upplýs-
ingar og lesið sér til um málefn-
ið. Bókin er sett upp með þeim
hætti að sumir kaflar eru frekar
almennir en lesendur geta kafað
dýpra í aðferða- og stærðfræðina
í sértækari köflum.“ Auk þess
fer Þórður yfir algengar villur
í ákvörðunartöku og setur fram
líkön sem eru gagnleg til að meta
áhættu og stuðla að betri ákvörð-
unum.
SKORTUR Á GÓÐU VERKLAGI
Þórður hefur rannsakað hvernig
Íslendingum hefur tekist upp við
áætlanagerð og ákvarðanatöku.
Rannsóknir Þórðar benda til
ákveðins skorts á aga í opinber-
um verkefnum. Þórður bendir á
að framkvæmdir fara ekki ein-
ungis fram úr kostnaðaráætlun
heldur einnig þeim tímaramma
sem þeim er settur, sem staðfesti
hversu mikilvægt sé að taka upp-
lýstar ákvarðanir. Þórður segir
einnig að þrátt fyrir að fram-
úrkeyrsla í opinberum fram-
kvæmdum sé ekki séríslenskt
fyrirbæri séu Íslendingar djarf-
ari í ákvarðanatöku en margar
aðrar vestrænar þjóðir.
Þórður vekur athygli á því hve
mikilvægt það sé að stuðla að
bættu verklagi og að ákveðinn
skortur sé á aga í opinberum
framkvæmdum. Þórður vísar til
nýlegra dæma af opinberum vett-
vangi og skemmst er að minnast
framúrkeyrslu fjárheimilda við
uppgerð Grímseyjarferjunnar.
Þórður vill með bók sinni leggja
sitt á vogarskálarnar til að stuðla
að bættu verklagi í opinberum
framkvæmdum og bendir á að
hægt sé að spara umtalsverða
fjármuni með betri áætlanagerð.
- bþa
ÞÓRÐUR VÍKINGUR FRIÐGEIRSSON
Þórður hefur víðtæka reynslu af ráðgjafa-
störfum jafnt í opinbera- og einkageiran-
um. Rannsóknir Þórðar benda til skorts á
aga og í opinberum framkvæmdum.
MARKAÐURINN/ARNÞÓR
Kostnaðarsamt að
kasta til höndum
Hægt er að spara umtalsverða fjármuni með
bættu verklagi og áætlanagerð, segir Þórður
Víkingur Friðgeirsson, aðjúnkt við HR.
NÓG AÐ GERA VIÐ ÍSAFGREIÐSLUNA Starfsmenn Stork Food Systems í Boxmeer í Hollandi héldu upp á nýtt eignarhald
fyrirtækisins með því að gæða sér á ís. MYND/SFS
Haldið var upp á nýtt eignarhald matvælavinnslu-
vélaframleiðandans Stork Food Systems með all-
sérstökum hætti á dögunum. Fyrirtækið leigði
ísbíl sérstaklega í tilefni af því að Íslending-
ar hefðu fest á því kaup og starfsmenn þess af-
greiddu daglangt ís til kollega sinna.
Aðalstöðvar Stork Food Systems eru í Boxmeer
í Hollandi, en kaup Marel Food Systems á fyr-
irtækinu tóku formlega gildi hinn 8. þessa mán-
aðar.
Tilkynnt var um kaupsamninginn 28. nóvem-
ber í fyrra en hann var háður þeim skilyrðum að
fyrirhugað yfirtökutilboð London Acquisition N.V.
um að kaupa alla hluti í Stork N.V. væri skilyrð-
islaust, að kaupin fengju jákvæða umsögn starfs-
mannaráðs Stork (Stork Works Council) og einnig
samþykki evrópskra samkeppnisyfirvalda.
17. janúar síðastliðinn var því lýst yfir að yfir-
tökutilboð London Acqusition N.V. um að kaupa
alla hluti í Stork N.V. væri án skilyrða. Þá hlutu
kaupin jákvæða umsögn starfsmannafélagsins og
með samþykki evrópskra samkeppnisyfirvalda
21. apríl síðastliðinn var öllum skilyrðum kaup-
samningsins fullnægt. - óká
Fengu sér ís í tilefni af kaupum Íslendinga
Starfsmenn Stork Food Systems gerðu sér glaðan dag.
Bandaríkjamenn vinna nú að því
að minnka þörf sína á aðkeyptri
olíu en með hækkandi olíuverði,
sparneytnari bílum og aukinni
notkun etanóls hefur innflutning-
ur þeirra á olíu lækkað í fyrsta
skipti síðan árið 1977, samkvæmt
frétt Financial Times.
Gert er ráð fyrir að þörf þeirra
á innfluttri olíu muni minnka úr
sextíu prósentum í fimmtíu árið
2015 en mun þó hækka aftur í
54 prósent árið 2030, að mati
yfirmanns orkutölfræðideildar
Bandaríkjanna.
Orkustofnun Bandaríkjanna
gerir ráð fyrir að orkulög muni
hjálpa við að auka notkun á vist-
vænum orkugjöfum úr rúmlega
þrjátíu milljörðum lítra á þessu
ári í 120 milljarða lítra árið 2030,
auk þess sem krafist verður fjöru-
tíu prósenta aukningar á spar-
neytni bensínbíla frá árinu 2020.
Einnig hafa náttúrusinnar á
bandaríska þinginu krafist þess
að bílaframleiðendur sýni fram-
leiðslu á sparneytnari dísilbíl-
um meiri áhuga og auki hlutdeild
þeirra á bandarískum markaði
úr einu prósenti í fimmtán árið
2030, segir Guy Caruson, yfir-
maður orkutölfræðideildar.
Bandaríkin að minnka þörf á innfluttri olíu