Fréttablaðið - 15.06.2008, Blaðsíða 23

7 MENNING
burtu. Þetta snýst um að annað hvort á að lesa
Biblíuna í bókstaflegum skilningi eða í tákn-
rænum skilningi. Að blanda þessu saman
gengur ekki upp því ekkert segir til um það
hvað skal túlka bókstaflega eða táknrænt.
Trú er ekki það sama og hefð þótt gagnstæð
fullyrðing sé haldreipi margra frjálslyndra
presta í trúvörn sinni.
FÓRNIN
Ég velti lengi fyrir mér fórninni sem fyrir-
bæri. Fórn er í rauninni ritúal sem notað er til
að friða guð eða guði. Gott dæmi er að besti
bitinn af steikinni er tekinn og honum fórnað
á einhvern hátt. Besta lambið er valið úr og
því slátrað fyrir guðinn. Mannfórnir þekkjast
í flestum trúarbrögðum. Stundum er sagt að
„Jesús hafi framkvæmt hina fullkomnu fórn“.
„Hann fórnaði sér fyrir þig“ eða þvíumlíkt.
Aldrei er talað um krossfestingu Jesúsar sem
mannfórn og að trúarbrögðin kristni séu
grundvölluð á mannfórn. Það er nú samt
þannig hvort sem okkur líkar betur eða verr.
Samkvæmt kenningunni dó Jesús fyrir synd-
ir mannanna. En hvernig gerðist það? Í einu
fórnarritúali gyðinga fóru syndir ættbálks
inn í lifandi geithafur og svo var hafurinn
drepinn eða honum sleppt út í eyðimörkina.
Með þessu móti losnuðu gyðingar við syndir
ættbálksins. Það sama á við um söguna um
fórnardauða Jesúsar. Syndir mannanna fóru
einhvernvegin inn í hann og svo dó hann með
syndum okkar! Þetta er ekki flóknara. Og tal-
andi um syndir. Hvaða syndir haldið þið
ágætu lesendur að um sé rætt? Það er erfða-
syndin sjálf, sem Eva læsti í mannkynið um
leið og hún læsti tönnunum í forboðna ávöxt-
inn! Málið er ekki flóknara en þetta þrátt
fyrir útskýringartilraunir frjálslyndra presta
til að túlka þetta á annan hátt. Að mínu áliti er
frekari útþynning kristindómsins nánast úti-
lokuð nema að stofna hreinlega til nýrra trú-
arbragða. Mér sýnist frjálslyndustu prestar
túlka Biblíuna svo vítt að nánast ekkert er
eftir af boðskapi og kennivaldi Biblíunnar.
TRÚLEYSI
Þegar ég er u.þ.b hálfnaður með seinna árið
mitt í guðfræðideildinni sá ég fljótlega út að
ég átti lítið sameiginlegt með samstúdentum
mínum enda sjaldgæft að trúleysingjar nemi
við guðfræðideild. Þetta voru sérkennileg
spor sem ég var kominn í. B.A próf úr guð-
fræðideild og trúlaus. Hvað héldi fjölskyldan
mín? Var þetta nám til einskis? Fyrst eftir
útskrift hafði ég hljótt um trúleysi mitt en í
mér logaði einhver þrá til að segja það sem
ég vissi, það sem ég hafði lært. Myndi ég
ekki valda samstúdentum mínum vonbrigð-
um og þeim frábæru kennurum sem ég leit á
sem vini mína? Eftir þó nokkur átök var nið-
urstaða mín sú að ég gæti ekki farið leynt
með trúleysið. „Að vera eða ekki vera“ átti
sannarlega við mig á þessu tímabili. Þessi
ákvörðun að koma fram opinberlega sem trú-
leysingi var erfið að því leyti að ég var um
leið að stimpla mig út úr fræðunum sem slík-
um. Fræðum sem ég hef þó ánægju af og
óbilandi áhuga á. Það er samþykkt að guð-
fræðingar séu ýmist trúaðir ellegar þegi um
trúarskoðun sína. Enginn sem ég veit um er
trúleysingi. Fræðingar um trúarleg málefni
eru ýmist kristnir eða þögulir. Trúleysi er
enn sem komið er hálfgert tabú í hinum aka-
demíska heimi þótt ótrúlegt megi virðast.
Það má ekki tala um að guð eða guðir séu
ekki til. Ég mun aldrei fá vinnu við guðfræði-
deild HÍ hvað sem ég mennta mig mikið. Það
er sérkennilegt að það sé samþykkt að trúa
því að maður (sem var líka guð) sem var
drepinn á hinn hroðalegasta hátt, lifnaði við
eftir 3 daga, flaug upp til himna til að hitta
pabba sinn/sjálfan sig og mun koma til að
dæma fólk til himna- eða helvítisvistar – en
það er ekki samþykkt að trúa ekki að þessir
atburðir hafi gerst.
Árið 2006 gekk ég í trúleysingjafélagið
Vantrú. Eins og flestum meðlimum Vantrúar
er mér í rauninni sama hvað fólk vill trúa á,
ég áskil mér þó rétt til að gagnrýna téða trú
ef mér sýnist svo. Eldurinn sem kyndir starf
Vantrúar er fyrst og fremst hin opinberi
bræðingur ríkis og trúar. 62. grein stjórnar-
skrárinnar, trúboð í opinberum skólum, setn-
ing Alþingis í kirkju o.s.frv. Hitt er minna
um vert þegar prestar þykjast vera á ein-
hvern hátt handhafar sannleikans og góðs
siðferðis, þótt það fari í taugarnar á mér.
Dæmin sanna að trúað fólk er í engu skárra í
siðferðislegum skilningi en trúlausir.
Trúlausum er gjarnan núið um nasir að
vera í rauninni trúfélag og bent á ýmsa sam-
eiginlega snertifleti trúleysis sem lífsskoð-
unar og trúar sem lífsskoðunar. Félagslega
eru jú líkindi með trú og trúleysi. En mikil-
vægan punkt vantar. Ólíkt trú þá gerir trú-
leysi ekki ráð fyrir handanveruleika eins og
trúarbrögð gera. Ef fólk kýs að flokka trú-
leysi sem trúarbrögð, þá væri um leið hægt
að telja aðdáendaklúbba knattspyrnuliða til
trúarbragða enda sömu líkindi með þeim og
trú í þessum víða skilningi. Það er samt
skondið í allri umræðu um hvort trúleysi sé
trú að útilokað er fyrir Vantrú og Siðmennt
að fá skráningu sem „trúfélag“ eða lífsskoð-
unarfélag og fá þannig sóknargjöld frá með-
limum sínum eins og trúfélög. Það vantar
nefnilega trúna á handanveruna. Ef félag á
borð við Vantrú fengi skráningu sem trúfé-
lag fengi Vantrú um 800.000 krónur árlega í
formi sóknargjalda, fé sem gæti verið varið í
baráttumál félagsins. Þetta er óréttur sem
þarf að benda á. Siðmennt hefur barist fyrir
því svo árum skiptir að fá skráningu sem
lífsskoðunarfélag en aldrei fengið með áður-
nefndum rökum. Staðreyndin er sú að ríkis-
kirkjan óttast mjög um sinn hag ef Siðmennt
fær skráningu sem trúfélag. Hver veit nema
Siðmennt gæti eflst að burðum og orðið sam-
bærilegt við Human-Etisk forbund í Noregi,
sem er að mér skilst næststærsta „trúfélag“
landsins.
GUÐFRÆÐIDEILDIN
Guðfræðideildin sem mannaði mig, menntaði
mig og skerpti á gáfum mínum og veitti þeim
í þennan óvænta farveg er að vissu leiti göll-
uð stofnun. Í mínum huga eiga að vera skýr
skil á milli hinnar trúarlegu innrætingar og
hinnar fræðilegu kennslu. Það vantar einnig
ýtarlegri biblíugagnrýni, kenningar um hinn
sögulega Jesú, kynningu á trúarlegu umhverfi
þegar Biblían er rituð, trú Egypta, kynningu
á ýtarlegri kynningu á gnóstískum ritum. Svo
ekki sé talað um Júdasarguðspjall sem er
merkilegasti fornleifafundur síðustu
árhundruða. Ég fékk alltaf á tilfinninguna
þegar „eldfim“ málefni voru til umræðu í
tímum að farið væri yfir þau á hundavaði.
Ég sé fyrir mér að ríkiskirkjan reki skóla á
mastersstigi sem sér eingöngu um að mennta
starfsmenn sem hyggja á þjónustu innan
hennar. Allt B.A. nám í HÍ ætti að vera
„secular“ eða veraldlegt eins og það er kallað.
Þannig eru hinar akademísku kröfur HÍ
tryggðar og stoðum rennt undir þá stefnu
Háskólans að komst í hóp þeirra bestu í
heimi.
NIÐURLAG
Ég geri mér grein fyrir því að þessi litla rit-
gerð er í engu tæmandi fyrir þessi 2 ár í mínu
akademíska lífi. Mér hefur þó alltaf fundist
nauðsynlegt að gera upp þennan tíma á ein-
hvern hátt. Bloggið er sennilega besti miðill-
inn til þess. Þrátt fyrir að vera með B.A.
gráðu úr guðfræðideild HÍ samhliða því að
vera trúleysingi í Vantrú, lít ég ekki svo á að
ég hafi kastað námi mínu á glæ. Ég menntað-
ist á ótal vegu þrátt fyrir að hafa fyrirgert
atvinnumöguleikum mínum á mörgum svið-
um. Ég bara varð að gera upp þennan tíma.
Þótt að afleiðingarnar hafi sumar hverjar
verið sársaukafullar – ég varð til dæmis fyrir
rætinni ofsókn frá hendi formanns guðfræði-
nema – þá var þetta þess virði. Ég get ekki
verið annar en ég er. Það er útilokað.
Guð og maður í verki Michelangelos: „Að mínu áliti er frekari útþynning kristindómsins nánast útilokuð nema að stofna hreinlega til nýrra trúarbragða.“