Fréttablaðið - 24.06.2008, Blaðsíða 16
16 24. júní 2008 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Um miðja síðustu öld var vinsæl matvöruverslun á
Austurgötu 25 í Hafnarfirði sem
auglýsti undir slagorðinu Gunn-
laugur sér um sína, og það munu
ekki hafa verið orðin tóm. Á
tímum skömmtunar og þrenginga
lagði kaupmaðurinn, Gunnlaugur
Stefánsson, metnað sinn í að
útvega viðskiptavinum sínum
eftirsóttar nauðsynjavörur og var
úrræðagóður og laginn í þeim
efnum. Þetta var á þeim árum
sem hverfiskaupmaðurinn þekkti
viðskiptavini sína persónulega,
sem og fjölskyldur þeirra og
aðstæður.
Auk verslunarreksturs rak
Gunnlaugur um árabil útgerð frá
Hafnarfirði og víðar, sat í stjórn
KFUM í Hafnarfirði og stjórn
Kaupmannafélags Hafnarfjarðar.
Hann var einn af stofnendum
Félags íslenskra iðnrekenda og
Félags óháðra borgara í Hafnar-
firði. Hann hafði því bærilegar
aðstæður til að þekkja og skilja
aðstæður Hafnfirðinga og og lét
sig þær varða.
Guðspjall dagsins
Margt hefur breyst í viðskipta-
lífinu síðan Gunnlaugur var og
hét. Almenningur kaupir nú inn til
heimilisins í stórmörkuðum og
þar er naumt um persónuleg
samskipti. Kaupmaðurinn á
horninu er liðin tíð, þótt ein og ein
búðargersemi leynist hér og þar.
Guðspjall dagsins er að slá í gegn,
helst í fjármálastofnun, fjöl-
miðlun eða fyrirtækjarekstri.
Gífurlegt framboð af leiðum til
skilnings á leyniþráðum velgengn-
innar hefur skapað upplýsta og
sjálfsörugga stétt sérfræðinga á
þessum sviðum, en stundum
finnst manni þó skorta skilning á
mannlegu eðli og samhengi
hlutanna hjá þeim sem ættu að
vita betur.
Æ ofan í æ heyrir maður um
furðulegan dómgreindarbrest af
hálfu þjónustufyrirtækja þegar
kemur að samskiptum við
mikilvæga viðskiptavini. Þau
útvega það sem um er beðið eins
og um greiðvikni sé að ræða og
sýna hagsmunum viðskiptavinar-
ins og persónu hans engan áhuga.
Viðskiptavinirnir eiga oftast
annan kost og taka hann gjarnan.
Hætta án útskýringa öllu sam-
starfi við fyrirtækið.
Ég sá einu sinni umfangsmikla
könnun sem bankastofnun hafði
látið gera meðal viðskiptavina
sinna. Þeir voru beðnir um að
segja frá reynslu sinni af þjón-
ustu fyrirtækisins, hvað þeir
væru ánægðir með og hvað ekki.
Aftast í skýrslunni voru svör
þeirra á nokkrum blaðsíðum, og
þegar við fengum hana í hendur
sagði einn af starfsmönnum
bankans að þessi svör myndu
naumast koma á óvart. Þeir sem
hefðu fengið lánafyrirgreiðslu
myndu vera sáttir en hinir ekki.
Annað kom á daginn. Hver
viðskiptavinurinn á fætur öðrum
sagði frá atvikum sem að þeirra
mati var sérlega góð þjónusta, og
kostaði bankann ekki krónu. Þetta
voru gjarnan lítil viðvik sem
viðkomandi starfsmanni bar ekki
skylda til að gera: Starfsmaður
sem var á leið út í mat mætti í
dyrunum fullorðinni konu sem
sneri sér yfirleitt til hans með sín
mál. Starfsmaðurinn heilsaði
konunni glaðlega, fór úr yfirhöfn-
inni og snaraði sér inn fyrir
afgreiðsluborðið og leysti úr
málum hennar. Þessi kona fór út
úr bankanum með þá tilfinningu
að hún skipti einhverju máli hjá
fyrirtækinu. Margir nefndu
samsvarandi dæmi. Nánast engin
fyrirhöfn og engin útlát. Aðeins
persónuleg samskipti, sprottin úr
áhuga á öðru fólki og aðstæðum
þess.
Fólkið í firðinum
Hundrað ára afmæli Hafnar-
fjarðar er nú haldið með glæsi-
brag. Eitt af því sem boðið er upp
á í tilefni þessara tímamóta er
ljósmyndasýning Árna Gunn-
laugssonar í Hafnarborg. Þetta
eru hundruð ljósmynda af
Hafnfirðingum teknar á árunum
1960 til 1992. Þarna er fólk sem
komið er yfir miðjan aldur og
hefur sett svip á umhverfi sitt
með einum eða öðrum hætti.
Margar myndanna eru teknar á
förnum vegi, en aðrar tengjast
stöðum eða áhugamálum viðkom-
andi. Þarna er til dæmis mynd af
Guðmundi nokkrum sem vann hjá
Einarsbræðrum og fór jafnan á
hesti í vinnuna og mynd af sr.
Garðari Þorsteinssyni á heimleið
frá messu í Hafnarfjaðarkirkju
eftir að hafa sett nýja presta inn í
embættið sem hann hafði gegnt
um árabil.
Árni hefur gefið út þrjár bækur
með myndum af eldri Hafnfirð-
ingum og greinargóðum upplýs-
ingum um þetta fólk og er
sýningin að mestu byggð á þeim
myndum. Svona gerir enginn
nema honum sé annt um sam-
ferðafólk sitt og bæinn sinn. Hann
minnir okkur á að bærinn er ekki
húsin í hrauninu, heldur fólkið
sem í þeim býr. Lögfræðingurinn
og lagasmiðurinn Árni Gunnlaugs-
son sat í bæjarstjórn í mörg ár.
Hann hefur sjálfur sett svip á
daglegt líf í Hafnarfirði, léttur í
spori, mannblendinn og áhuga-
samur um málefni dagsins. Með
þeirri virðingu fyrir fólkinu í
bænum sem birtist í myndum
hans og þeirri atorku sem að baki
liggur er vel hægt að segja að
Árni sjái um sína, rétt eins og
Gunnlaugur faðir hans gerði.
Að sjá um sína
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Virðing fyrir
náunganum
UMRÆÐAN
Stefán Jóhann Stefánsson skrifar um
frístundakort
Frístundakortin sem innleidd voru í Reykjavík fyrir nokkru hafa gagnast
mörgum og komið rekstri íþróttagreina á
styrkari grunn í einhverjum tilvikum. Að
vísu er reynslan af kortunum ekki löng svo
gæðamati ber að taka með vissum fyrir-
vara.
Í frétt í Fréttablaðinu 15. júní sl. var
fjallað um frístundakortin og dregnir fram ýmsir
jákvæðir þættir, svo sem þeir að frændur vorir á
Norðurlöndum líti til kortanna með áhuga. Ekki gátu
viðmælendur blaðamanns um neikvæða reynslu af
kortunum, sem þó hefur verið fjallað um á vettvangi
íþrótta- og tómstundaráðs Reykjavíkur.
Einn helst ókosturinn sem komið hefur fram er sá
að kortið virðist vera nýtt betur eftir því sem tekjur
fjölskyldu iðkenda hækka. Þetta vakti sérstaka
athygli þeirra sem tóku saman skýrslu fyrir ÍBR um
málið, en sú skýrsla var kynnt fyrir íþrótta- og
tómstundaráði. Þeim tilgangi virðist því ekki hafa
verið náð að tryggja með kortunum jafna
þátttöku barna óháð tekjum foreldra. Að vísu
er gert ráð fyrir að gripið sé til sérstakra
ráðstafana, m.a. til handa hinum tekjulægri,
en enn er óljóst hverju það skilar.
Þetta er miður, en kemur svo sem ekki á
óvart miðað við reynslu annarra sveitar-
félaga sem tekið hafa upp svipað fyrirkomu-
lag. Styrkir af þessu tagi virðast almennt
fremur leita til þeirra sem hafa hærri
tekjur fyrir. Þetta vekur einnig upp
spurningar um fyrirkomulag annarra
styrkja, t.d. á vegum ÍTR. Þannig hefur
komið í ljós að á rúmlega áratug hafa styrkir
Afreks- og styrktarsjóðs raðast þannig niður að eitt
hverfafélag í Reykjavík hefur fengið langmest, eða
30% fjárins, á meðan annað fékk 0,9%.
Ég tel að þessi munur sé meiri en svo að réttlæt-
anlegt sé og það sé ástæða til þess, t.d. í ljósi þess
sem fram kom í skýrslu ÍBR um frístundakortin, að
skoða þess mál gaumgæfilega og leita leiða til að
jafna betur aðstöðu barnanna í borginni.
Höfundur er varaborgarfulltrúi og fulltrúi
Samfylkingar í íþrótta- og tómstundaráði.
Nýtast betur tekjuháum
STEFÁN JÓHANN
STEFÁNSSON
Tillitssemin
Birgir Ármannsson, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins og formaður
allsherjarnefndar, telur ekki tilefni til
sérstakrar rannsóknar á Baugs málinu.
Í Fréttablaðinu í gær segir hann
pólitískt skipaðar rannsóknarnefndir
hafa litlu hlutverki að gegna eftir að
dómur fellur; betur færi á að þeir sem
teldu sig hafa sætt órétti höfðuðu
skaðabótamál. Birgir áréttar þó að
Baugsmálið hafi tekið langan
tíma og vafalaust sé margt
sem megi læra af því.
Það sama sagði Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir, for-
maður Samfylkingarinnar,
á dögunum og uppskar
ákúrur Sigurðar Kára
Kristjánssonar, þing-
manns Sjálfstæðis-
flokksins, fyrir vikið. Ætli Birgi verði líka
brigslað um tillitsleysi í vikulokin?
Kynfylgja
Smári McCarthy, formaður Félags
um stafrænt frelsi á Íslandi, skrifaði
greinarkorn í Morgunblaðið í gær um
stafrænt eftirlit á óbreyttum borgur-
um, sem honum þykir hafa tekið út
yfir allan þjófabálk. Ekki kemur fram
hvort formaðurinn sé af sömu ætt og
bandaríski öldungadeildarþing-
maðurinn Joseph McCarthy, en
sá var líka áhugasamur um per-
sónunjósnir – reyndar á öðrum
forsendum en Smári.
Vont er þeirra rang-
læti...
Helga Völundardóttir, íbúi á
Bergstaðastræti, er óhress
yfir að borgarstarfsmenn máluðu yfir
húsvegg móður hennar, sem hún og
maður hennar höfðu myndskreytt
eftir kúnstarinnar list. Að sögn Jakobs
Frímanns Magnússonar miðborgarstjóra
eru breytingar á ytra byrði húsa leyfis-
skyldar og hvetur hann þá sem vilja
mála listaverk á hús sín til að sækja um
leyfi. Nú er það sitt hvað, hirðuleysi og
sérstakur smekkur, og óþarfi að refsa
fólki fyrir það síðarnefnda; í sjálfu sér er
það nógu bíræfið að borgaryfirvöld
verði að veita blessun sína þegar
mála á húsvegg. En hefur steininn
ekki tekið úr þegar starfsmenn
borgarinnar mæta óforvar-
endis, vopnaðir penslum
og grárri málningu, í skjóli
nætur ef þeim hugnast ekki
nýr húslitur?
bergsteinn@frettabladid.is
Markaðurinn fylgir Fréttablaðinu á morgun
Hver er þín kjaraskerðing?
Forystumenn Carnegie um Íslensku
fjárfestana
Nóbelsverðlaunahafinn Joseph Stieglitz
Er gamla Sambandið enn við góða heilsu?
Í Markaðnum á morgun
Þ
að kemur ekki á óvart að mikill meirihluti þjóðarinnar
telur rétt að hefja rannsókn á því hvort Baugsmálið eigi
sér pólitískar rætur. Skoðanakönnun Fréttablaðsins,
frá því um helgina, sýnir að það sjónarmið er afgerandi
meðal stuðningsmanna allra flokka. Líka Sjálfstæðis-
flokks, þótt munurinn milli þeirra, sem vilja láta kyrrt liggja, og
hinna sem vilja rannsaka, sé minni í því tilfelli.
Jóhannes Jónsson í Bónus, fagnar víðtækum stuðningi við rann-
sókn. Enda hafa forráðamenn Baugs allt frá upphafi sagt aðgerð-
ir yfirvalda úr öllu samhengi við sakargiftirnar og sagt ástæður
afskipta lögreglunnar af fyrirtækinu af pólitískum toga.
Niðurstöður könnunar Fréttablaðsins má túlka á ýmsa vegu.
Þær geta endurspeglað þá skoðun aðspurðra að pólitík hafi verið
að baki rannsókninni á Baugi. En þeir, sem svöruðu spurningunni
um rannsókn játandi, geta allt eins álitið að pólitík komi málinu
ekkert við, og nauðsynlegt sé að taka af allan vafa um það.
Sjálfstæðismaðurinn Birgir Ármannsson, formaður allsherjar-
nefndar Alþingis, segir ekki tilefni til að skipa pólitíska nefnd
um rannsókn á upphafi Baugsmálsins. Það er örugglega rétt mat
hjá Birgi að nefnd skipuð af Alþingi hafi litlu hlutverki að gegna
eftir að dómsniðurstaða er fengin í málum. Það má telja full víst
að könnun slíkrar nefndar myndi leiða í ljós að á öllum stigum
Baugsmálsins voru það til þess bærir menn innan réttarkerfisins,
sem tóku ákvarðanir um húsleitir, rannsóknir og ákærur. Eins
og Björn Bjarnason dómsmálaráðherra hefur sagt, um annað
umdeilt mál, þá voru símhleranir kalda stríðs áranna liður í „lög-
regluaðgerðum“ og „óvirðing“ við dómara, sem heimiluðu þær,
að halda öðru fram.
Hitt er annað mál að ríkissaksóknari hefur heimild til að rann-
saka hvort lögreglan og ákærandi hafi misfarið með rannsóknar-
og ákæruvald sitt í Baugsmálinu. Rétt eins og formaður allsherjar-
nefndar bendir á er málið þannig vaxið að „vafalaust er margt
sem við getum lært af því í sambandi við hvernig okkar réttar-
kerfi virkar.“
Fleiri stjórnmálamenn en Birgir hafa rætt um þann lærdóm
sem megi að draga af Baugsmálinu. Rannsókn ríkissaksóknara
myndi án vafa vera dýrmætt innlegg í þann námsferil.
Möguleg pólitísk afskipti af upphafi og framgangi Baugsmáls-
ins á hins vegar tæplega vel heima í höndum lögspekinga. Það er
frekar verkefni fyrir sagnfræðinga, stjórnmálfræðinga, félags-
fræðinga og jafnvel sálfræðinga að skoða þá stemningu sem ríkti
í ákveðnum kimum samfélaginu þegar málið varð til á sínum
tíma. Sú rannsókn mun örugglega fara fram einn daginn. Vafa-
laust verða tölvupóstar, sem Fréttablaðið sagði frá haustið 2006,
mikilvæg gögn í þeirri vinnu. Þeir póstar upplýstu um fundarhöld
þriggja manna um það sem mörgum vikum síðar varð einmitt að
Baugsmálinu. Þessir menn voru einn helsti ráðgjafi þáverandi
formanns Sjálfstæðisflokksins, þáverandi ritstjóri Morgunblaðs-
ins og þáverandi framkvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins,
Eins og í hlerunarmálum kalda stríðsins og öðrum stórum
málum er það sagan sem mun á endanum kveða upp sinn dóm.
Að rannsaka stemningu:
Pólitíkin og
Baugsmálið
JÓN KALDAL SKRIFAR