Fréttablaðið - 26.06.2008, Blaðsíða 26

26 26. júní 2008 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
M
óðurmálskunnátta og ritfærni háskólanema er
áhyggjuefni háskólamanna segir í frétt blaðsins í
byrjun viku. Sigurður Líndal lagaprófessor segir
vankunnáttu háskólanemenda í íslensku auka álag-
ið á kennurunum og Kristín Ingólfsdóttir háskóla-
rektor tekur undir og segir nauðsynlegt að gerðar verði strangari
kröfur um íslenskukunnáttu á fyrri stigum skólakerfisins. Þeir
sem fylgst hafa með minnkandi áherslu á kennslu í móðurmálinu
eru ekki undrandi á yfirlýsingum þessara tveggja háskólamanna.
Móðurmálskennsla hefur átt undir högg að sækja í íslenska
skólakerfinu undanfarin ár og áratugi. Ekkert lát virðist á þeirri
þróun og ýmislegt bendir til að enn eigi eftir að draga úr áherslu
á móðurmálskennslu.
Sigurður Líndal bendir á að margir háskólanemar virðist ekki
hafa tök á því að skrifa skilmerkilegan texta eða koma frá sér
hugsun þannig að heil brú sé í. Víst er að margir háskólakennarar
gætu tekið undir með Sigurði. Framhaldsskólakennarar hafa einn-
ig kvartað undan því að nemendur komi illa undirbúnir í íslensku
úr grunnskóla.
Íslensku mæla ekki nema um þrjú hundruð þúsund manns.
Það þykja fáir þegar þjóðtunga á í hlut. Ábyrgð þeirra sem eiga
íslensku að móðurmáli á vexti og viðgangi tungunnar er því mikil.
Hitt skiptir ekki síður máli að haldgóð þekking á móðurmáli og
hæfileiki til að nýta málið til að tjá sig í ræðu og riti er hverjum og
einum mikilvæg.
Í stöðugt minnkandi heimi þarf vitanlega að leggja mikla áherslu
á færni í erlendum tungumálum. Sú kunnátta er þeim ekki síður
mikilvæg sem deila móðurmáli sínu með fáum en þeim sem deila
því með mörgum. Það má hverjum vera ljóst.
Vitað er að grundvallarforsenda þess að ná tökum á erlendu
tungumálið eftir máltökuskeið er einmitt að eiga sér örugga heima-
höfn í móðurmálinu. Þess vegna er staðgóð móðurmáls kunnátta
eitt af því sem skiptir þá höfuðmáli sem vilja ná góðum tökum á
öðrum tungumálum.
Öll rök hníga að því Íslendingar eigi að leggja meiri rækt við
móðurmálið á öllum skólastigum, allt frá leikskóla upp í háskóla.
Við eigum að leggja áherslu á að kenna þeim íslensku sem hing-
að hafa flust frá öðrum löndum. Einnig eigum við að taka þeim
fagnandi sem vilja læra og tala íslensku, líka meðan þeir hafa ekki
náð á henni fullum tökum. Ætli þjóðin ekki að varpa móðurmál-
inu fyrir róða verður íslenskan áfram að vera það tungumál sem
notað er í samskiptum á Íslandi; í námi, atvinnulífi, viðskiptum,
fræðimennsku og þar fram eftir götunum.
Ástandið sem Sigurður Líndal lýsti í frétt blaðsins á sunnudag-
inn er íslensku menntakerfi til vansa. Þróuninni verður að snúa
við áður en það er orðið um seinan.
Landsliðið í handbolta er þannig skipað, að þar er
valinn maður í hverju rúmi.
Önnur sjónarmið komast ekki
að. Flokksskírteini skipta engu
máli. Eða hvernig heldur þú,
lesandi góður, að landsliðinu
gengi á heimsmeistaramótum, ef
stjórnmálaflokkarnir hlutuðust
til um, að útvaldir menn á þeirra
vegum yrðu að vera í liðinu?
Spurningin svarar sér sjálf.
Þessi sjálfsagða íþróttaregla,
að gjörvuleiki ráði mannvali, er
þverbrotin í efnahagslífinu.
Seðlabanki Íslands er augljóst
dæmi. Fyrir þrem árum skipaði
formaður Sjálfstæðisflokksins
sjálfan sig í bankastjórnina.
Bankaráðið er einnig notað sem
mjaltavél handa stjórnmála-
mönnum: þar sitja fulltrúar
flokkanna, raka saman fé og
rétta upp hönd, þegar banka-
stjórnin skammtar sjálfri sér
kauphækkun. Þetta er ítalska
aðferðin: að stinga upp í stjórnar-
andstöðuna með því að veita
henni aukaaðild að sukkinu.
Kröfur um brottvikningu
bankastjórnar Seðlabankans,
sem hefur reynzt ófær um að
gegna lögboðnu hlutverki sínu,
heyrðust ekki úr röðum stjórnar-
andstæðinga, heldur frá Háskóla
Íslands. Landsvirkjun fór sömu
leið og Seðlabankinn: Sjálfstæðis-
flokkurinn gerði varaformann
sinn að forstjóra fyrirtækisins.
Nú bíða sjálfstæðismenn og
aðrir þess með lafandi tunguna,
að forstjórinn láti af störfum
fyrir aldurs sakir. Þetta er
lokaður klúbbur.
Dæmigert nýmarkaðsland
Ástandið sums staðar í einka-
geiranum er ekki miklu skárra.
Annars var ekki að vænta á
fyrri tíð, þegar atvinnulífið var
gegnsýrt af stjórnmálum:
Eimskipafélagið var íhaldsfyr-
irtæki, Sambandið var fram-
sóknarfyrirtæki og þannig koll
af kolli. Einkavæðingu við-
skiptabankanna og annarra
ríkisfyrirtækja hefði að réttu
lagi átt að stefna gegn þessu
ástandi, en önnur sjónarmið
urðu ofan á. Stjórnmálamenn
höfðu komizt á bragðið með
kvótakerfinu og stóðust ekki
heldur allar freistingarnar, sem
einkavæðingin lagði fyrir þá.
Nokkrir flokksmenn rökuðu
saman fé, einn áður sjálfskipað-
ur seðlabankastjóri keypti sér
flugfélag, aðrir létu sér nægja
sjálftekin embætti, laun og
hlunnindi. Þegar formaður
stærsta stjórnarandstöðuflokks-
ins tæpti á einum anga málsins í
frægri ræðu í Borgarnesi, supu
menn hveljur í herbúðum
sjálfstæðismanna, vegna
bersöglinnar.
Nýmarkaðslönd eru nefnd þau
lönd, þar sem stjórnmál
flækjast fyrir viðskiptum.
Ísland er eftir þessari skilgrein-
ingu dæmigert nýmarkaðsland,
þótt útlendingar vegna van-
kunnáttu um landshagi hirði
ekki um að hafa Ísland með á
listanum yfir slík lönd. Hvernig
er hægt að láta Ísland vanta á
listann, þegar forsvarsmenn
stærsta fyrirtækis í landinu
fullyrða, að fyrirtækið hafi um
margra ára skeið sætt pólitísk-
um ofsóknum? Margt annað
hangir á spýtunni. Mannvalið í
stjórnum einkafyrirtækja ber
vitni. Í heilbrigðum markaðs-
búskaparríkjum er það viðtekin
regla, að stjórnir stórfyrirtækja
eru skipaðar reyndum kunnáttu-
mönnum víðs vegar að til að
tryggja rekstrinum aðhald og
fjölbreytta sérþekkingu. Hér
heima sitja yfirleitt sömu
mennirnir og vinir þeirra í
stjórnum margra stórfyrirtækja
og sýna utanaðkomandi aðhaldi,
þekkingu og reynslu lítinn
áhuga. Frá þessu munstri eru að
vísu ýmsar undantekningar, til
dæmis Bakkavör og Íslensk
erfðagreining. Í stjórnum
margra annarra íslenzkra
stórfyrirtækja sitja þó aðallega
leppar eigendanna. Aðhaldið,
sem sjálfstæðar stjórnir geta
veitt rekstrinum, verður þá
minna en ella, og sjóndeildar-
hringur fyrirtækjanna þrengri.
Talsamband við bankann
Einn seðlabankastjóranna hélt
því nýlega fram í útvarpi, að
seðlabankar nýmarkaðslanda
gætu þurft að halda gjaldeyris-
forða yfir skammtímaskuldum
bankanna, en ekki Seðlabanki
Íslands. Þessi gjaldeyrisregla,
sem er kennd við Greenspan,
fyrrum seðlabankastjóra
Bandaríkjanna, og Giudotti,
suður-amerískan hagfræðing, er
eigi að síður virt víðast hvar. Að
vísu er sjaldgæft, að á regluna
reyni í rétt nefndum markaðs-
búskaparlöndum. Hitt er
algengara, að skammtímaskuldir
bankanna fari langt upp fyrir
gjaldeyrisforðann í nýmarkaðs-
löndum, þar sem stjórnmála-
menn eru í talsambandi við
bankana, líkt og ritstjóri
Morgunblaðsins lýsti sambandi
Sjálfstæðisflokksins við Lands-
banka Íslands 2004. Annað
kennimark nýmarkaðslanda er
skyndilegt gengishrun, sem
leiðir auk annars af vantrú
fjármálaheimsins á seðlabankan-
um og stjórnvöldum.
Öll rök hníga að því að Íslendingar eigi að leggja
meiri rækt við móðurmálið á öllum skólastigum.
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Gengi og gjörvuleiki
Lífið er bolti
UMRÆÐAN
Þorleifur Gunnlaugsson skrifar um
einkavæðingu heilbrigðiskerfisins
Jórunn Ósk Frímannsdóttir og Guð-laugur Þór Þórðarsson hafa átt í við-
ræðum um rekstarvanda Droplaugar-
staða í eitt ár án þess að niðurstaða hafi
náðst. Hvernig skyldi standa á því ?
Um það er ekki deilt að Droplaugar-
staðir eru vel rekið úrræði. Það viður-
kennir Jórunn Ósk Frímannsdóttir
þegar hún segir að „gripið hefur verið til margs
konar ráðstafana til að nýta sem best það fjár-
magn sem Droplaugarstaðir hafa úr að spila, m.a.
hefur verið farið vandlega yfir mönnun vakta og
er vel fylgst með launakostnaði og brugðist við
frávikum eftir því sem aðstæður leyfa“.
Staðreyndin er hins vegar sú að ríkið hefur
stundað það að svelta úrræðið en síðan greitt
niður hallann þangað til nú að allt er komið í
óefni. Frjálshyggjupostularnir Jórunn Ósk og
Guðlaugur Þór komast ekki að samkomulagi. Er
einhver hissa?
Undanfarin ár hafa verið erfið fyrir starfsfólk
Droplaugastaða. Grundvallarendurnýjun hús-
næðisins hefur haft í för með sér mikla
aukavinnu, hávaða og önnur óþægindi sem
fólk þarf að öðru jöfnu ekki að búa við.
Undir forystu Ingibjargar Bernhöft hefur
tekist að mynda samfélag sem er til fyrir-
myndar en að sjálfsögðu hefur viðvarandi
niðurskurður heft starfsemina. Þegar sér
fyrir endann á þessu erfiða en metnaðar-
fulla verkefni, þá á að fara að bjóða rekst-
urinn út. Hvers vegna ?
Undirituðum hafa borist upplýsingar um
það að hið nýja einkafyrirtæki, Heilsu-
verndarstöðin, fái um það bil 25% hærri
daggjöld fyrir hvíldarinnlagnir aldraðra en Drop-
laugastaðir eru að fá. Tilboð Heilsuverndarstöv-
arinnar í margumtalað búsetuúrræði var um 25%
hærra en tilboð SÁÁ. Í rökstuðningi fyrir því að
taka hærra tilboðinu í því tilfelli segir meðal
annars að það sé eitt af markmiðum „Velferðar-
sviðs að styðja við þróun og samkeppni á markaði
í félags- og heilbrigðisþjónustu“. Eru heilbrigðis-
ráðherra og formaður velferðarrráðs að vinna að
því markmiði með því að svelta samfélagslegan
rekstur en ausa fé í þann einkarekna?
Höfundur borgarfulltrúi VG.
Næst eru það Droplaugarstaðir
ÞORLEIFUR
GUNNLAUGSSON
Vinsæl stefna
Samkvæmt skoðanakönnun Frétta-
blaðsins er rúmlega helmingur lands-
manna mótfallinn frekari stóriðjufram-
kvæmdum, ívið fleiri úti á landi en í
borginni. Það kemur Merði Árnasyni,
vefritstjóra Samfylkingarinnar, ánægju-
lega á óvart. Að hans mati eru þessar
niðurstöður sérstakt fagnaðarefni
fyrir Samfylkinguna, því þær sýni að
almenningur styðji umhverfisstefnu
flokksins, Fagra Ísland. Nú er
sjálfsagt aðeins tímaspursmál
þar til Samfylkingin fer að gera
það líka.
Blessuð hlutlægnin
Agnes Bragadóttir skrifar
ádrepu í Morgunblaðið
um ábyrgð fjölmiðla-
fólks, gildi þess að vera reiðubúinn
að viðurkenna mistök og skylduna
til þess að segja rétt og satt frá. „Við
höfum atvinnu af því að upplýsa
lesendur, áheyrendur og áhorfendur,
um það sem er að gerast, á sem hlut-
lægastan hátt,“ skrifar Agnes. Þetta eru
orð að sönnu hjá blaðamanninum,
sem skaust í leyfi frá viðskiptafréttum
til að gera tilboð þegar Síminn var
einkavæddur.
Rökrétt niðurstaða
Þegar Einar K. Guðfinnsson,
sjávar- og landbúnaðarráð-
herra, er ekki á fjöllum er hann í
útlöndum að kynna sér stöðu
heimsmála. Einar var í
Bretlandi fyrir skemmstu
og komst að því að þar
glíma heimamenn við sama efnahags-
vanda og Íslendingar: lausafjárskort,
lítið lánsfé og ofurvexti. Jafnvel breska
pundið mæti nú miklum mótvind og
sömu sögu er að segja af Bandaríkja-
dollar. „Þó eru menn ekki á þeim
bæjum að tala um að leggja niður
þessar myntir til að taka upp evru!!“
skrifar Einar á heimasíðu sína, svo
mikið niðri fyrir að ekki duga færri en
tvö upphrópunarmerki. Þetta er líka
eina rökrétta niður-
staðan sem draga
má af samanburði
íslensku krónunnar
við dollarann og
pundið!!
bergsteinn@frettabladid.is
Íslenskir háskólanemar eru slakir í íslensku.
Þróun sem verður
að snúa við
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871