Fréttablaðið - 16.07.2008, Blaðsíða 16

16 16. júlí 2008 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
Nýlega var í fréttum nokkuð óvenjuleg sveit lögreglu-
manna, sem valdir voru með
sérstökum hætti, ekki eftir
rassstærð eins og Þórbergur
sagði einu sinni að tíðkaðist á
Íslandi heldur eftir öðru sem
flestir myndu þó telja vöntun
eða skerðingu: það var sem sé
sveit blindu lögregluþjónanna í
Brussel. Þeir eru sex talsins og í
miklum ábyrgðarstöðum.
Einhverjir myndu nú kannske
segja, að það sé ekkert merki-
legt við slíka laganna verði,
menn hafi löngum haft blinda
lögregluþjóna við störf og hafi
þeir verið látnir rannsaka
fjármálamisferli háttsettra
manna, afglöp stjórnmálamanna
og annað af því tagi. En við
slíkar rannsóknir er með öllu
óþarfi að lögreglumennirnir séu
blindir, það nægir að þeir loki
augunum.
Blindu lögregluþjónarnir í
Brussel eru hins vegar sjón-
lausir í raun og veru og þurfa að
hafa verið það frá fæðingu eða
a.m.k. frá unga aldri. Hjá þeim
sem svo er komið fyrir gerist
það nefnilega að heyrnin fer að
þróast meir en hjá nokkrum
öðrum dauðlegum mönnum, því
gegnum hana fara nú öll tengsl
þeirra við umheiminn; ef þeir
þurfa t.d. að fara yfir umferðar-
götu hafa þeir ekki annað en
eyrun til að vísa sér leið og þá
ríður á að þau séu sem næmust,
annars vofir dauðinn yfir.
Um þessa blindu lögreglu-
þjóna eru því sagðar ótrúlegar
sögur. Einn þeirra kann t.d. sjö
tungumál, sem er kannske ekki
einsdæmi, en hann getur auk
þess gert greinarmun á hundrað
mismunandi tegundum af hreim
á þessum ólíku tungum. Ef hann
kynni t.d. norsku, sem fylgir að
vísu ekki sögunni, gæti hann
ekki aðeins þekkt frá hvaða firði
einhver mælandi kæmi heldur
líka hvorum megin hann byggi
við fjörðinn. Á þennan hátt gat
hann heyrt að grunaður maður
var Marokkóbúi með því að
hlusta á hreiminn þegar sá hinn
sami talaði evrópskt tungumál.
Með því að hlusta á hljóðin í
hinum ýmsu tökkum á síma sem
maður var að ýta á gat þessi
lögreglumaður fundið út
númerið sem verið var að
hringja í. Fyrir þessa menn er
það leikur einn að þekkja hvaða
bílategund sem er út frá
vélarhljóðinu einu.
Nú er augljóst að menn sem
hafa svo þróaða heyrnargáfu
geta orðið að gagni á mörgum
þáttum lögreglustarfsins, svo
sem við yfirheyrslur og slíkt. En
eitt er þó það svið þar sem þeir
njóta sín sérstaklega og er í
rauninni þeirra sérgrein, enda
mun þeim aðallega falið að
starfa við það, og eins og málum
er nú háttað hafa þeir þá nóg að
gera, en það svið er einmitt
sím hleranir. Við það bætast að
sjálfsögðu upptökur sem gerðar
eru með földum hljóðnemum
hingað og þangað þar sem menn
búast síst við þeim og fara
kannske að leysa frá skjóðunni
án þess að hafa hugmynd um
heyrandann í holtinu.
Á þessu sviði gera blindu
lögreglumennirnir nú krafta-
verk í raun og sann. Vitanlega
geta þeir heyrt samtöl manna og
orðræður gegnum alls kyns
hávaða og aukahljóð og skrifað
þau upp, þótt aðrir heyri
kannske lítið annað en skarkala,
og þeir geta greint á milli þótt
margir séu að tala í einu. Með
því að hlusta á aukahljóð af
ýmsu tagi geta þeir einnig heyrt,
ef svo ber undir, hvar samtalið
fer fram, á kaffihúsi sem er fullt
af fólki, á arabískum veitinga-
stað þar sem menn snæða
couscous, í flugvallarbyggingu
og eða einhverjum enn öðrum
stað.
En þetta er ekki allt og sumt. Í
venjulegum mannlegum
sam skiptum skilja menn
við mælendur sína ekki aðeins
með því að hlýða á orð þeirra,
heldur líka með því að horfa um
leið á það látbragð og svipbrigði
ýmiss konar sem orðunum
fylgja. Öll þessi sérstaka vídd
samskiptanna er blindum
mönnum að sjálfsögðu lokuð, og
því verða þeir að þjálfa með sér
sérstakt næmi á raddir annarra
og hin smæstu blæbrigði þeirra
til að geta numið á þann hátt allt
það sem sjáandi maður skynjar
með augunum.
Þetta kemur nú að hinu mesta
gagni þegar verið er að hlusta á
upptökur úr símhlerunum og
slíku. Með því að beina
athyglinni að raddblæ þeirra
sem tala getur blindur lögreglu-
maður kannske fundið út hvort
þeir eru einlægir, hvort þeir
meina í raun og veru það sem
þeir segja, hvort þeir trúa því
sjálfir, hvort eitthvað annað býr
undir, kannske eitthvað mjög
gruggugt, eða hvort þeir eru að
fela eitthvað. Kannske getur
hann líka heyrt hvort mælend-
urnir tala í fyllsta sakleysi eða
hvort þeir búast við því hálft í
hvoru að verið sé að hlera þá, og
haga orðum samkvæmt því.
Þetta eru allt hinir mikilvægustu
hæfi leikar á vorum dögum,
þegar allt bendir til að mikill
uppgangur sé í vændum í
símhlerunum.
Og þá geta Íslendingar kveðið:
Haltur ríður hrossi, hjörð rekur
handarvanur, blindur hlerar svo
hlítir.
Ey getur kvikur kú
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Hinar stóru hlustir
laganna
UMRÆÐAN
Grétar Mar Jónsson skrifar um
utanríkis- og mannréttindamál
Það hefur varla farið framhjá landsmönnum að ferðalög
ráðamanna á erlenda grund hafa verið
mikil undanfarið og jafnvel í formi
ferðalaga í einkaþotum milli staða. Er
það ásættanlegt að auka útgjöld
íslenska ríkisins svo og svo mikið í
formi ferðalaga til hinna ýmsu
heimshorna af hálfu ríkisstjórnar landsins?
Skal öllu kostað til að komast í sæti í Öryggis-
ráði Sameinuðu þjóðanna? Undir hvaða for-
merkjum eru Íslendingar annars að bjóða sig
fram til þessara starfa?
Ísland hefur mátt þurfa taka því að fá
niðurstöðu Mannréttindanefndar Sameinuðu
þjóðanna um brot gegn þegnum í eigin landi.
Mál þetta fékkst ekki einu sinni rætt á Alþingi
áður en sent var utan svar um
aðgerðaleysi að hluta til.
Raunin er sú að núverandi
ríkisstjórnarflokkar hafa ekkert að
gert til þess að umbreyta því ástandi
hér innanlands sem hefur það í för
með sér að mannréttindi eru brotin í
kvótakerfi sjávarútvegs. Þar er á ferð
óviðunandi mismunun varðandi
aðkomu manna í atvinnugreinina.
Þetta ástand er ekki að koma til sögu
í dag heldur hefur kerfi þetta verið við
lýði í hartnær tvo áratugi og leikið
landsmenn illa með tilheyrandi verðmætasóun.
Fyrst er að skoða ástand heima fyrir áður en
menn hyggjast hjálpa til um mannréttindi
annars staðar í veröldinni.
Höfundur er alþingismaður Frjálslynda flokksins í
Suðurkjördæmi.
Hvað kostar framboðið í
Öryggisráð SÞ Íslendinga?
Einhugur og óhugur
Hugmynd Björns Bjarnasonar um
að taka upp evru á grundvelli EES-
samningsins hefur aldeilis slegið í
gegn á Íslandi; stjórnmálamenn úr
ýmsum flokkum, samtök í atvinnulífi
og forkólfar í fjármálafyrirtækjum
eru sammála um að þetta væri afar
fýsileg leið fyrir Ísland. Með þessu
móti fengjum við sleppt og haldið,
tækjum upp evru en þyrftum
ekki að gefa þumlung eftir að
fiskimiðum og fullveldi. Þessi
prýðilega lausn strandar bara
á einu smáatriði, það er
sjálfu Evrópusamband-
inu, sem vill víst líka
fá eitthvað fyrir sinn
snúð. Segja má að
á meðan eins mikill
pólitískur einhugur og hugsast getur
hefur myndast um þetta fyrir-
komulag á Íslandi, sæki óhugur að
Evrópusambandinu.
Gott óraunhæft innlegg
Þótt Geir H. Haarde forsætisráðherra
telji hugmynd Björns Bjarnasonar
um upptöku evru á grundvelli EES
„mjög ólíklega“ og „fjarlægan mögu-
leika“, segir hann sér hins
vegar ekki „lítast illa á
neitt sem opnar umræð-
una“. Þeir sem luma á
mjög ólíklegum og fjar-
lægum möguleikum
í gjaldeyris-
málum
sem eru
líklegir til
að opna umræðuna geta snúið sér
til forsætisráðuneytisins.
Eitthvað að gera
Mörður Árnason, vefritstjóri Samfylk-
ingarinnar, er ánægður með ummæli
Björns Bjarnasonar. Hann fagnar ekki
síður yfirlýsingu forsætisráðherra um
að nýstofnaðri Evrópunefnd, undir
forystu Illuga Gunnarssonar og Ágústs
Ólafs Ágústssonar, verði falið að
kanna þá leið sem Björn stingur
upp á. Ritstjóra Samfylkingar-
innar og varaþingmanni virðist
Evrópunefnd Alþingis nefnilega
hafa verið eitthvað verkefnalítil
upp á síðkastið, því hann
bætir við: „Þá fær sú nefnd
líka eitthvað að gera.“
bergsteinn@frettabladid.is
GRÉTAR MAR JÓNSSON
U
m helmingur ljósmæðra í landinu hefur sagt upp
störfum. Samningar þeirra eru sem kunnugt er
lausir en ekki mun standa til að halda næsta samn-
ingafund í kjaradeilunni þeirra við ríkið fyrr en
um miðbik næsta mánaðar. Þetta er viðkvæm staða
sem veldur kvíða hjá þeim sem síst skyldi, verðandi mæðrum
og fjölskyldum þeirra.
Nokkur ævintýraljómi hvílir yfir ljósmóðurstarfinu. Allir
hafa heyrt fallegar sögur af ljósmæðrum sem brugðust hár-
rétt við á örlagastundu. Þessar sögur eru frá öllum tímum, úr
samtímanum jafnt sem frá fyrri öldum þegar ljósmæður börð-
ust í öllum veðrum heim til fæðandi kvenna og komu jafnvel
heim í sinn eigin barnahóp með barnið sem þær höfðu tekið á
móti, eða eldra systkini þess, ef þröngt var í búi þar sem þær
höfðu verið að sinna störfum sínum.
Það er því í raun merkilegt, jafn mikillar virðingar og starf
ljósmæðra nýtur í samfélaginu, hversu illa gengur að fá það
metið að verðleikum til launa.
Til að fá réttindi til ljósmóðurstarfa þarf embættispróf á
meistarastigi. Að baki því prófi liggur hvorki meira né minna
en sex ára háskólanám, fjögur í hjúkrun og tvö til viðbótar í
ljósmóðurfræðum. Ljóst er að laun ljósmæðra eru í engu sam-
ræmi við þessa miklu menntun þeirra.
Líklega er engin stétt jafnafdráttarlaus kvennastétt og ljós-
mæður og því miður verður að leiða líkur að því að það sé sú
staðreynd sem stendur þeim svona áþreifanlega fyrir þrifum
í launabaráttunni.
Það er háalvarlegt mál ef launakjör ljósmæðra eru svo bág
að þau koma í veg fyrir að hjúkrunarfræðingar bæti við sig
ljósmóðurnámi. Fram hefur komið að nærfellt helmingur allra
starfandi ljósmæðra muni fara á eftirlaun á næstu tíu árum og
þegar er ljóst að haldi fram sem horfir verður nýliðun í starfi
ekki næg til að mæta þessu.
Því er afar brýnt að gengið verði til samninga við ljósmæður
á nýjum forsendum, á nútímaforsendum sem byggja á mennt-
un þeirra og gríðarlegri ábyrgð. Að virða starf ljósmæðra til
launa er jafnframt mikilsvert skref í jafnréttisbaráttunni.
Mikið ríður á að samningar náist áður en til þess kemur að
þær ljósmæður sem nú hafa sagt upp störfum hverfa út af
vinnustöðum sínum. Þetta skiptir öllu máli þegar litið er til
allra næstu mánaða.
Til lengri tíma litið er svo lykilatriði að það verði ákjósan-
legur kostur fyrir útskrifaða hjúkrunarfræðinga, bæði unga
og lítt reynda og eldri og reyndari, að hefja nám í ljósmóður-
fræðum með það fyrir augum að helga sig því stórmerkilega
starfi sem það er að taka á móti börnum. Ljósmóðurstarfið er
nefnilega ekki minna göfugt þó að það sé metið að verðleikum
til launa.
Illa gengur að fá kvennastörf metin til launa:
Hver á að taka á
móti börnunum?
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871