Fréttablaðið - 17.07.2008, Blaðsíða 26

26 17. júlí 2008 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Höskuldur Þórhallsson skrifar um Rík-
isútvarpið
Í grein Þorgríms Gestssonar, formanns Hollvinasamtaka Ríkisútvarpsins, sem
birtist í Fréttablaðinu sl. mánudag, fullyrðir
greinarhöfundur að breytingin sem gerð
var á rekstrarformi Ríkisútvarpsins í tíð
síðustu ríkisstjórnar sé grundvöllurinn að
þeim vanda sem nú blasir við útvarpinu. Á
það hafi hollvinir RÚV bent á sínum tíma.
Menn geta út af fyrir sig deilt um hvaða form sé
best úr garði gert til að reka útvarpsstöðvar. Hitt er
það að ef stjórnvöld tryggja ekki nægt fjármagn til
rekstursins er stöðin dæmd til að sinna hlutverki
sínu illa. Uppsagnir og niðurskurður fylgja óhjá-
kvæmilega í kjölfarið og skiptir þá engu hvert
rekstrarformið er.
Framsóknarflokkurinn hefur alla tíð staðið vörð
um Ríkisútvarpið og gerir enn. Þannig var ætíð
reynt að sjá til þess á meðan flokkurinn sat í
ríkisstjórn að nægt fjármagn rynni til útvarpsins til
að tryggja að það gæti sinnt hlutverki sínu. Það er á
engan hátt hægt að ætlast til þess að
flokkurinn hafi átt að sjá það fyrir að fögur
fyrirheit sjálfstæðismanna um að styrkja
RÚV yrðu svikin u.þ.b. ári eftir að ný
ríkisstjórn var mynduð. Þá hefði nú mátt
gera þá kröfu til Samfylkingarinnar sem
barðist gegn hlutafélagavæðingunni fyrir
rúmu ári síðan að hún hefði töggur í sér til
að berjast gegn eyðileggingu útvarpsins.
Hvernig sem á málið er litið felast svikin í
því að núverandi ríkisstjórn Sjálfstæðis-
flokks og Samfylkingar hefur snúið baki við
öllum loforðum um að efla RÚV og að tryggja
rekstrargrundvöll stöðvarinnar.
Um Ríkisútvarpið þarf að standa áfram vörð.
Tryggja þarf að hlutverki útvarpsins við að tengja
saman byggðarlög um land allt og þannig sameina
þjóðina verði við haldið um ókomna tíð. Sjálfstætt og
óháð almanna Ríkisútvarp er ekki bara nauðsynlegt í
menningarlegu og lýðræðislegu tilliti heldur einnig
mikilvægt öryggistæki fyrir hinar dreifðu byggðir
landsins. Um það veit ég að við Þorgrímur erum
sammála.
Höfundur er alþingismaður.
Vandi RÚV og svikararnir
HÖSKULDUR
ÞÓRHALLSSON
Uppsveiflur í efnahagslífinu geta verið skaðlegar að því
leyti, að þær hneigjast til að
byrgja mörgum sýn á brýnar
umbætur til langs tíma. Þetta er
skiljanlegt. Hví skyldu menn,
þegar allt leikur í lyndi, leggja á
sig erfiða og stundum vanþakk-
láta baráttu fyrir efnahags- og
skipulagsumbótum, sem engum
sýnilegum árangri kunna að skila
fyrr en að löngum tíma liðnum?
Freistingin til að halda að sér
höndum getur þá orðið æði sterk.
Niðursveiflur eru einnig
hættulegar af svipuðum sökum.
Grunnar lægðir geta að vísu
örvað umbótaviljann, en djúpum
lægðum hættir til að beina athygli
stjórnvalda frá brýnum lang-
tímaumbótum að bráðabirgða-
lausnum. Margföld reynsla víðs
vegar að ber þessu vitni. Árin
1987-96 hafði hagkerfið hér
heima hjakkað í sama hjólfari eða
því sem næst í áratug, og við þær
aðstæður virtist vera að skapast
víðtækari og skarpari skilningur
en áður á nauðsyn gagngerra
umbóta. Þetta má ráða af vel
heppnaðri atlögu að langvinnri
verðbólgu að frumkvæði verk-
lýðsleiðtoga og vinnuveitenda,
fyrstu skrefunum í átt til
einkavæðingar ríkisfyrirtækja og
innreið Íslands á Evrópska
efnahagssvæðið gegn harðri
andstöðu mikils fjölda fólks, sem
skoraði án árangurs á forseta
Íslands að synja samþykkt
Alþingis á EES-samningnum.
Allir vegir færir eða hvað?
Uppsveiflan eftir 1996 breytti
landslaginu. Aðildin að EES leysti
úr læðingi áður bælda krafta og
hleypti nýjum kjarki og þrótti í
atvinnurekstur Íslendinga heima
og erlendis, einnig bankarekstur.
Skyndilega virtust allar leiðir
færar. Lánsfé flæddi inn í landið.
Áhuginn á langdrægum umbótum
dvínaði. Aðhaldið í hagstjórninni
minnkaði, svo að verðbólgan
mælist nú aftur í tveggjastafatölu,
gengið fellur, og skuldir fólks og
fyrirtækja fylgja verðbólgunni, en
vinnulaunin ekki.
Áhugi stjórnvalda á að nota
einkavæðingu ríkisfyrirtækja og
banka til að skjóta styrkum
stoðum undir atvinnulífið fram í
tímann, svo sem lagt var upp með,
vék í sumum vel þekktum
tilvikum fyrir ábyrgðarlausri sölu
til einkavina á útsöluverði.
Áhuginn á nánara samstarfi við
ESB fjaraði út: margir menn, sem
undir öðrum kringumstæðum
hefðu trúlega komizt að þeirri
niðurstöðu, að kostir aðildar vegi
þyngra en gallarnir, börðu sér á
brjóst og þóttust ekki þurfa á aðild
að halda. Einn þeirra líkti evrunni
við gjaldmiðla Norður-Kóreu og
Kúbu. Hann er nú seðlabanka-
stjóri. Kannski treystu þeir sér
ekki til að berjast fyrir inngöngu í
ESB, kannski nenntu þeir því ekki
eða héldu, að þeir myndu sleppa
fyrir horn. Nú skila þeir sér einn
af öðrum með skottið milli
lappanna.
Miðtaflið er mikilvægt
Nú ríður á að klúðra ekki
miðtaflinu. Í fyrsta lagi sýnast
engar forsendur til að taka upp
evruna án aðildar að ESB.
Hugmyndin um evru án ESB-
aðildar er óraunhæf, enda hefur
slík skipan hvergi komið til álita
í þeim löndum, sem Íslendingar
bera sig saman við. Ætlum við
nú allt í einu að sækja hag-
stjórnarhugmyndir til San
Marínós og Svartfjallalands? Í
annan stað er ekkert vit í að
fleygja frá sér kostunum, sem
fylgja ESB-aðild til langframa:
meira aðhaldi, meiri samkeppni,
lægra vöruverði, lægri vöxtum.
Hugmyndin um evru án ESB-
aðildar hljómar eins og örþrifa-
ráð manna með tapað tafl: þeir
stinga upp á óraunhæfum
úrræðum til að halda áfram að
tefja, trufla og spilla málinu.
Sjálfstæðismenn hafa áður
leikið þennan leik: þeir reyndu á
sínum tíma að spilla fyrir
aðildinni að EES með fráleitu
tali um tvíhliða viðskiptasamn-
inga. Í þriðja lagi er ekki ráðlegt
að taka evruna upp of snemma.
Upptaka evrunnar getur ekki
skilað tilætluðum árangri nema
gengi krónunnar sé rétt skráð í
byrjun. Þjóðarbúið og gengið
þurfa tíma til að ná jafnvægi
eftir atgang síðustu ára.
Nú þarf skýr skilaboð
Ríkisstjórnin þarf að lýsa því
yfir, að hún hyggist leggja drög
að umsókn Íslands um aðild að
ESB og taka upp evruna, þegar
færi gefst. Slík yfirlýsing myndi
efla traust Íslands út á við og róa
fjármálamarkaði. Fálmkenndar
fyrirspurnir stjórnvalda
erlendis um upptöku evrunnar
nú eða síðar án ESB-aðildar
gætu haft þveröfug áhrif, þar eð
þær myndu vísast vera taldar
vitna um dugleysi, hik og
hálfkák.
Þegar færi gefst
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Er evran tímabær?
Grunnar lægðir geta að vísu
örvað umbótaviljann, en djúp-
um lægðum hættir til að beina
athygli stjórnvalda frá brýnum
langtímaumbótum að bráða-
birgðalausnum.
B
rottför bandaríska varnarliðsins leiddi til þess að greiða
þurfti úr álitaefnum um eignarrétt á margvíslegum eign-
um sem það hafði kostað og í sumum tilvikum með styrk
frá Mannvirkjasjóði Atlantshafsbandalagsins. Í gömlum
og nýjum samningum má finna skýrar heimildir fyrir
óskoruðum eignarrétti íslenska ríkisins þegar að því kæmi að varn-
arliðið hyrfi á braut.
Utanríkisráðuneytið hefur nýlega með vísan til nýrra varnar-
málalaga auglýst opinberlega að stór hluti þessara eigna tilheyri
Atlantshafsbandalaginu. Óneitanlega kemur það mörgum spánskt
fyrir sjónir í ljósi þeirra samninga sem fyrir liggja.
Í raun gæti þetta þó verið nær því að vera orðaleikfimi en raun-
veruleg yfirfærsla á eignum til alþjóðastofnunar sem Ísland er
aðili að. Við lestur varnarmálalaganna er þessi háttur á meðferð
ríkiseigna sveipaður óljósri og óskýrðri skírskotun í þjóðréttar-
skuldbindingar. Við fyrstu sýn virðist tilgangurinn vera sá að utan-
ríkisráðuneytið fái sjálfkrafa arð af eignunum til þess að kosta
varnarmálastarfsemina eða hluta hennar.
Að því marki sem þessar eignir eru arðgefandi sýnist utanrík-
isráðuneytið ekki þurfa að knýja dyra hjá fjárveitingavaldinu á
hverju ári til þess að tryggja fjárveitingar til verkefnisins. Varn-
armálunum er þannig gert hærra undir höfði en heilbrigðisþjónust-
unni, félagsmálaþjónustunni, lögreglunni og skólunum. Það lýsir
pólitísku gildismati.
Hér er ekki um að ræða þjónustugjöld sem eðlilegt er að ríkis-
stofnanir innheimti í ákveðnum tilvikum fyrir veitta þjónustu. Um
er að ræða eignir sem eru í starfrækslu á vegum annarra ráðuneyta
eins og til að mynda samgönguráðuneytisins. Ekki er því óeðlilegt
að skiptar skoðanir komi upp innan stjórnkerfisins hvernig með
skuli fara.
Flugbrautirnar á Keflavíkurflugvelli hafa verið nýttar í gegnum
tíðina jafnt í borgaralegum sem hernaðarlegum tilgangi. Í því sögu-
lega ljósi geta bæði ráðuneyti varnarmála og samgöngumála gert
tilkall til þeirra. Það er þó ekki kjarni málsins. Hann hlýtur að snú-
ast um grundvallarreglur um meðferð ríkiseigna og hugsanlegra
tekna af þeim.
Ekki verður séð af opinberum gögnum að Ísland sé að þjóðarrétti
skuldbundið til að fara með tekjur af þessum eignum eftir öðrum
reglum en þeim almennu sem kveðið er á um í lögum um fjárreiður
ríkisins. Við eigum eins og aðrar þjóðir að geta staðið við alþjóðleg-
ar skuldbindingar án þess að ganga á svig við slíkar leikreglur.
Athugasemdir um þetta efni lúta ekki að mikilvægi varnarstarf-
seminnar. Þar á móti hefur ekki verið sýnt fram á að hún hafi þá pól-
itísku sérstöðu umfram aðra þjónustu ríkisins að hún eigi að hafa
betri aðstöðu til sjálfvirkrar fjáröflunar. Þetta er spurning um jafna
stöðu þjónustusviða ríkisins.
Eftir hefðbundnum leikreglum ættu tekjur af gömlu varnar-
liðseignunum að renna í ríkissjóð. Fjárveitingavaldið tekur síðan
ákvarðanir um hvernig þeim skuli varið. Ætlar utanríkisráðuneytið
að standa undir afskriftarkostnaði þeirra eigna sem hér um ræðir?
Eða á ef til vill að sækja hann í ríkissjóð þegar þar að kemur? Vitað
er að hann verður ekki sóttur til Atlantshafsbandalagsins sem þó er
skráður eigandi. Yfirsást mönnum jafnræðissjónarmið fjárreiðu-
laganna þegar varnarmálalögin voru sett?
Að öllu þessu virtu má ljóst vera að baksvið auglýsingarinnar um
eignir Atlantshafsbandalagsins þarfnast nánari skýringa.
Nató-eignir eða ríkiseignir?
Skýringa er þörf
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Sem beygir sig undan vindi
Eyþóri Arnalds, bæjarfulltrúa Sjálfstæð-
isflokksins í Árborg, er tamt að tjá sig
í ljóðum frá því hann var í poppinu. Á
bloggsíðu sinni reifar Eyþór gjald-
miðilsmálin og engu líkara en hann
hafi haft grípandi laglínu eftir Þorvald
Bjarna Þorvaldsson úr Todmobile í
huga þegar hann hamraði þetta á
lyklaborðið:
Sveigjanleiki krónunnar
er eins og hjá litlu birkitré
sem beygir sig undan vindi.
„Sterkur“ gjaldmiðill
eins og evran
er nú líkara gömlu eikartré.
Með öðrum orðum sagt;
Sveigjanleiki eða stöðugleiki.
Verðbólgin augu
Eyþór Arnalds er þó ekki fyrstur
poppara til að gera gjaldmiðilsmál-
in að yrkisefni. Í fyrra söng Björn
Jörundur Friðbjörnsson til dæmis
um krónuna í lagi Nýrrar danskrar,
Verðbólgin augu:
Íslenska krónan er talin í metrum
og stundum/ Góðhjörtuð dama
safnar sér sparimerkjum/ Of lítil
og létt til að mælast í mílum og
pundum/ Með verðbólgin augu
og þjökuð af vaxtaverkjum.
Dýrt kveðið, í orðsins fyllstu
merkingu.
Tíminn og við
Framsýnastur poppskáldanna er þó
líklega Stefán Hilmarsson, forsöngvari
Sálarinnar hans Jóns míns, sem söng
um núverandi efnahagsástand í lag-
inu Tíminn og við árið 2005. Stefán
er menntaður í stjórnmálafræði
og var kannski með hugann
við ESB í tíma hjá Baldri
Þórhallssyni þegar hann
orti: Tíminn er skammti
afar skornum/ glasið
fyllist fljótt af kornum.
Hvernig væri að leggja
niður greiningardeildir
bankanna og hlusta bara á
popparana? Þeir virðast
vita hvað þeir syngja.
bergsteinn@frettabladid.is
BYLGJAN BER AF
Samkvæmt könnun Capacent í aldurshópnum 18-54 ára á tímabilinu
1. janúar til 29. júní 2008. Hlutdeild - hlustun í mínútum á dag.