Fréttablaðið - 21.07.2008, Blaðsíða 14

14 21. júlí 2008 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
UMRÆÐAN
Guðjón Arnar Kristjánsson skrifar
um byggðamál
Í höfuðborginni Reykjavík eru öll helstu þjónustufyrirtæki og stofnanir
landsins. Þegar mest liggur við, t.d. um
sjúkraþjónustu, leitar fólk þangað. Þar
eru líka ráðuneytin sem og Alþingi og
þaðan er vegagerð, flugmálum, sigling-
um, flutningum, verslun o.fl. stjórnað.
Þar eru stóru leikhúsin og þar er verið
að reisa tónlistarhöll.
Vissulega býr landsbyggðin að þjónustu og hún
hefur sums staðar batnað en líka hrakað annars
staðar, því miður. En Reykjavík er engu að síður
höfuðborgin og þangað þurfa allir að eiga greiða
leið. Venjulegur Íslendingur, sem ekki á einkaflug-
vél eða þyrlu, ferðast fyrst og fremst um þjóðveg-
ina eða með áætlunarflugi, en flugfélögin sjá
einnig um hluta af vöruflutningi út á land. Sums
staðar, t.d. á Vestfjörðum, er vegagerð enn mjög
ábótavant og veðrið setur fluginu takmörk. Reykja-
víkurflugvöllur er lykillinn að þjónustu sem allir
landsmenn þurfa að sækja. Hvers vegna vill fjöldi
borgarbúa ekki hafa flugvöll til að Reykjavík geti
gegnt hlutverki sínu sem höfuðborg?
Sem betur fer er þó skilningur á
mikilvægi Reykjavíkurflugvallar og
meirihlutinn er hlynntur honum.
Borgarstjórinn, Ólafur F. Magnússon,
hefur verið fylginn sér í stefnumótun
mála sem hann var kosinn út á. Staða F-
listans í Reykjavíkurborg er hins vegar
afar sérstök, þar sem borgarstjórinn er
ekki í Frjálslynda flokknum. Skoðana-
kannanir sýna að margir í Frjálslynda
flokknum styðja ekki F-lista á meðan
forustumaður listans, borgarstjórinn,
tekur ekki af skarið um hvar hann ætlar
sinn gönguslóða til framtíðar.
Það er hins vegar ljóst, að borgarstjóri lítur á
Reykjavík sem þjónustumiðstöð fyrir alla lands-
menn og eigi að sinna því hlutverki af kostgæfni.
Svipur og yfirbragð sem og varðveisla sögu
Reykjavíkur kemur okkur, sem búum á lands-
byggðinni, líka við. Eins koma málefni landsbyggð-
arinnar við, til dæmis í atvinnu- og menntamálum,
náttúruvernd, samgöngum og þjónustu.
Ég vænti þess að þar eigum við samleið með
velferð til framtíðar.
Höfundur er formaður Frjálslynda flokksins.
Reykjavík og landsbyggðin
GUÐJÓN ARNAR
KRISTJÁNSSON
Í
gamla endurgerða bænum á Stöng var vatnssalerni. Þar
gátu menn setið í röðum og gengið örna sinna, átt sam-
verustund því gert var ráð fyrir fleiri en einu setri. Lækur
er sagður hafa runnið gegnum mörg stærri hús á miðöld-
um hér á landi. Í öðrum menningarsamfélögum er ástand
salernismála víða talið til marks um verkkunnáttu og almenna
siði. Fornar menningarþjóðir sem kunnu að nýta sér vatn beittu
straumi til að koma burt mannlegum úrgangi. Reykjavík komst
á nýtt stig borgaralegrar menningar þegar súkkulaðivagninn
hætti ferðum sínum um bæinn og skólplögn var lögð í bæinn
og vatnssalernin komu til. Safnþrær við bæi breyttu miklu um
lífshætti, ekki var lengur gengið í hauginn og sitt gert í skjóli. Á
víðavangi héldu menn áfram að halla sér að þúfu og gera stykki
sín í næði.
Og gera enn. Salernisvandamál eru víða áþreifanlegt viðfangs-
efni þeirra sem koma upp aðstöðu fyrir ferðamenn. Ef leitað er
í harðbala með tjald í göngufæri frá vegaslóðum verður tjaldbúi
að hefja skönnun á svæðinu og kanna hvar menn hafa hægt sér í
nágrenninu. Pappírinn vísar veginn. Nútímafólk er illa kunnandi
um að hylja slóð sína með grjóti eða gróðri. Ósjaldan verður að
flýja hentug tjaldstæði sömum lakrar umgengni.
Á fjölsóttum ferðastöðum við náttúruperlur er salernisaðstaða
víða bágborin. Sú stefna að gera slíka staði sjálfbæra um kamra
eða vatnssalerni með gjaldtöku er ekki enn virt sem skyldi. Og á
meðan það er ekki eru sveitir að bjóða gestum sínum upp á hrak-
legan sóðaskap þar sem aðkomandi vilja njóta náttúrufegurð-
ar í landsháttum. Saur er úti um allt með viðeigandi umbúðum,
flögrandi klósettpappír skreytir greinar og grundir.
Við erum menningarlaus í salernum fyrir almenning. Stjórn-
völd – heilbrigðisnefndir – skjóta sér á bak við skort á fram-
kvæmdafé: náðhús þurfa vatn, safnþrær, viðhald og umsjón.
Og meðan sú stefna er uppi breytast stórir ferðamannastaðir í
skítapleis. Gestir okkar verða að gera sér það að góðu að gera
þarfir sínar í Guðs grænni náttúrunni.
Ekkert stöðvar þá fyrr en almennt verður viðurkennd sú stað-
reynd að kosta verður til fjármunum til að gera fastsótta við-
komustaði mönnum bjóðandi. Því á að kosta inn á slík svæði og
um leið að bjóða upp á mannsæmandi aðstöðu. Dæmið af Detti-
fossi er nýlegt og var víst ekki neinum til sóma.
Og það er ekki bara í sveitum þar sem almannavettvangur
verður fólki brýnn þegar því er brátt í brók: í miðborg Reykja-
víkur verða íbúar að njóta þeirrar ánægju að þrífa mannaskít
úr görðum sínum, sprauta hlandstokkin horn og veggkróka þar
sem bjórdrykkjumenn hafa létt á sér. Bara sökum þess að borg-
aryfirvöld geta ekki komið upp fullnægjandi salernisaðstöðu á
fjölsóttum götum í borginni.
Þessi menningarsnauða afstaða til brýnna úrlausnarmála fyrir
allan fjöldann er okkur til vansa. Skortur á náðhúsum, kömrum
og vatnssalernum á almannavettvangi hér á landi er skítamál.
Úti í Guðs grænni náttúrunni:
Náðhús
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON SKRIFAR
Nútímafólk er illa kunnandi um að hylja slóð sína
með grjóti eða gróðri. Ósjaldan verður að flýja hentug
tjaldstæði sökum lakrar umgengni.
Saving Iceland var með aðgerðir á laugardaginn á
athafnasvæði Norðuráls í
Helguvík þar sem hópurinn
mótmælti jarðhitavirkjunum og
vakti athygli á mannréttindabrot-
um Century Aluminum í Afríku
og á Jamaíku, að því er sagði í
fréttum. Þetta var kunnuglegt.
Fólk tjóðraði sig við vélar og
prílaði í krönum og allt fór víst
vel og skikkanlega fram. Lög-
regla fylgdist álengdar með
aðgerðunum án þess að hafast að
en handtók þó einn mótmælanda í
lokin fyrir þær sakir að vilja ekki
segja til nafns.
Hinar vikulegu mótmælaaðgerðir
Viðbúnaður lögreglunnar var
nokkuð mikill. Til að fylgjast með
þessum mótmælaaðgerðum voru
fjórtán lögreglumenn kvaddir til.
Kunnugleg tala? Mikið rétt: Þetta
eru nákvæmlega jafn margir
lögregluþjónar og voru fyrr í
mánuðinum sagðir hafa verið á
vakt í miðborg Reykjavíkur um
helgi til að hafa hemil á þeim
óeirðum sem geisa þar vikulega.
Ölæði fólks frá fermingaraldri
og uppúr í miðborg Reykjavíkur
má kalla nokkurs konar mótmæla-
aðgerðir að sínu leyti. Þar
mótmælir fólk lífi sínu. Og er svo
heitt í hamsi að full ástæða er til
að hafa mikinn viðbúnað. Kannski
er ástæða til að taka það fram að
þetta almenna íslenska ölæði fram
á morgun og sú vargöld sem
skapast af því er ekki lögreglunni
að kenna eins og stundum mætti
ætla af umræðunni: Fyllerí er
ævinlega þeim einum að kenna
sem fullir eru.
Munurinn á mótmælaaðgerðum
Saving Iceland-hópsins og hinum
alíslensku helgaróeirðum er með
öðrum orðum sá að þeir sem
hrynja um miðbæinn bölvandisk
og brjótandisk eru viti sínu fjær
af drykkju og því óútreiknanlegir,
auk þess sem þeir trufla næturfrið
og eru öllum til ama og leiðinda.
Meðlimir Saving Iceland eru hins
vegar að því er best er vitað
almennt allsgáðir, og þótt þeir fari
í taugarnar á mörgum kallar það í
sjálfu sér ekki á fjórtán manna
lögreglulið.
Þeir eru líka nokkuð fyrirsjáan-
legir í aðgerðum sínum sem felast
allar í nokkurs konar stefnumóti
mótmælanda og vinnutækis.
Mótmælandinn prílar upp í
vinnutækið eða hlekkjar sig við
það: Notar líkama sinn til að sýna
fram á að vinnutækið hefur ekki
sjálfstæðan vilja eða sjálfvirkni
heldur er stýrt af fólki, sem hefur
heilabú.
Nokkurra klukkustunda hlé á
starfsemi slíkra tækja af manna-
völdum er talin ámóta ógnvænleg
og kaótísk framrás frávita manna
af alls kyns ólyfjan sem fara um
miðborg Reykjavíkur eins og
víkingahópur í Gerplu – í skart-
klæðum – og rífa og mölva og
öskra og spræna út um allt á
algerlega tilviljanakenndan hátt.
Er einkavæðing lögreglunnar á
dagskrá ríkisstjórnarinnar? Er
rætt um hana í stjórnarsáttmálan-
um? Er planið að til verði öflugur
Ríkislögreglustjóri sem hafi með
höndum „forvirkar aðgerðir“
(njósnir) en um almenna löggæslu
sjái nokkurs konar einkaherir eins
og tíðkuðust á miðöldum. Ekki
verður annað séð en að Sjálfstæð-
ismenn vinni markvisst að slíkri
einkavæðingu hvar sem þeir koma
því við, í sveitarstjórnum þar sem
þeir ráða lögum og lofum, svo sem
í Kópavogi, Seltjarnarnesi og
Reykjavík, og í ríkisstjórn þar
sem ekki virðist hafa verið staðið
þannig að fjárveitingum til
annarra lögregluembætta en
Ríkislögreglustjórans, að standi
undir sómasamlegum rekstri.
„Tibbi-tibbi-tibb-tíbbitibb“
Ekki skal dregið í efa að það fólk
sem á að sinna löggæslu í frjáls-
hyggjubæjunum leggur sig fram í
hvívetna en maður veit hins vegar
ekkert hvaða fólk þetta er, hvaða
þjálfun það hefur fengið, og hvers
við getum vænst af því. Við vitum
ekki hvers konar umboð slíkur
einkaher hefur frá almannavald-
inu til að framfylgja lögunum.
Slíkt umboð fer ekkert á milli
mála þegar lögreglan hefur
afskipti af borgurum, hvort sem
það er til að benda á að parkljósin
séu biluð, ná kettinum af þakinu
eða til að yfirbuga óðan mann.
Maður frá Securitas hefur ekki
slíkt óumdeilt umboð, að minnsta
kosti ekki í vitund almennings. Við
berum vissa virðingu fyrir
búningi lögreglunnar en hvers
vegna ættum við að bera virðingu
fyrir manni í Securitas-búningi?
Þegar ég var lítill og hlustaði á
óskalagaþætti sjómanna og
sjúklinga og beið þolinmóður eftir
næsta lagi með bresku Bítlunum
þurfti maður alltaf að hlusta á
vissan skammt af sjómannalögum
með 14 Fóstbræðrum; sem var
einmitt nokkurs konar sérsveit úr
karlakórnum Fóstbræðrum.
Þessir 14 sérhæfðu sig í syrpum:
þeir trölluðu á hundavaði gegnum
nokkur sjómannalög sem urðu
fyrir vikið eiginlega eins og
ávæningur af viðkomandi lögum –
hugmynd um þau – en ekki
raunveruleg lög.
Þannig lögreglu virðist standa
til að bjóða okkur upp á: menn í
búningum sem líkjast löggubún-
ingum, menn sem eru frekar
ávæningur af löggum en raun-
verulegar löggur.
Fóstbræður
Lögreglumál
GUÐMUNDUR ANDRI THORSSON
Í DAG |
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Ótrúleg áhrif
Því verður varla andmælt að hér á
landi er vart hægt að finna áhrifameiri
tónlistarmann en Bubba. Það sem upp
úr honum vellur verður iðulega vatn
á mylli fjölmiðlafólks og gildir þá einu
hvort hann lýsi því yfir á bloggsíðu sinni
að honum þyki leiðari í tónlistarblaði
asnalegur eða að Björk og Sigur Rós
hefðu frekar átt að syngja geng fátækt
en með náttúrunni. Nú hefur Bubbi
lýst því yfir að hann hafi ekkert
ætlað að „dissa“ Björk eða Sigur
Rós með ummælum sínum.
Honum þyki það „flott og gott
mál að geta tengt sig and-
lega við þúfur og steina
og fundið fyrir ást til
náttúrunnar“. Vissulega
má deila um hvort í
þessari setningu felist
diss eður ei. Andleg tenging við þúfu
þykir þó líklega seint eftirsóknarverð.
Bætur fyrir Bubba
Jónas Sen, sá mikli alltmúlígmann
tónlistarinnar, er einn þeirra sem lagt
hafa orð í belg í deilunni hans Bubba.
Á heimasíðu sinni greinir hann vand-
ann eða eins og hann segir: „Bubbi
segist hafa tapað stórfé á hlutabréfa-
markaðinum. Björk og Sigur Rós, og
við hin sem ekki þáðum laun fyrir
tónleikana í Laugardalnum,
hefðum því kannski átt
að tileinka þá Bubba og
fjárhag hans!
Ég sé nú að Björk hefur
verið að berjast
fyrir kolröngum
málstað...“
Skitið á náttúruperlur
Sú skoðun er útbreidd á Íslandi að
aðeins sé hægt að vera með áli og á
móti túristum eða öfugt. Blanda þessara
tveggja þátta sé ómöguleg, jafnvel
hlægileg, hugdetta. Líkur má leiða að
því að það hlakki í mörgum virkjana-
sinnanum nú þegar fréttir berast af því
að ágangur ferðamanna á ýmis vinsæl
svæði sé orðinn hættulega mikill og
ferðamenn gangi nú allir örna sinna í
hrönnum í náttúruperlunum. Einhverjir
gætu þó líka velt því fyrir sér hve
miklu fé hefur verið veitt til uppbygg-
ingar stóriðju á síðustu árum og svo
því hvers vegna ekki sé hægt að veita
nægilegu fé til að halda gangandi
kömrum og annarri nauðsynlegri
aðstöðu fyrir ferðamenn.
karen@frettabladid.is