Fréttablaðið - 31.07.2008, Blaðsíða 24

UMRÆÐAN
Grétar Mar Jónsson
skrifar um efnahags-
mál
Aðgerðaleysi núver-andi ríkisstjórnar-
flokka Sjálfstæðisflokks
og Samfylkingar er
algjört, í einu mesta efna-
hagsöngþveiti sem um getur á
síðari tímum þar sem léleg tök á
efnahagsstjórn innanlands og ytri
aðstæður leggjast á eitt til að
kreppa að hag landsmanna.
Ofskattlagning á einstaklinga á
vinnumarkaði, hefur gert það að
verkum að heimilin hafa í æ rík-
ari mæli skuldsett sig í
formi neyslulána í bönk-
um, þar sem vextir og
verðtrygging verða til
þess á tímum sem þessum
að fjármálastofnanir
græða en hagur fólks
rýrnar í réttu samhengi.
Ríkisstjórn landsins
hefur enn ekki boðað
nokkurn þann hlut er létta
kann hluta af þeim byrð-
um er fólk í landinu þarf nú um
stundir þarf að bera.
Stjórnarþingmenn eru ekki
sammála um stjórnarstefnunna
þar sem einhver einn eða annar
setur sig upp á móti ákvörðunum
ríkisstjórnar í hinum margvísleg-
ustu stjórnvaldsákvörðunum sem
teknar hafa verið og talar þannig
gegn stefnu ríkisstjórnarinnar.
Evrópumálin eru gott dæmi um
tilraun stjórnarflokka til þess að
nota smjörklípuaðferð til þess að
drepa á dreif hinu alvarlega
ástandi í efnahagsmálum innan-
lands. Menn eru ekki sammála
um Lögreglustjóraembættið á
Keflavíkurflugvelli frekar en
stjórnvaldsaðgerðir við fram-
kvæmd orkunýtingarstefnu þar
sem farið er í felur með skólfu-
stungu að byggingu álvera sem
atvinnuskapandi verkefna. Við-
skiptaráðherrann virðist til
dæmis bæði með og á móti fram-
kvæmdum í Helguvík, og sams
konar viðhorf er að finna hjá iðn-
aðaráðherra gagnvart álveri á
Bakka við Húsavík. Með öðrum
orðum flokkarnir leika tveimur
skjöldum í hverju málinu á fætur
öðru þar sem hvor um sig reynir
að slá sig sjálfan til riddara á
torgi sýndarmennskunnar. Enga
samstöðu stjórnvalda er því að
finna þegar þjóðin má taka þung-
um búsifjum efnahagslega,
almenningur og fyrirtæki.
Sé það eitthvað eitt sem gæti
lagt lóð á vogarskálar í því ástandi
sem við blasir hér á landi er þar
fyrst að nefna að auka veiðiheim-
ildir úr þorskstofninum hér við
land. Í því felst engin áhætta
heldur einungis ávinningur
sökum þess að okkur er óhætt að
veiða 200 þús. tonn hér við land
og yfir án áhættu í því sambandi,
það sýnir reynsla Norðmanna af
ákvarðantöku úr Barentshafi.
Jafnframt þarf að sjálfsögðu að
hefjast handa við að endurskoða
kerfi fiskveiðistjórnunar sem
ekki hefur skilað þeim árangri er
stefnt var að í áraraðir. Kerfi sem
Íslendingar hafa nú fengið að vita
að brjóti mannréttindi á þegnum
landsins í sjómannastétt og er
okkur algjör hneisa að við skulum
ekki enn vera þess umkomnir að
laga og bæta svo við getum talist
þjóð meðal þjóða. Núverandi rík-
isstjórnarflokkar þurfa að koma
sér saman um hvað skal gera,
aðgerðaleysi er óviðunandi.
Höfundur er þingmaður Frjáls-
lynda flokksins í Suðurkjördæmi.
24 31. júlí 2008 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Haukur Már Helgason skrifar
um skýrslu um ímynd Íslands
Það á að vera sameiginlegt verkefni allrar þjóðarinnar að
standa vörð um ímynd landsins
og koma réttum skilaboðum á
framfæri. Að hafa stjórn á slíku
einkenni krefst hins vegar sam-
einaðra krafta allra hagsmunað-
ila bæði á vegum hins opinbera og
einkageirans, til að hægt sé að
láta slíkt verkefni ganga upp.
Þjóðin, stjórnvöld og aðrir hags-
munaaðilar þurfa að bera fulla
ábyrgð á þeim ákvörðunum sem
teknar eru og geta staðið við þær
í samræmi við það einkenni og
þau skilaboð sem vörumerki
landsins á að standa fyrir.“
Svo segir í skýrslu um ímynd
Íslands sem Forsætisráðuneytið
gaf út með nokkurri viðhöfn í
mars á þessu ári. Tilvitnunin er
ekki einsdæmi og val hennar er
ekki útúrsnúningur: tilgangurinn
með gerð skýrslunnar er að „þjóð-
in, stjórnvöld og aðrir hagsmuna-
aðilar“ stilli saman strengi sína í
sköpun ímyndar landsins,
bæði „innri ímyndar“ og
hefðbundinnar „ytri
ímyndar“.
Meðal aðferða sem eru
taldar upp í skýrslunni er
þessi:
„Ein leið væri að
byggja upp sögur af
árangri íslenskra fyrir-
tækja og einstaklinga á
öllum sviðum athafnalífs-
ins, menningar, lista og
viðskipta. Hér þarf að
nýta ljóðskáld, rithöfunda, ljós-
myndara og hljóðmenn til þess að
koma sögunum á sannfærandi
hátt til skila.“
Þetta plagg er illt. Mér dettur
ekki í hug neitt betra orð. Æðstu
stjórnvöld í landi funda með fjár-
magnseigendum til að skipu-
leggja sjálfsmynd samfélags og
velja sögurnar sem skulu heyr-
ast af því – það er, ráðstafa merk-
ingu lífs okkar og samfélags, í
þágu útflutningsgreina. Það er
illt.
Ég ætlaði að segja þær góðu
fréttir á móti að skýrslan væri
blessunarlega léleg, að þrátt fyrir
tiltrú ráðherra myndi lík-
lega misheppnast að móta
stefnu eftir henni. Þá var
ég að hugsa um kauðsleg-
ar setningar eins og
þessa: „Mikilvægasti
menningararfur Íslend-
inga, íslensk tunga, lifir í
máli þjóðarinnar“. En
skýrslan, eða andi henn-
ar, er alls ekki nógu léleg
heldur virðist hún þegar
hafa áhrif á ákvarðanir
innan stjórnkerfisins.
Þegar lögregla meinaði ljósmynd-
urum aðgang að nýskotnum
ísbirni fyrr í sumar var til dæmis
vísað til hagsmuna sem fólgnir
væru í ímynd landsins.
Forsíðugrein nýjasta heftis
tímaritsins Reykjavík Grapevine
fjallar um þessa skýrslu. Þrátt
fyrir að finna einhverja ann-
marka á skýrslunni, þá er höfund-
ur greinarinnar að mestu leyti
ánægður með vel unnið starf og
telur að það muni skila árangri.
Höfundurinn, Bergur Ebbi Bene-
diktsson, er verkefnisstjóri hjá
Útflutningsráði.
Annar af tveimur starfsmönn-
um nefndarinnar á bakvið ímynd-
arskýrsluna er líka verkefnis-
stjóri hjá Útflutningsráði. Það
meikar sens. Útflutningsráð er
nefnt 27 sinnum í skýrslunni, og
meðal annars útskýrt að megin-
hlutverk þess sé að auðvelda
íslenskum fyrirtækjum að koma
sínu í verð erlendis. Þá rekur
Útflutningsráð Fjárfestingar-
stofu til að „draga að hugsanlega
fjárfesta til landsins og fer þar
öflugt kynningarstarf fram“.
Útflutningsráð rekur kvikmynda-
umboðsskrifstofuna Film in Ice-
land og veitir „Útflutningsskrif-
stofu íslenskrar tónlistar
skrifstofuaðstöðu og umsjón með
bókhaldi“. Í skýrslunni er lagt til
að Útflutningsráð samhæfi „kynn-
ingar til viðeigandi markhópa “
og „leggi til starfsmenn og/eða
fjármuni til vettvangsins“ Prom-
ote Iceland sem er ætlað að koma
„alþjóðlegri kynningu á Íslandi í
skýran og samstilltan farveg“.
Hagsmunir á markaði felast
ekki síst í peppi, því að tala verð-
mæti hluta upp. Forsíðuefni
Reykjavík Grapevine er svikið.
Þegar að er gáð reynist það alls
ekki vera blaðagrein, heldur bara
pepp. Bara drasl.
„Nefndin leggur til að kjarninn
í ímynd Íslands sé kraftur, frelsi
og friður. Þetta eru lykilorð sem
farsælt er að byggja á jákvæða og
sanna ímynd af landi og þjóð.“
Svo mælti skýrslan.
Íslensk tunga lifir í máli þjóð-
arinnar, sagði hún líka og hló. Að
sögn verkefnisstjórans dugmikla
er íslensk tunga líka lykillinn að
heimspekiarfleifð Norður-Evr-
ópu. Hér eru allir að vinna vinn-
una sína. Orðin flæða gegnum
þetta fólk viðnámslaust.
Að orðin flæði viðnámslaust er
ekki blaðamennska. Það er bara
vitleysa.
Að starfsmaður Útflutnings-
ráðs skrifi pepp fyrir vinnuveit-
anda sinn og láti sem það sé blaða-
grein, það er tímanna tákn.
Blaðamennska snýst hins vegar
um að veita tímanna táknum við-
nám. Hvernig dirfist ritstjórn
Reykjavík Grapevine, sem einu
sinni gaf út merkilegt blað, að
taka þessu freyðivíni sem for-
síðuefni?
Höfundur er heimspekingur.
Peppland
UMRÆÐAN
Sigurður Eyþórsson
skrifar um viðskipti
með landbúnaðar-
vörur
Viðræðum Alþjóða-viðskiptastofnunar-
innar (WTO) um við-
skipti með
landbúnaðar- og iðnaðarvörur
var slitið á þriðjudag eftir níu
daga stanslausa fundi. Það sem
réði úrslitum um að samkomu-
lag tókst ekki var deila Banda-
ríkjamanna annarsvegar og Kín-
verja og Indverja hinsvegar um
rétt þeirra síðarnefndu til að
vernda innlenda framleiðslu við
ákveðnar aðstæður. Kínverjar
og Indverjar vildu hafa rétt til
þess að leggja talsvert háa tolla
á innfluttar vörur ef skyndileg
aukning yrði á innflutningi eða
ef verð á innfluttum vörum
lækkaði undir ákveðin mörk.
Ekki náðist samkomulag um
hver þessi mörk ættu að vera og
því fór sem fór. Pascal Lamy for-
stjóri WTO sagði á blaðamanna-
fundi síðastliðinn þriðjudag að
þrátt fyrir þetta hefði náðst mik-
ill árangur í Genf og lausn hefði
fundist á 18 af 20 helstu ágrein-
ingsatriðum sem fyrir lágu í
upphafi fundar. En niðurstaðan
sýnir að mörgum ríkjum er annt
um að tryggja það að þau geti
verndað innlenda matvælafram-
leiðslu upp að vissu marki. Stóru
útflutningsríkin verða að taka
tillit til þess ef samkomulag á að
nást.
Ekki liggur fyrir hvenær við-
ræðurnar verða teknar upp að
nýju, en búast má við því að svo
verði einhvern tíma á næstu
misserum. Margir hafa spáð því
að svo verði þó ekki fyrr en nýr
forseti hefur tekið við
embætti í Bandaríkjun-
um í janúar nk. og ný
framkvæmdastjórn ESB
hefur verið skipuð fyrri
hluta næsta árs. Sam-
komulag er því ekki úr
sögunni þó viðræðum
hafi verið slitið nú.
Eins og kunnugt er
snúast þessar viðræður
um annarsvegar að
draga úr opinberum stuðningi
við iðnað og landbúnað og hins-
vegar um markaðsaðgang fyrir
framleiðsluvörur greinanna. Það
er ekkert sérstakt fagnaðarefni
fyrir íslenskan landbúnað að
ekki hafi tekist samkomulag nú,
því óvissa um rekstrarskilyrði
er ekki hagstæð fyrir greinina
fremur en aðrar atvinnugreinar.
Ljóst er að verulegar breyt-
ingar verða á rekstrarumhverfi
íslensks landbúnaðar ef sam-
komulag næst. Ekkert er því til
fyrirstöðu að hefja vinnu við að
fara yfir hvað þær breytingar
geta þýtt. Mörgum spurningum
er ósvarað miðað við núverandi
samkomulagsdrög s.s. hvernig
stjórnvöld hyggjast breyta
stuðningskerfinu og hvernig
tollabreytingar verða útfærðar.
Einar K. Guðfinnsson sjávarút-
vegs- og landbúnaðarráðherra
hefur lýst yfir að ekki verði
dregið úr heildarstuðningi og að
hann muni fljótlega óska eftir
viðræðum við Bændasamtökin
um málið í heild. Þessar yfirlýs-
ingar benda til þess að ráðherr-
ann sé tilbúinn að hefja yfirferð
á málinu í samstarfi við BÍ.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Landssamtaka sauðfjárbænda og
fylgdist með WTO-viðræðunum í
Genf fyrir hönd Bændasamtaka
Íslands.
WTO viðræðum slitið
UMRÆÐAN
Gylfi Skarphéðinsson skrifar um ferða-
þjónustu
Við höfum hingað til flotið ansi langt á náttúru landsins í ferðaþjónustu hér á
landi. Í einfaldaðri mynd má segja að okkur
hafi nægt að birta myndir af Gullfossi og
Geysi og fólk hefur flykkst hingað til að sjá
þessi náttúruundur. Þannig höfum við
komist upp með að láta uppbyggingu í
þjónustu sitja nokkuð á hakanum en þar með hefur
hún e.t.v. orðið á eftir miðað við aðrar þjóðir og
kröfur ferðamannanna. Tökum dæmi: Hvað eru
mörg fimm stjörnu hótel á landinu? Hvað eru mörg
hótel sem ganga út á að nýta okkar einstaka heita
vatn í lækninga- og hressingarskyni? Hvað eru
margir staðir þar sem fornminjar okkar eru
endurskapaðar í upprunalegri mynd og ferðamönn-
um gefin innsýn í forna tíma?
Skortur á þjónustu, gæðum og afþreyingu gæti
reynst okkur dýrkeyptur vegna þess að nú eru á
lofti blikur sem leitt gætu til breytinga í kröfum
ferðamanna.
Blikur á lofti
Að öllum líkindum er hámarki í olíuframleiðslu í
heiminum þegar náð en á sama tíma eykst spurn
eftir olíu. Langt virðist í aðra orkugjafa sem standa
olíunni á sporði. Þetta þýðir einfaldlega að undanfar-
in hækkun olíuverðs er ekki einhver bóla sem
hjaðnar og við sjáum nú þegar nokkrar afleiðingar
þessa. Tölur Vegagerðarinnar sýna t.d. að við erum
farin að ferðast sjaldnar.
Hærra orkuverð þýðir hærri ferðakostnað. Það
gæti þýtt breytt ferðamynstur og breytta samsetn-
ingu í ferðamannahópnum sem sækir okkur heim.
Ferðamenn munu hugsanlega kjósa lengri ferðir,
svipað og var hjá okkur þegar við bjuggum við
einokun í flugi, og að dvelja lengur á einhverju
ákveðnu svæði í stað þess að fara víða.
Hækkandi ferðakostnaður þýðir að margir þeirra
sem hingað til hafa getað farið í frí til dýrra landa,
eins og Íslands, ferðast sjaldnar, sleppa því jafnvel
eða kjósa að ferðast til ódýrari landa. Þetta gæti þýtt
fækkun ferðamanna hingað en líka að samsetning
ferðamannahópsins breytist, þ.e. að hlutfall efnaðra
ferðamanna eykst.
Efnaðir ferðamenn gera meiri kröfur um gæði
gistingar, afþreyingar, aðbúnaðar, aðstöðu
og þjónustu. En um leið eru þeir líka fúsir
til að borga hærra verð fyrir. Og lengri dvöl
gesta þýðir meiri kröfur um fjölbreytta
afþreyingu. Erum við búin undir þessar
kröfur?
Því fleiri ferðamenn – því betra?
Margt gott hefur verið gert í ferðaþjónustu
en þó virðist áherslan fremur hafa verið á
að fá sem flesta til landsins en ekki á að
veita þeim sem koma sem besta þjónustu.
Væntanlega er ástæðan sú trú að við hljótum að
hafa hagnað af hverjum ferðamanni. En í rauninni
ætti ferðaþjónustan ekki að snúast um fjölda, heldur
hagnað. Gefum okkur að meðaltekjur af ferðamanni
séu nú í kringum 80.000 kr. og ferðamenn séu
300.000 á ári. Þá erum við að tala um 24 milljarða
króna á ári í tekjur. En ef meðaltekjurnar væru
100.000 kr. og ferðamennirnir væru bara 250.000 þá
værum við að tala um 25 milljarða króna. Þarna
munar einum milljarði þó ferðamennirnir séu færri.
Ferðaþjónusta á Íslandi á því ekki að snúast um að
fjölga ferðamönnum, heldur um að auka tekjur
okkar af þeim. Það er og verður dýrt að sækja okkur
heim og þess vegna fáum við færri ferðamenn en
margar aðrar þjóðir. Eftir því sem ferðamennirnir
eru færri því mikilvægara er að nýta hvern og einn
sem best. Við þurfum því að hugsa betur um hvernig
við getum aukið tekjur okkar af hverjum og einum
ferðamanni.
Það gerum við best með því að veita framúrskar-
andi og eftirsótta þjónustu þar sem lögð er áhersla á
að fara fram úr væntingum ferðamannanna og halda
við og styrkja tengslin eftir að þjónustan er veitt; að
byggja upp langtímasamband og tryggð. Þá skiptir
verðið ekki máli og við högnumst meira af hverjum
viðskiptavini.
Þekktasta dæmi um svona ferðaþjónustu er
hótelkeðjan Four Seasons og ef hún getur þetta þá
getum við það líka. Það sem við viljum eru ferða-
menn sem borga fúslega hið háa verð, kaupa meira,
koma aftur og aftur og mæla með okkur við aðra.
Gerum framúrskarandi þjónustu að markmiði
okkar í ferðaþjónustu á Íslandi.
Höfundur er framkvæmdastjóri GSR þjónusturáð-
gjafar og áhugamaður um þjónustumál.
Gæði og þjónusta
GYLFI
SKARPHÉÐINSSON
SIGURÐUR
EYÞÓRSSON
HAUKUR MÁR
HELGASON
GRÉTAR MAR
JÓNSSON
Hvert stefna stjórnvöld í landinu?