Fréttablaðið - 01.08.2008, Blaðsíða 18

18 1. ágúst 2008 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
SPOTTIÐ
Erfitt hlýtur að vera vinstri sinnaður menntamaður eftir
hrun vinnubúðasósíalismans í Rúss-
landi og hnignun vöggustofusósíal-
ismans í Svíþjóð (sem dregist hefur
stórlega aftur úr Bandaríkjunum).
Hinn sigursæli kapítalismi hefur
ekki sömu þörf fyrir gáfnaljós af
Aragötunni (þar sem prófessorar
Háskólans bjuggu í niðurgreiddu
húsnæði) og sósíalismi. Kapítalism-
inn spyr ekki, hvaðan menn eru,
heldur hvað þeir geta. Einn af
Aragötunni, Stefán Snævarr
heimspekingur, hefur eftir langa
leit á Netinu fundið land, þar sem
kapítalismi á að hafa mistekist. Það
er Nýja-Sjáland, og heimild hans er
grein í Financial Times 30. ágúst
2000 eftir hagfræðiprófessorinn
John Kay. Hér í blaðinu endursegir
Stefán hróðugur þessa grein 9. júlí
síðastliðinn.
Því miður er greining Kays
hæpin og tölur hans úreltar. Einn
starfsbróðir hans, prófessor Martin
Wolf, skrifar ágæta grein í
Financial Times 18. nóvember 2004,
þar sem hann hrekur þá skoðun, að
frjálshyggjutilraunin í Nýja-
Sjálandi hafi mistekist. Hún var
viðbragð við alvarlegri kreppu,
sem ríkisafskiptasinnar allra
flokka höfðu komið landinu í á
löngum tíma. Tilraunin var í
tveimur áföngum. Fyrst hafði
Roger Douglas, fjármálaráðherra í
ríkisstjórn Verkamannaflokksins
1984-1988, forystu um lækkun tolla,
frjáls gjaldeyrisviðskipti, fljótandi
gengi, óhefta fjármagnsflutninga,
sölu ríkisfyrirtækja og niðurfell-
ingu styrkja. Síðan hafði Ruth
Richardson, fjármálaráðherra í
ríkisstjórn hins íhaldssama
Þjóðarflokks 1990-1993, forystu
um, að einstakir launþegar fengu
aftur samningsrétt, en verkalýðs-
hreyfing landsins hafði sem víðar
tekið þann rétt af þeim og samið
fyrir hönd allra. Sett voru lög um
ráðningarsamninga einstaklinga og
sjálfstæði seðlabanka.
Nýsjálendingar fóru þessa leið,
þegar hin leiðin var fullreynd. Þeim
Douglas og Richardson tókst með
umbótum sínum að koma í veg
fyrir fullkomnar ófarir. Hnignun
landsins í samanburði við þróuð,
vestræn ríki stöðvaðist. Lífskjör
eru oftast mæld í vergri landsfram-
leiðslu á mann, VLF. Wolf bendir á,
að VLF í Nýja-Sjálandi var komin
niður í 71% af meðaltalinu í
þróuðum ríkjum 1992. En árið 2002
var hlutfallið aftur komið upp í
76%. Nýja-Sjáland er að hjarna við.
(Kay, sem Stefán Snævarr styðst
við, notaði annan og sjaldgæfari
mælikvarða til að mæla lífskjör.)
Eftir umbæturnar á vinnumarkaði
minnkaði atvinnuleysi verulega, en
framleiðni (framleiðsla á hverja
vinnustund) jókst. Hagvöxtur var
3,6% að meðaltali árin 1992-2002,
sem er vel yfir meðallagi OECD-
ríkjanna. Hann hefur síðan verið á
bilinu 2-3,6%.
Ríkisstjórn Verkamannaflokks-
ins, sem komst til valda 1999, hefur
ekki hreyft við neinum mikilvæg-
um umbótum. Nú er raunar talið, að
sú stjórn hrökklist brátt frá
völdum. Frjálshyggjutilraunin á
Nýja-Sjálandi mistókst ekki. En
hún heppnaðist ekki eins vel og
forsvarsmenn hennar höfðu vonað.
Fjárfestingar urðu ekki eins miklar
og búist var við. Ein sennileg
skýring er, að stjórnvöld hafa ekki
búið fyrirtækjum og fjármagnseig-
endum jafnhagstætt skattaum-
hverfi og hér og á Írlandi. Önnur
skýring er, að ólíkt okkur og Írum
hafa andfætlingar okkar ekki
greiðan aðgang að stórum mörkuð-
um. Auk hins beina kostnaðar kann
það að hafa óbein áhrif á fram-
kvæmdagleði, stuðla að útkjálka-
hugsunarhætti.
Þótt einstök ríki eins og Nýja-
Sjáland séu forvitnileg til fróðleiks,
verða sósíalismi og kapítalismi
vitaskuld ekki dæmd af þeim,
heldur af samanburði margra landa
til langs tíma. Þar er niðurstaðan
ótvíræð, eins og alþjóðleg vísitala
atvinnufrelsis sýnir.
Af andfætlingum
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Í DAG | Frjálshyggja
Hvílík hagsýni!
DV birti í gær frétt sem sýndi að mat-
arboð fyrir Mörthu Stewart og fleiri
á Bessastöðum kostaði 154 þúsund
krónur. Öllu merkilegra var að
matarkaup fyrir Mörthu og föruneyti
í forsetabústaðnum í heila fimm
daga kostuðu aðeins 54
þúsund krónur.
Enn og aftur
hefur Martha
sýnt hve hagsýn
hún er. Það gæti
reynst ýmsum
þrautin þyngri að
fæða heilt föruneyti,
kvikmyndagerðarmann,
unnusta og tvo
aðstoðarmenn, í
henni Reykjavík
á innan við 11 þúsund krónur á dag!
Geri aðrir betur.
Kannski næsta bók Mörthu heiti:
How to survive in Iceland on minim-
al wages.
Hroki og hleypidómar
Nú ber svo við um þessar mundir að
stjórnmálamaður hefur sakað frétta-
mann um að sýna sér hroka. Aðrir
hafa sagt stjórnmálamann-
inn sjálfan hafa sýnt af
sér hroka.
Kannski má segja
að skrattinn hafi hitt
ömmu sína þegar frétta-
maður og stjórnmála-
maður deila um hvor
sýni meiri hroka, enda
síst skortur á honum hjá
þessum stéttum. Kannski
við fáum einhvern leikara til að skera
úr um málið?
Óvæntir útúrsnúningar
Guðna Ágústssyni mislíkaði meðferð-
in sem hann fékk hjá Sverri Storm-
sker í útvarpsþætti hins síðarnefnda.
Raunar svo, að Brúnastaðabóndinn
fékk nóg og gekk út.
Guðni hefur sagt eftir á að það
sem olli útgöngu hans hafi meðal
annars verið útúrsnúningar útvarps-
mannsins.
Færa mætti fyrir því ákveðin
rök að ætli menn í viðtal við
Stormsker megi menn búast við
útúrsnúningi. Hann hefur, jú,
gefið út heilu bækurnar sem
byggja á útúrsnúningi og
afbökun.
kolbeinn@frettabladid.isH
ugmynd Björns Bjarnasonar dómsmálaráðherra um
að fækka lögregluembættum á landinu er góð. Það
var mikið framfararskref fyrir löggæslu á lands-
byggðinni þegar embættunum var fækkað úr 26 í
15 í ársbyrjun 2007. Á sama tíma voru stofnaðar sjö
sérstakar rannsóknardeildir um allt land, en rannsóknir og sér-
hæfing innan lögregluliðsins höfðu um árabil liðið fyrir fjölda
og smæð embættanna.
Stofnun rannsóknardeildanna sjö sýndi hvert hugur löggæslu-
yfir valda stefndi. Enn frekari fækkun embætta er rökrétt fram-
hald af góðri reynslu af starfsemi þeirra.
Einn af mörgum kostum við færri og stærri embætti er að
þeim á að fylgja fækkun yfirmanna og fjölgun almennra lög-
reglumanna. Án þess að á nokkurn hátt sé gert lítið úr störfum
þeirra lögreglumanna sem sinna skyldum sínum við skrifborðið,
leikur lítill vafi á því að grunnvinna löggæslunnar er unnin á
götum og vegum úti.
Fækkun embætta átti að efla þann þátt enda var tekið fram
við breytingar á umdæmunum 2007 að engum lögreglustöðvum
yrði lokað og markmiðið væri að auka löggæsluna.
Sú hefur hins vegar ekki orðið raunin á höfuðborgarsvæðinu.
Gamlar og grónar lögreglustöðvar í Kópavogi og Hafnarfirði
eru nú til dæmis lokaðar á kvöldin og um helgar. Eins og gefur
að skilja þykir bæjarbúum það ekki skref fram á við. Lögreglu-
menn sjást þar mun sjaldnar á ferð og þykja hafa fjarlægst íbúa.
Þjónustunni hefur sem sagt hrakað, þvert á yfirlýst markmið
löggæsluyfirvalda.
Markmið þessi má lesa um í Löggæsluáætlun 2007-2011, sem
dómsmálaráðuneytið gaf út í fyrravor. Þar er efling nærþjón-
ustu lögreglunnar ofarlega á blaði eins og sjá má á þessum
kaflaheitum: „Efling sýnilegrar löggæslu – aukin öryggistilfinn-
ing fólks“, „Hverfislöggæsla, þjónusta og öryggi“ og „Þjónusta
og samstarf“.
Í síðastnefnda kaflanum má segja að stefnan sé fönguð í hnot-
skurn með þessum orðum: „Lögreglan verður að geta brugðist
við breytilegum þörfum samfélagsins og einstaklinga. Krafa
almennings hin síðari ár hefur verið að lögreglan sé sýnilegri en
áður og að svokölluð hverfa- og grenndarlöggæsla verði efld.“
Það er örugglega ekki til marks um góðan árangur lögregl-
unnar við að uppfylla þessi markmið þegar hvert sveitarfélagið
á fætur öðru á höfuðborgarsvæðinu telur sig nauðbeygt til að
bjóða út hverfagæslu til einkafyrirtækja í forvarnaskyni gegn
innbrotum og skemmdarverkum.
Dómsmálaráðherra hefur fagnað aðkomu einkafyrirtækjanna.
Hann þarf að svara hvort fallið hafi verið frá fjórtán mánaða göml-
um markmiðum Löggæsluáætlunar 2007-2011. Ef sú er raunin er
ekki hægt að draga af því aðra ályktun en að ákveðið hafi verið að
einkavæða verkefni sem áður voru á könnu lögreglunnar.
Það er ekki til of mikils mælst að undanfari slíkrar stefnubreyt-
ingar sé opinská umræða. Núverandi aðferð, að sveitarfélögin
neyðist til þess að taka að sér störf sem lögreglan getur ekki sinnt
vegna fjárskorts, er ekki boðleg.
Raunveruleikinn annar en fögur fyrirheit:
Einkavædd
lögregluverkefni
JÓN KALDAL SKRIFAR