Fréttablaðið - 08.08.2008, Blaðsíða 22

22 8. ágúst 2008 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
George Orwell óttaðist, að alræðisherrum tuttugustu
aldar tækist að leggja undir sig
mannssálina. Þeir vildu ekki
aðeins ráða því, hvað þegnar
þeirra gerðu, heldur líka hvað
þeir hugsuðu. Hrollvekju Orwells,
Nítján hundruð áttatíu og fjögur,
lauk á því, að söguhetjan elskaði
Stóra bróður. Margir þeir, sem
bjuggu við kommúnistastjórn
fram að falli Berlínarmúrsins
1989, halda því fram, að Orwell
hafi farið ótrúlega nærri um eðli
og aðferðir alræðisherranna. En
um eitt reyndist hann ekki
sannspár. Kommúnistum tókst
ekki að leggja undir sig sál þegna
sinna. Þótt flestir hlýddu þeim og
endurtækju jafnvel opinberlega
einhverjar af stórlygum þeirra,
voru til þeir, sem buguðust ekki.
Einn þeirra var rússneski
rithöfundurinn Aleksandr Solzhen-
ítsyn, sem lést 3. ágúst 2008 og átti
þá aðeins fjóra mánuði í nírætt.
Hann barðist í Rauða hernum í
heimsstyrjöldinni síðari, en var
dæmdur í átta ára fangabúðavist
og síðan langa útlegð fyrir
ógætileg ummæli um Stalín í
einkabréfi. Eftir að hann var
látinn laus, notaði hann allar
tómstundir til að safna upplýsing-
um og skrifa um fangabúðakerfi
ráðstjórnarinnar, gúlagið. Uppgjör
forystumanna kommúnistaflokks
Ráðstjórnarríkjanna við Stalín
1956 leiddi til tímabundinnar
„hláku“ í menningarlífi, og þá var
hin snjalla skáldsaga hans, Dagur
í lífi Ívans Denisovitsj, gefin út
með opinberu leyfi. Hún gerist á
einum degi í fangabúðum í
Kasakstan.
Hlákunni lauk, og Solzhenítsyn
fékk ekki leyfi Rithöfundasam-
bands Ráðstjórnarríkjanna til að
gefa út fleiri bækur, auk þess
sem leyniþjónustan KGB hafði á
honum gætur. Naut hann þá
ómetanlegrar aðstoðar hins
heimskunna sellóleikara
Mstislav Rostropóvitsj, sem kom
tvisvar hingað til lands og átti
hér vini. Solzhenítsyn tókst að
smygla stórvirki sínu, Gúlageyj-
unum, úr landi, en þar lýsir
frábær sögumaður fangabúða-
kerfinu í smáatriðum. Lesandinn
stígur með Solzhenítsyn niður í
víti. Þegar Solzhenítsyn fékk
Nóbelsverðlaunin í bókmenntum
1970, fékk hann ekki að taka á
móti þeim í Stokkhólmi, en hann
var loks rekinn úr landi og
sviptur ríkisborgararétti 1974.
Hann bjó síðan lengst í Banda-
ríkjunum, en sneri heim til
Rússlands 1994.
Gúlageyjarnar höfðu mikil áhrif
á mig, en ég las þær snemma á
áttunda áratug. Ég strengdi þess
heit að leggja mitt lóð á vogarskál-
ina með andstæðingum Kreml-
verja. Ég gerði útvarpsþátt um
Solzhenítsyn og verk hans 4. júlí
1976 og fékk þá til mín Indriða G.
Þorsteinsson, sem var ómyrkur í
máli um kommúnisma. Þættinum
var illa tekið í Þjóðviljanum. Árni
Bergmann hneykslaðist á því 11.
júlí, að okkur Indriða væri hleypt í
útvarp. Ólafur Ragnar Grímsson,
sem skrifaði pistla í blaðið undir
dulnefninu „A“, kvað 20. júlí mæta
rússneska rithöfunda telja
Solzhenítsyn stríðsæsingamann og
bætti við frá eigin brjósti:
„Kaldastríðsmaskínan þarf sitt
reglulega hráefni, og árásarstefna
Solzhenítsyn hefur reynst henni
hreinn hvalreki á þrengingartím-
um.“
Sem betur fer hlustaði Ronald
Reagan Bandaríkjaforseti frekar á
Solzhenítsyn en úrtölumenn og
sigraði þess vegna í kalda stríðinu.
Í Gúlageyjunum sagði Solzhenít-
syn sögu af fólki, sem rússneskir
kommúnistar tóku af lífi með því
að setja það á pramma, sem siglt
var út á stöðuvatn og sökkt. Fólkið
hvarf sjónum okkar. En það má
ekki hverfa sjónum sögunnar.
Solzhenítsyn bjargaði því og
öðrum fórnarlömbum kommún-
ismans frá gleymsku.
Solzhenítsyn allur
SPOTTIÐ
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Í DAG | Solsénitsy
Fagri Jón
Forystumenn Samfylkingarinnar hafa
varið viðsnúning í afstöðu sinni til
byggingar álvers á Bakka með því að
segja eitthvað á þá leið að breyttar
aðstæður í þjóðfélaginu og kreppa
kalli nú á frekari framkvæmdir. Er
afstaðan nú nokkuð á skjön við
umhverfisstefnu Samfylkingarinnar,
Fagra Ísland, sem kynnt var
fyrir alþingiskosningarnar
síðustu. Aðstæðurnar nú
ættu þó ekki að koma Sam-
fylkingarfólki neitt á óvart
því í skýrslunni Jafnvægi og
framfarir, Ábyrg efnahagsstefna
sem Jón Sigurðssonar,
fyrrum iðnaðarráðherra
Alþýðuflokksins ritstýrði
og gefin var út í aðdrag-
anda kosninganna er einmitt talað
um yfirvofandi kreppu og hvað gera
þurfi til að sigrast á henni. Samfylk-
ingarfólk hefði því kannski átt að lesa
þessi plögg saman.
Bjarni minn í bé, bé
„Mínar heimildir segja reyndar að nú
liggi fyrir nýtt stjórnarfrumvarp um
Seðlabankann og samkomulag liggi
fyrir um að skáldið Davíð fari á
eftirlaun á komandi vetri,“ sagði
Bjarni Harðarson, þingmað-
ur Framsóknarflokksins, á
bloggsíðu sinni í vikunni.
Þegar Fréttablaðið spurði
ráðamenn út í þetta
vísuðu þeir þessu
á bug. En hver
er heimildar-
maður Bjarna? Einn aðspurðra gat
best trúað að sá héldi til á Drauga-
safninu á Stokkseyri sem Bjarni kom
á koppinn á sínum tíma.
Og meira af draugum
Össur Skarphéðinsson iðnaðarráð-
herra var ekki lengi að tengja málið
við draugagang og hvetur hann
Bjarna að efnagreina djöflatert-
una sem hann hafði borðað
áður en hann fór að pára.
Hvað sem öllum draugagangi
líður ætlar það að verða erf-
itt fyrir framsóknarmanninn
að losna við drauga
fortíðarinnar.
olav@frettabladid.is/
jse@frettabladid.isÞ
að þarf ekki að koma á óvart að fjórði meirihlutinn
verði myndaður í borgarstjórn Reykjavíkur áður en
þetta kjörtímabil er úti.
Óvinsældir núverandi meirihluta Sjálfstæðisflokks
og Ólafs F. Magnússonar eru sögulegar. Engin teikn
eru á lofti um að þar sé breytinga að vænta. Þvert á móti er
stjórnunar stíll borgarstjóra af því tagi að sjálfstæðismenn munu
þurfa að halda áfram að ræsa út slökkvilið sitt með reglulegu
millibili á meðan á samstarfinu við hann stendur.
Rétt um tvö hundruð dagar eru nú liðnir frá því að Sjálfstæðis-
flokkurinn leiddi Ólaf í stól borgarstjóra. Það þarf ekki mikla
innsýn í taflmennsku stjórnmálanna til að gera sér í hugarlund
að sjálfstæðismenn hafi reiknað með að Ólafi myndi þykja svo
vænt um stólinn og keðjuna að hann yrði þeim leiðitamur við
stjórn borgarinnar. Annað hefur heldur betur komið á daginn.
Ólafur hefur ítrekað tekið af allan vafa um að hann á sig sjálfur
og hefur ekki sýnt nokkurn vilja til að gera málamiðlanir um
stefnumál sín.
Ólafur er örugglega mun klókari stjórnmálamaður en samherj-
ar og andstæðingar hans ætla honum. Hann metur greinilega
stöðuna á þá leið að hann hafi hreðjatak á Sjálfstæðisflokknum
í borginni. Ástæðan er einföld. Þegar sjálfstæðismenn snöruðu
Ólafi úr Tjarnarkvartettinum lögðu þeir tilveru sína í hendur
honum út kjörtímabilið. Í fyrsta lagi vegna þess að með þeim
gjörningi gengu þeir svo fram af öðrum flokkum í borginni að
þar yrði ekki komið að opnum dyrum um mögulegt samstarf. Í
öðru lagi, og umfram allt, gæti Sjálfstæðisflokkurinn ekki sýnt
það fádæma ábyrgðarleysi að hafa frumkvæðið að myndun
þriggja meirihluta á einu kjörtímabili.
Eins og málin hafa hins vegar þróast gæti það þó verið skárri
kostur en að halda núverandi samstarfi áfram.
Í nýrri skoðanakönnun Capacent, fyrir fréttastofu Stöðvar 2,
kemur fram að einungis 28,5 prósent borgarbúa styðja flokkana
sem mynda meirihlutann. Ef kosið yrði nú fengju Samfylkingin
og Vinstri græn um 70 prósent atkvæða. Ólafur og Sjálfstæðis-
flokkur myndu sem sagt gjalda afhroð. En það myndi Framsókn-
arflokkurinn líka gera og sá möguleiki hlýtur að opna sprungur
í þá miklu samstöðu sem flokkarnir í minnihlutanum hafa sýnt
hingað til.
Framsóknarflokkurinn nýtur hrakfara meirihlutans á engan
hátt ólíkt hinum flokkunum í minnihlutanum. Þegar svo er komið
hlýtur fulltrúi flokksins, Óskar Bergsson, að hugleiða ásamt
baklandi sínu, hvort hann hafi ekki allt að vinna með að komast í
borgarstjórn. Verða riddarinn á hvíta hestinum sem kemur á ró
í ráðhúsinu, svo borgarbúar geti andað léttar.
Óskar og Framsóknarflokkurinn hafa að minnsta kosti engu
að tapa. Sjálfstæðisflokkurinn, varla heldur. Innan raða hans er
mikill áhugi á að koma áformum um Bitruvirkjun aftur á kopp-
inn. Þar er komið kjörið mál til að láta brjóta á. Óskar er yfirlýst-
ur stuðningsmaður Bitruvirkjunar. Borgarstjóri andstæðingur.
Spádómur um fjórða borgarstjórnarmeirihluta.
Martröð í
Ráðhúsinu
JÓN KALDAL SKRIFAR