Fréttablaðið - 14.08.2008, Blaðsíða 20

20 14. ágúst 2008 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Fallbeygingar landaheita eru svolítið á reiki, þar eð ekki er
alltaf ljóst, hvers kyns löndin
skuli teljast. Karlkyn er
sárasjaldgæft, en kvenkyn og
hvorugkyn takast á um sum heiti.
Lönd eru yfirleitt kvenkennd og
heiti þeirra því höfð kvenkyns.
Lönd eru mæður. Eitt land heitir
beinlínis konunafni: það er Georg-
ía, þar sem allt er nú í hers
höndum. Fyrsta forsetafrú
Íslands hét Georgía. Mörg önnur
lönd heita kvenlegum nöfnum.
Albanía beygist eins og Stefanía.
Um Keníu
Sama máli gegnir um Tansaníu og
Keníu. Ég tala um Keníu, ekki um
Kenía eins og ritstjóri minn einn
vildi hafa það, en ég tók það ekki í
mál með þeim rökum, að mér
finnst Kenía vera kvenkyns eins
og Tansanía. Enda gildir sama
regla um Ástralíu, Belgíu, Bosníu,
Bólivíu, Brasilíu, Búlgaríu,
Eþíópíu, Gambíu, Indónesíu,
Ítalíu, Jórdaníu, Kambódíu,
Kólumbíu, Króatíu, Líberíu,
Líbýu, Makedóníu, Malasíu,
Máritaníu, Mongólíu, Namibíu,
Nígeríu, Rúmeníu, Sambíu,
Slóvakíu, Slóveníu og Sómalíu,
þar sem allt logar í ófriði. Heiti
þessara landa eru klárlega
kvenkyns líkt og Argentína,
Armenía, Arúba, Dóminíka,
Erítrea, Gínea, Jamaíka, Júgó-
slavía, Kórea, Kúba, Malta,
Moldavía og Úkraína og beygjast
eftir því. Kanada og Kína eru
kynlausar undantekningar frá
reglunni og beygjast eins og
hjarta og nýra. Engum dettur í
hug að beygja Kanada eins og
Renata eða Kína eins og Stína.
Önnur landaheiti með öðrum
ókvenlegum endingum eru einnig
kynlaus, svo sem Bútan, Íran,
Japan, Óman, Súdan og Taívan.
Þessi heiti beygjast ekki eins og
Kjartan, heldur eins og Kvaran.
Við lesum sögur Kvarans, það eru
sögur Einars H. Kvaran. Sumir
segjast með líku lagi fara til
Japans frekar en að sleppa
eignarfallsessinu. Sama máli
gegnir um Írak: fólk segist fara
ýmist til Írak eða til Íraks. Flestir
segjast þó fara til Afganistan,
Kasakstan, Kirgísistan, Pakistan,
Tadsjikistan, Túrkmenistan,
Úsbekistan og annarra plássa með
endingunni stan, sem þýðir víst
borg eins og í Gamla stan í
Stokkhólmi.
Landaheiti eru sjaldan karl-
kyns. Noregur og Spánn eru
undantekningar og kannski einnig
Benín, ef við beygjum það eins og
Lenín, nema við beygjum það
heldur eins og Kristín eða hýjalín.
Tógó getur þó varla beygzt eins og
Gógó, þótt það sé freistandi, og
telst því vera kynlaust. Mörg
önnur landaheiti af erlendum
stofni með ýmsum endingum eru
með líku lagi kynlaus og eins í
öllum föllum: Alsír, Bangladess,
Barein, Belís, Brúnei, Búrúndí,
Djíbútí, Ekvador, El Salvador,
Gabon, Gíbraltar, Gvam, Haítí,
Hondúras, Ísrael, Jemen, Kamer-
ún, Katar, Kiríbatí, Kongó, Kúveit,
Kýpur, Laos, Litháen, Líbanon,
Madagaskar, Malí, Máritíus,
Mexíkó, Nepal, Níger, Paragvæ,
Perú, Portúgal, Senegal, Simbab-
ve, Singapúr, Síle, Srí Lanka,
Súrínam, Sviss, Tsjad, Túnis,
Úrúgvæ og Víetnam. Sumir kynnu
að vilja bæta eignarfallsessi aftan
við einhver heitanna og sigla þá
til Ísraels eða Portúgals, en ekki
til Hondúrass. Engum dettur í hug
að beygja Kamerún eins og
Sigrún eða Singapúr eins og megr-
unarkúr. Gínea Bissá og Búrkína
Fasó eru beggja blands. Hvernig
væri að bregða sér til Búrkínu
Fasó? Hljómar vel.
Frá Gíneu Bissá til Botsvönu
Eftir þessari aðalreglu þykir mér
einnig eðlilegt, að Botsvana, Gana
og Gvæjana beygist eins og
Kristjana og Svana, og Rúanda og
Úganda beygist eins og Branda,
sem er að vísu ekki konunafn, en
er algengt nafn á kúm og læðum.
Við komum heim frá Botsvönu,
Gvæjönu, Rúöndu og Úgöndu.
Reglan er þá þessi: við beygjum
landaheiti af erlendum stofni eins
og konunöfn og kvenheiti eftir
því sem hægt er, en látum okkur
annars nægja að skoða þau eins
og þau séu hvorugkyns, og þá
mega þau mín vegna beygjast
eins og hjarta, lunga, milta og
nýra. Mér þykir eftir þessari
einföldu reglu eðlilegt, að Búrma
beygist eins og Norma, sem er
algengt konunafn í Evrópu.
Gvatemala ætti þá að beygjast
eins og Vala og Angóla eins og
Lóla. Ég hef einu sinni komið til
Búrmu, það var fyrir mörgum
árum, en hvorki til Angólu né
Gvatemölu. Venesúela beygist
eins og Manúela. En Bermúda og
Níkaragva? Bermúda gæti beygzt
eins og skúta. Kannski er þó bezt
að hafa þessi heiti eins í öllum
föllum eins og Grenada, Kanada,
Kína og Panama, sem beygist
ekki eins og dama, en það finnst
mér þó ekki eiga við um Kostu-
ríku – og ekki heldur um Kösu-
blönku, ef við heimfærum
regluna á borgir.
Ég heyrði stutta sögu af tveim
stúlkum í strætisvagni. Önnur
sagði: Ég þarf að skila þessari
vídeóspólu til hennar Óskar. Hin
svaraði með þjósti: Óskar? Það er
karlmannsnafn.
Vörn fyrir Venesúelu
Í DAG | Málfræði
ÞORVALDUR GYLFASON
UMRÆÐAN
Jóhanna Sigurðardóttir skrifar um
málefni aldraðra.
Framkvæmdaáætlun stjórnvalda um stórátak í uppbyggingu hjúkrunar-
rýma er vafalítið eitthvert stærsta og
metnaðarfyllsta uppbyggingarátak í
bættri þjónustu við aldraða sem ráðist
hefur verið í. Samkvæmt framkvæmda-
áætluninni mun hjúkrunarrýmum verða
fjölgað um 400 á næstu árum og
uppsafnaðri þörf og fjölgun aldraðra
þannig mætt. Fjölbýlum verður á sama tíma nánast
útrýmt en í dag deila yfir 800 aldraðir einstaklingar
herbergi með öðrum. Áætlunin byggist á viðamikilli
vinnu og þarfagreiningu sem unnin hefur verið í
félags- og tryggingamálaráðuneytinu í samvinnu
við sveitarfélögin og víðtækri stefnumótun sem
unnin hefur verið með fulltrúum hagsmunasamtaka
og fagfólks í öldrunarþjónustu. Hjúkrunarrýmum
til hvíldarinnlagna sem í dag eru einungis 65 verður
fjölgað verulega og hlutfall rýma til að mæta
þörfum heilabilaðra verður aukið í samræmi við
vaxandi þörf. Lögð er áhersla á fjölbreytni í
öldrunarþjónustunni, aukinn stuðning við aldraða í
heimahúsum og valfrelsi einstaklinga um
búsetuúrræði.
Fjármögnun uppbyggingar og rekstrar
fyrirhugaðra rýma hefur verið tryggð. Nú
er áætlað að stofnkostnaður ríkis,
sveitarfélaga og sjálfseignarstofnana
nemi um 17 milljörðum króna sem dreifist
að hluta á næstu 25 ár þar sem um
leigugreiðslur verður að ræða í stað
stofnkostnaðarframlaga. Verði vísbend-
ingar um að aukinn stuðningur við aldraða
í heimahúsum dragi úr þörf fyrir fjölgun
hjúkrunarrýma verður framkvæmdaáætl-
unin endurskoðuð fyrir lok árs 2009.
Aldraðir verðskulda virðingu samfélagsins og
stjórnvöldum er skylt að sinna málefnum aldraðra
af metnaði, framsýni og vilja til að gera sífellt betur.
Um þetta hefur skapast rík sátt í ríkisstjórninni sem
meðal annars birtist í þeirri metnaðarfullu fram-
kvæmdaáætlun sem nú hefur verið kynnt og þeim
mikilvægu endurbótum á lífeyrismálum aldraðra
sem ráðist var í á þessu ári. Það er því óhætt að
segja að aðgerðir í málefnum aldraðra hafi með
tilkomu stjórnaraðildar Samfylkingarinnar færst af
yfirlýsingastigi fyrri tíma á framkvæmdastig.
Höfundur er félags- og tryggingamálaráðherra.
Metnaður í málefnum aldraðra
JÓHANNA
SIGURÐARDÓTTIR
...alla daga
t...
r.
r
Allt sem þú þarft...
F é bl ð ð l d bl ð l d
FÖSTUDAGUR
8. FEBRÚAR 200
8
FYLGIRIT FRÉT
TABLAÐSINS
Háskólinn vinsæll
Athygli vekur að Sigurður Guð-
mundsson landlæknir, sem í
fyrrahaust sneri aftur úr ársleyfi í
Malaví, sækir um nýja stöðu forseta
heilbrigðisvísindasviðs Háskóla
Íslands. En það er fleira sem er
athyglisvert við umsóknirnar. Þannig
sækir Ólína Þorvarðardóttir
um tvær forsetastöður,
bæði á félags- og hugvís-
indasviði. Eins og menn
muna gustaði allhressilega
um Ólínu í hennar síðustu
skólastjórnandastöðu
við Menntaskólann
á Ísafirði. Þá
sækir Ragnheiður
Þórarinsdóttir
aðstoðarorku-
málastjóri um sem forseti félagsvís-
indasviðs. Hún taldi Össur Skarphéð-
insson hafa snuðað sig við skipan
Guðna A. Jóhannessonar í embætti
orkumálastjóra í byrjun árs og virðist
nú hafa fengið sig fullsadda á sínu
gamla starfsumhverfi.
Í borgarstjóranám
Gísli Marteinn Baldursson
tilkynnti borgarstjórn fyrir
stuttu að hann ætli að halda
til náms í borgarfræðum við
háskóla í Edinborg. Gísli mun
fljúga á borgarstjórnarfundi
tvisvar í mánuði, en
hætta í ráðum
og nefndum
borgar-
innar.
Vangaveltur hafa verið um hvort
Gísli velji þennan tíma til að flýja
það fjaðrafok sem verið hefur í
borgarmálum undanfarið. Spurning
er hins vegar hvort Gísli sé ekki bara
að safna kröftum í Edinborg fyrir
næsta prófkjör og komi þá fílefldur til
baka sem mögulegt borgarstjóraefni
Sjálfstæðisflokksins, með eins
konar borgarstjóramenntun
á bakinu? Hann gæti þá
mögulega læknað þau mein
sem illa hefur gengið að
lækna hingað til.
stigur@frettabladid.is
vidirp@frettabladid.is
Þ
að leit ekki vel út fyrir Sjálfstæðisflokkinn í gær þegar
Óskar Bergsson margítrekaði að hann væri ekki virkur
þátttakandi í þessum nýja farsa í borgarstjórn. Einna
helst virtist það lýsa örvæntingu Sjálfstæðisflokksins
í borginni að láta það berast að þeir ættu í óformleg-
um viðræðum við aðra flokka, án þess að hafa nokkuð öruggt
í hendi. Ýmsir vildu meina að sögurnar hefðu bara átt að vera
vopn gegn Ólafi F. Magnússyni til að fá hann til að verða leiðita-
mari í samstarfinu. Sem slíkt væri það mjög tvíbent vopn. Það
gæti haft áhrif á Ólaf en á sama tíma haft neikvæð áhrif á fylgi
Sjálfstæðisflokksins í borginni.
Ef ekkert yrði úr þessum viðræðum við aðra flokka myndi
Sjálfstæðisflokkurinn í borginni líta út fyrir að vera enn veik-
ara stjórnmálaafl en áður var talið - búinn að mála sig út í horn
frá viðræðum við þrjá annars mögulega samstarfsflokka. Jafn-
framt myndi það leiða til þess að traust borgarbúa á núverandi
meirihluta veiktist enn, og var það ekki beisið fyrir. Hvernig er
hægt að treysta meirihlutanum þegar augsýnilega er ekki traust
á milli borgarstjórnarflokks Sjálfstæðisflokksins og Ólafs F.
Magnússonar?
Sumum gæti það þótt veikleikamerki hjá Sjálfstæðisflokkn-
um að standa að enn einum meirihlutanum í borginni. Miðað við
óvinsældir þessa meirihluta og hvernig fylgið sópast af flokkn-
um væri sá fórnarkostnaður lítill miðað við hvernig þróunin
getur orðið með áframhaldandi samstarfi við Ólaf F. Vandamál-
ið hefur bara verið að finna einhvern annan samstarfsaðila til
að vinna með. Það er nánast útilokað að Óskar hefði samþykkt
að verða þriðja hjólið í núverandi meirihluta. Bæði hefur andað
köldu milli hans og Ólafs og Óskar hlýtur að vera búinn að reikna
dæmið og sjá að samningsstaða hans snarminnkar við það að
meirihlutinn haldi ekki á honum einum.
Mögulegt er sjálfstæðismenn telji hvort eð er að þeirra pól-
itíska lífi sé lokið eftir þetta kjörtímabil og þeir hafi því engu
að tapa, sama hversu oft er skipt um meirihluta. Að minnsta
kosti sýnir ákvörðun Gísla Marteins Baldurssonar, að hverfa úr
borgarmálunum í bili og fara í nám erlendis, að hann telji það
ekki heppilegt að tengjast meirihlutanum nú. Hann hlýtur að
meta það svo að með pínu fjarveru geti hann komið aftur end-
urnærður og minna flekkaður fyrir næstu kosningar, án þess að
vera brennimerktur mistökum Sjálfstæðisflokksins í borginni á
þessu kjörtímabili.
Upphaf þessa nýjasta leikþáttar er könnun Capacent sem birt
var fyrir síðustu helgi. Samkvæmt þeirri könnun hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn tapað tveimur af hverjum fimm kjósendum frá
síðustu kosningum. Fyrri greining flokksins um að vandamálið
væri fyrrum oddvitinn, Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, virðist ekki
rétt. Að minnsta kosti jókst fylgið ekki með tilkomu Hönnu Birnu
sem oddvita, eins og vonir flokksmanna stóðu til. Hún á enn eftir
að stíga fram og sýna borgarbúum að hún sé oddviti.
Stjórn Reykjavíkurborgar:
Öngstræti
Sjálfstæðisflokks
SVANBORG SIGMARSDÓTTIR SKRIFAR