Fréttablaðið - 19.08.2008, Blaðsíða 32

20 19. ágúst 2008 ÞRIÐJUDAGUR
UMRÆÐAN
Erlendur Hjaltason
skrifar um fjármál.
Það er öllum ljóst að árferði í íslensku við-
skiptalífi hefur versnað
til muna á undanförnum
mánuðum. Þar kemur
margt til en stærsti
áhrifaþátturinn er þau
vandamál sem hafa skap-
ast á alþjóðlegum fjár-
málamörkuðum. Vandinn er þó af
tvennum toga hérlendis þar sem
íslenska hagkerfið stendur einn-
ig á tímamótum. Eftir mikinn
vöxt síðustu ára þar sem fram-
leiðslugeta hagkerfisins var
þanin til hins ítrasta hefur aðlög-
unartími hafist þar sem hagkerf-
ið leitar í jafnvægi á nýjan leik.
Það er óheppilegt að hagvaxtar-
skeiði skuli ljúka á sama tíma og
alþjóðlegur lánsfjárskortur er til
staðar enda er aðgengi að erlendu
lánsfé ein af grunnforsendum
þess að efnhagslegt jafnvægi
náist á sársaukalítinn hátt.
Aðlögunin hefur því verið mun
skarpari en ella og henni fylgt
ýmsar óæskilegar aukaverkanir.
Þar ber helst að nefna skarpa
veikingu krónunnar sem hefur
samhliða leitt til umtals-
verðrar aukningar verð-
bólgu. Þessu hefur Seðla-
bankinn þurft að mæta
með mikilli hækkun
stýrivaxta, sem voru
þegar í hæstu hæðum
eftir þenslu síðustu ára.
Mikil verðbólga og háir
vextir koma hart niður á
kjörum almennings og
samkeppnishæfni hag-
kerfisins. Að sama skapi
leiða háir stýrivextir til
fjölþættra vandræða í rekstri
fyrirtækja, sér í lagi þegar
aðgengi að erlendu lánsfé hefur
versnað til muna. Þetta á jafnt
við um stærri sem smærri fyrir-
tæki þó vandinn lýsi sér að ein-
hverju leyti á mismunandi hátt.
Þau vandamál sem hár fjár-
magnskostnaður skapar fyrir-
tækjum eru af margvíslegum
toga. Það er flestum ljóst að fyrir-
tæki fjármagna sig annars vegar
með lánsfé og hins vegar eigin fé
en háir vextir skapa vanda við
hvort tveggja. Það getur reynst
þrautin þyngri fyrir fyrirtæki að
finna þau fjárfestingartækifæri
sem skila hærri ávöxtun en
15,5%, að viðbættu vaxtaálagi,
sem eru þau lánskjör sem bjóðast
í íslenskri mynt. Að sama skapi
er lítill hvati fyrir fjárfesta að
setja fjármagn sitt í hlutafé enda
er áhættulaus ávöxtun með hæsta
móti. Þetta er ein orsök þeirrar
miklu lækkunar sem hefur átt
sér stað á hlutabréfamarkaði
undanfarna mánuði.
Háum stýrivöxtum er ætlað að
sporna við þenslu og umfram-
eftirspurn í hagkerfinu. Hvort
tveggja er á augljósu undanhaldi
og því ættu að hafa skapast
aðstæður til að lækka vexti.
Helstu hagvísar benda til að
einkaneysla hafi dregist ört
saman, fjárfesting atvinnuvega
hefur minnkað hratt, þróun á
fasteignamarkaði hefur snúist
við, spenna á vinnumarkaði er í
rénun og vöruskipti nálgast jafn-
vægi. Það sem hins vegar kemur
í veg fyrir vaxtalækkun er veik
staða krónunnar og skortur á trú-
verðugleika íslenska hagkerfis-
ins. Það er engum til góðs að
keyra íslensk fyrirtæki í gjald-
þrot með háum fjármagnskostn-
aði til þess eins að halda gengi
krónunnar stöðugu. Í því sam-
hengi ætti fremur að horfa til
annarra þátta, s.s. eflingar gjald-
eyrisforðans, fleiri gjaldmiðla-
skiptasamninga við erlenda
seðlabanka og samhæfðra
aðgerða stjórnvalda og fulltrúa
vinnumarkaðarins til að koma í
veg fyrir víxlverkun launahækk-
ana og gengisveikingar. Hug-
myndir um nýja þjóðarsátt til að
takast á við aðsteðjandi vanda
ber því að kanna frekar.
Megintilgangur sjálfstæðrar
peningastefnu er að draga úr
hagsveiflum. Þannig er vaxta-
hækkunum ætlað að slá á eftir-
spurn í góðæri en samdrætti er
mætt með vaxtalækkunum sem
leiða til aukinnar eftirspurnar. Ef
seðlabanki er nauðbeygður til að
hækka vexti (eða halda þeim
óbreyttum) þegar hagkerfi siglir
inn í samdráttarskeið hefur sjálf-
stæð peningastefna snúist upp í
andhverfu sína. Þannig má telja
víst að sjálfstæður gjaldmiðill
hafi ekki reynst Íslendingum vel
í þeim efnahagssveiflum sem
hagkerfið hefur gengið í gegnum
á undanförnum árum. Þegar hag-
kerfið hefur siglt úr þeim öldudal
sem nú gengur yfir er því full
ástæða til að endurmeta tilvistar-
rétt sjálfstæðs gjaldmiðils á
Íslandi.
Hvernig sem á málin er litið er
staðan erfið. Íslendingar þekkja
vel þau vandamál sem fylgja við-
varandi og mikilli verðbólgu og
því mega háar verðbólguvænt-
ingar ekki festa sig í sessi. Að
sama skapi getur reynst mjög
afdrifaríkt að halda vöxtum háum
til lengri tíma, sér í lagi á sam-
dráttarskeiði. Það er því nauð-
synlegt að skapa aðstæður til að
hægt sé að lækka vexti verulega
á skömmum tíma án þess að verð-
bólga fari úr böndunum. Í því
samhengi er brýnt að stjórnvöld
og atvinnulíf endurreisi trúverð-
ugleika hagkerfisins á markviss-
an og skipulagðan hátt. Til þess
þarf styrka, samstillta forystu af
beggja hálfu og þor til að taka
umdeildar ákvarðanir. Það er
ekki líklegt til árangurs að bíða
átekta í storminum og vonast til
að fleyið reki á réttan áfanga-
stað.
Höfundur er formaður
Viðskiptaráðs Íslands
Hvenær lækka vextir?
ERLENDUR HJALTA-
SON
UMRÆÐAN
Magnús Magnús-
son skrifar um
álversframkvæmdir á
Íslandi.
Mikið hefur farið fyrir skrifum um
virkjanir og álver og sýn-
ist sitt hverjum. Nokkuð
hefur borið á andúð við
álver og jafnvel virkjanir yfir
höfuð. Undirrituðum hefur fundist
málflutningurinn öfgakenndur á
köflum. Varla er hægt að deila um
það að virkjanir eiga þátt í þeirri
velmegun sem Íslendingum hlotn-
aðist á einum mannsaldri. Þær hafa
gert okkur kleift að hætta bruna
mós, kola og olíu og lækkað kostnað
okkar við að lýsa og hita heimili
landsmanna án mengunar. Vatns-
afls- og jarðhitavirkjanir hafa spar-
að okkur mikinn erlendan gjaldeyri
og gefa okkur mikil tækifæri í
framtíðinni. Það að stöðva núna öll
áform um nýjar virkjanir er óraun-
hæft og barnalegt enda nóg af
virkjanakostum sem nýta má með
skynsemi. Matsferlið og aðrir fyrir-
varar sem í gildi eru eiga að duga
vel til að tryggja lýðræðislega og
skynsamlega niðustöðu.
Álverin á Íslandi hafa verið
frumkvöðlar á mörgum sviðum.
Þau hafa innleitt nýja tækni- og
verkþekkingu og kennt landsmönn-
um nýjar aðferðir í öryggis- og
umhverfismálum. Þau hafa reynst
góðir vinnustaðir starfsmanna. Það
er eftirtektarvert hversu vel þau
hafa sinnt öryggismálum starfs-
manna og mættu margir taka þau
sér til fyrirmyndar í allri umgengni.
Þau eru kærkomin viðbót
við gjaldeyrisskapandi starf-
semi. Sama má segja um
virkjanir og orkuver, ekki
síst gamlar vatnsaflsvirkj-
anir og umhverfi þeirra.
Ál er ennþá framtíðar-
málmur og notkun þess
eykst ár frá ári. Notkun áls
hefur sparað verulegt elds-
neyti í samgöngum heimsins
og spornað þannig við
útblæstri gróðurhúsaloft-
tegunda. Álverin á Íslandi skapa
verk- og tæknimönnum mikil verk-
efni og gefa færi á að þróa hátækni-
þjónustu við álver innan lands og
utan. Þannig hafa virkjanir og álver
verið hryggjarstykkið í verkefnum
verkfræðistofa sem hyggja nú á
frekari útrás á þessum vettvangi.
Allt tal um sóðalega frumvinnslu
áls breytir þessu ekki en benda má
á nauðsyn þess að þau lönd sem
stunda frumvinnslu áls, súráls-
vinnsluna á óásættanlegan hátt lagi
ferlana og m.a. taki upp verkferla
Íslendinga í umhverfisvöktun og
umhverfisvernd.
Sú krappa lægð sem nú fer yfir
landið í efnahagsmálum er bæði af
erlendum og innlendum toga. Leið-
in út úr henni er aukin verðmæta-
sköpun m.a. hagkvæm útflutnings-
starfssemi og hátt atvinnustig.
Virkjanir og álver sem búið er að
skipuleggja geta vegið þungt í að
rétta slagsíðuna sem komin er á
þjóðarskútuna. Það er huggun að
ábyrgir ráðherrar og aðrir ráða-
menn vita hvað gera þarf.
Höfundur er vélvirki og verkfræð-
ingur og framkvæmdastjóri VM -
Félags vélstjóra og málmtækni-
manna
Ekki blása á kertið
UMRÆÐAN
Eiður Guðnason
skrifar um íslenskt
mál
Sá sem þetta skrifar verður að játa að
honum er alveg fyrir-
munað að skilja hvers-
vegna Toyotaumboðið
telur sér sæma að sletta
ensku framan í þjóðina í
hverri auglýsingunni á fætur ann-
arri.
„Nú smælum við framan í allan
heiminn“, segir í nýjum auglýs-
ingum frá Toyota. Slettan að
„smæla“ á ekkert erindi inn í
íslenskan málheim. Það
er þessu ágæta fyrirtæki
til minnkunar að gefa
íslenskri tungu og þeim
sem unna móðurmálinu
langt nef með þessum
hætti.
Til þessa höfum við
komist prýðilega af með
hið fallega orð bros.
Með þessum auglýs-
ingum er Toyota ekki að
brosa til okkar. Þvert á
móti.
Fyrirtæki sem eru vönd að virð-
ingu sinni eiga að sjá sóma sinn í
að vanda málfar í auglýsingum.
Höfundur er
sendiherra í Færeyjum.
Slett á okkur
EIÐUR GUÐNASON,
SENDIHERRA
Háum stýrivöxtum er ætlað að
sporna við þenslu og umfram-
eftirspurn í hagkerfinu. Hvort
tveggja er á augljósu undan-
haldi og því ættu að hafa
skapast aðstæður til að lækka
vexti.
MAGNÚS MAGN-
ÚSSON
GE kæliskáparnir eru öflugir, endingargóðir og glæsilega innréttaðir
Amerískir GE kæliskápar
Verð frá kr.: 229.600*
AFSLÁTTUR
30%