Fréttablaðið - 22.08.2008, Side 28

28 22. ágúst 2008 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Ingibjörg Helga Baldursdóttir skrifar
um einelti
Er nokkuð fallegra
en litla barnið þitt
á leið í skólann
í fyrsta sinn
með allt of stóra skólatösku
og pínu kvíða í augnaráðinu.
,,
Og svo leit barnið upp
og brosti
úr augum þess
mátti greina virðingu
og stolt
,,
Er eitthvað sem fyllir
hjarta manns
meiri gleði,
en hamingja
þess sem við elskum
mest af öllu í lífinu
barnanna okkar.
Inga Bald
Að gefnu tilefni sem foreldri barns sem sætti miskunnarlausu einelti í grunn-
skóla, þar sem níðst var kerfisbundið á til-
finningum þess, sál og líkama þá er það mér
mjög mikilvægt að deila með ykkur hug-
leiðingum mínum um einelti.
Við foreldrarnir berum ábyrgð á börnum
okkar og kennum þeim muninn á réttu og
röngu. Við kennum þeim hvernig koma á
fram við náungann, sýna hvert öðru virð-
ingu, ást og skilning. Við kennum þeim kurt-
eisi, mannasiði, borðsiði og fara eftir regl-
um samfélagsins.
Börnum þarf að líða vel í skólanum til
þess hreinlega að geta lært, til þess að ná
árangri í því sem þau eru að ástunda. Börn-
in þurfa að hafa trú á því að þau geti náð
árangri og hafa sjálfstraustið í lagi.
Það er samt, því miður, ekki sjálfgefið að
barninu líði vel í skólanum. Barnið getur
lent í því að vera hundsað. Skólinn getur
orðið líkastur martröð fyrir það.
Barnið getur kviðið fyrir að fara í
skólann eða einhverja ákveðna
tíma, eignast ekki vini í skólanum,
finnst það ekki geta gert neitt rétt
eða almennilega og finnst það
ómögulegt. Þá þarf barnið hjálp.
Ef þig grunar að barnið þitt sé
lagt í einelti í skólanum, settu þig
strax í samband við umsjónarkenn-
ara barnsins og skólastjórnendur.
Fáðu svör þannig að hægt sé að
styrkja barnið eins og hægt er í
vanmáttarkennd þess og vanlíðan.
Í öllum skólum á að vera til eineltisáætlun
og hana á að nota, það er ekki nóg að veifa
henni bara framan í foreldra og lýsa því
yfir að hér sé einelti ekki liðið. Það þarf að
herða baráttuna við eineltið mikið. Það er
ekki nóg að tala um það heldur þarf að ná til
gerendanna og ekki síst foreldra þeirra til
að stöðva þá. Að sama skapi er mikilvægt að
foreldrar gerenda taki á vandanum og við-
urkenni hann. Ekki hugsa: Mitt barn gerir
ekki svona! Oft gera foreldrar sér enga
grein fyrir því að börn þeirra taka þátt í ein-
elti en það er á þeirra valdi að stöðva það.
Ekki skella skollaeyrum við vandanum – til
þess er alltof mikið í húfi.
Í nágrannalandi okkar hefur það t.d.verið
tekið til bragðs að láta barnaverndaryfir-
völd fást við meintan geranda með góðum
árangri. Þá er öll fjölskylda gerandans sett
undir smásjá barnaverndaryfirvalda og
félagsleg hegðun og atferlið skoðað ofaní
kjölinn.
Við foreldrar viljum börnum okkar allt
það besta og leiðbeinum þeim eftir okkar
bestu vitund og getu. Geta okkar er misjöfn
og oft vitum við ekki betur. Barn sem legg-
ur annað eða önnur börn í einelti, veit ekki
betur, það er ekki betur upplýst. Gerandinn
kemur oft frá heimili þar sem hann er sjálf-
ur beittur andlegu og / eða líkamlegu ofbeldi
og fær útrás fyrir skömm sína og reiði með
því að niðurlægja aðra og meiða. Gerandinn
þarf leiðsögn og hjálp og sama má segja um
foreldra hans sem vita ekki betur, afneita
ástandinu og neita að horfast í
augu við raunveruleikann.
Við foreldrar þolendanna getum
lagt lóð á vogaskálar jafnréttisins
með því að finna hvert annað inni í
skólunum og standa saman sem
hópur. Kallið hópinn saman og
vinnið saman sem ein heild. Oftar
en ekki er það svo að meintur ger-
andi leggur fleiri en einn og fleiri
en tvo í einelti. Fáið styrk frá
hvert öðru, þá eruð þið ekki lengur
ein.
Með því að vinna saman sem
hópur við að ná til gerendanna og til for-
eldra þeirra, þrengir að gerendum, fylgj-
endunum fækkar, þeir skammast sín flest-
ir og fara, ásamt þöglu áhorfendunum sem
þora ekki að segja frá. Gerandinn einangr-
ast í atferli sínu, færri vilja taka þátt í
þessum ljóta leik og fleiri vilja vera á vakt-
inni.
Ég veit hversu mikill léttir það er að losna
undan einelti og út úr eineltisumhverfinu.
Því miður. Að barn losni undan einelti, að
barn losni undan gerendanum er dásamleg
tilhugsun sem allir starfsmenn skólanna
myndu fagna.
Ég veit til þess að kennarar hafa verið
áminntir fyrir hörku, gagnvart vinnu sinni
með meinta gerendur. Gerendur sem hafa
valtað yfir allt og alla og eru búnir að reyna
á þolrif allra starfsmanna skólanna.
Sjálf spyr ég af hverju gerandinn er ekki
rekinn úr skólanum eða sendur í annan
skóla eins og gert er með þolendurna.
Kannski af því að það myndi enginn skóla-
stjórnandi vilja taka við gerandanum með
hans ferilskrá? Nei, ég bara spyr. Af hverju
að verðlauna gerendurna endalaust með því
að flytja þolendur á milli skóla, bæja eða
landshluta. Einn enn farinn, hvað eru marg-
ir eftir?
Það er engin skömm að því að eiga barn
sem er lagt í einelti. Hins vegar er það sár-
ara en orð fá lýst. Börn sem eru lögð í ein-
elti hafa ekkert til þess unnið og allir geta
orðið fórnarlömb þess.
Ef þú lesandi góður ert í þeirri stöðu sem
ég er að lýsa á einn eða annan hátt þá mátt
þú ekki gefast upp. Það er bannað. Ef við
stöndum ekki með börnunum okkar og berj-
umst gerir enginn það fyrir okkur, því það
gerist ekkert sjálfkrafa.
Höfum í huga að afneitun hjálpar engum.
Afneitun gerir ekkert fyrir lítið, hrætt
einmana barn með kramið hjarta sem skilur
ekki hvað það er að gera rangt.
Ráðleggingar
1. Skrifaðu dagbók og færðu inn allt sem
kemur uppá jafnt inni í skólanum sem utan
hans. Skrifaðu fullt nafn viðmælanda þíns.
2. Skráðu allar þínar símhringingar í skól-
ann, viðtöl þín við umsjónarkennarann eða
skólastjórnendur.
3. Skráðu hjá þér allar ferðir til sérfræð-
inga. Fáðu uppáskrifað mat þeirra og/eða
álit.
4. Ef þér er boðið í viðtal við sérfræðing á
vegum skólans eða skólaskrifstofunnar
fáðu þá undirritað af viðkomandi sérfræð-
ingi hvað hann ráðlagði.
5. Fylltu alltaf alla pappíra þar sem þú ert
að sækja þjónustu eða hjálp, samviskusam-
lega og nákvæmlega út lið fyrir lið.
6. Taktu engu sem sjálfgefnu eða sjálf-
sögðu þegar þú þarft á hjálp eða stuðningi
að halda, þá verður þú ekki fyrir eins mikl-
um vonbrigðum og sársauka.

Einelti hefur skelfilegar afleiðingar fyrir
börn og oft vinna þau sig aldrei almennilega
frá því – jafna sig jafnvel aldrei. Í tilfelli
sonar míns urðu afleiðingarnar þær að hann
hafði á endanum ekki lengur bolmagn til að
takast á við lífið – svo brotinn var hann eftir
áralangar misþyrmingar.
Þetta bréf er skrifað í þeirri von að bæði
foreldrar og skólayfirvöld opni augu sín og
takist á við þá miklu vá sem eineltið er. Það
er í okkar valdi að stöðva eineltið.
Því mundu … næsta fórnarlamb gæti
orðið barnið þitt!
Höfundur er grunnskólakennari.
Ekkert barn á að þurfa að lifa í ótta vegna eineltis
INGIBJÖRG HELGA
BALDURSDÓTTIR
Til varnar umhverfisráðherra,
Íslandi og íbúum þess
UMRÆÐAN
Björgvin Hilmarsson skrifar
um umhverfismál.
Á dögunum var á Húsavík hald-inn fundur þar sem Þórunn
Sveinbjarnardóttir umhverfis ráð-
herra gerði grein fyrir úrskurði
sínum um að framkvæmdir tengd-
ar álveri á Bakka þyrftu í sameig-
inlegt umhverfismat. Allmargir
hafa hallmælt Þórunni og sjá nú
svart yfir því að hugsanlega verði
einhver seinkun á því að enn ein
mengandi álbræðslan verði að
veruleika og æfir yfir því að nátt-
úran fái að njóta vafans.
Heyrst hafa þau rök að þessi
ákvörðun kveði á um aðgerð sem
eigi sér ekki hliðstæðu á Íslandi,
eins og það sé nánast guðlast að
slíta sig úr viðjum vanans. Það er
erfitt að sjá hvernig tímamóta-
ákvörðun sem þessi geti verið
annað en af hinu góða og ætti að
lofa Þórunni fyrir þor hennar
frekar en hitt. Ég vil kalla þetta
framför í umhverfismálum á
Íslandi, eitthvað sem við þurfum
sárlega á að halda enda erum við,
þvert á það sem margir halda,
langt á eftir mörgum okkar
nágrannaþjóðum þegar kemur að
virðingu fyrir náttúrunni, endur-
vinnslu, sjálfbærri þróun og öðru
slíku. Hverjum sem ferðast út
fyrir hina íslensku landssteina
verður þetta ljóst á skömmum
tíma.
Eins og Þórunn bendir á er það
beinlínis í starfslýsingu
um hverfisráð herra að framfylgja
lögum um náttúruvernd og aug-
ljóslega er það hlutverk
um hverfisráðherra að bera hag
náttúrunnar fyrir brjósti. Þórunn
segist með úrskurði sínum vera
að framfylgja lögum en einhverj-
ir hafa þó bent á að úrskurðurinn
geti hugsanlega verið ólögmætur.
Ekki er ég nógu fróður um þau lög
sem gilda í þessu sambandi og get
því ekki dæmt
um lögmætið.
En ég tel hik-
laust að ef
úrskurður
hennar í þessu
tilfelli reynist
brjóta í bága
við lög sé rétt
að breyta
þeim sömu
lögum hið
snarasta. Auð-
vitað á að
meta stórar
framkvæmdir heildstætt og
þannig gera það mögulegt að meta
heildaráhrif þeirra. Hvað sem úr
verður þá mun þessi úrskuður
koma af stað umræðu um lög sem
að þessu snúa og hvernig þau beri
að túlka og er það hið besta mál.
Komið hefur fram að búið er að
eyða um fimm milljörðum nú
þegar vegna álvers á Bakka.
Hvernig dettur mönnum í hug að
henda svona gríðarlegum fjár-
munum í framkvæmd sem ekki er
víst að verði nokkurn tímann af?
Það er ekki einu sinni ljóst hvort
næg orka finnst á svæðinu til að
knýja álverið. Eitt er að leggja fé
í að rannsaka svæði sem þarf
hugsanlega að raska, gera for-
athuganir og kanna hitt og þetta
sem er jú nauðsynlegt til að meta
umhverfisáhrif af einhverju viti.
En fimm milljarðar eru eitthvað
meira en það, ekkert klink til að
leika sér með. Undir venjulegum
kringumstæðum ætti þetta að
koma manni verulega á óvart en
gerir það því miður ekki í þessu
tilfelli. Undanfarið hafa fram-
kvæmdir verið keyrðar svo mikið
áfram og í þær dælt svo miklum
fjármunum að það virðist nánast
ómögulegt að stoppa þær af vegna
skriðþungans, hvað sem tautar og
raular.
Nú veit ég að á Húsavík eru
ekki allir sáttir við hugmyndir um
álver á Bakka. En lítið sem ekkert
heyrist í því fólki. Getur verið að
á Húsavík ríki sami andinn og á
Reyðarfirði og nágrenni í aðdrag-
anda og meðan á framkvæmdum
við álverið þar stóð, að menn séu
nánast útskúfaðir fyrir það eitt að
andmæla ríkjandi skoðunum eða
voga sér að efast um eitthvað sem
hinir mál(m)glöðu verksmiðju-
vinir predika um?
Eins sorglegt og það nú er, virð-
ist umhverfismat einungis vera
formsatriði, því jafnvel þótt það
reynist neikvætt virðist það ekki
skipta miklu máli eins og dæmin
sanna svo glöggt hér á landi. Eins
hafa friðlýsingar landsvæða lítið
að segja, virðast nánast orðin tóm.
Nú lítur út fyrir að Bitruvirkjun
sé komin aftur á kortið þrátt fyrir
neikvæðan úrskurð Skipulags-
stofnunar sem sýnir að lítil virð-
ing er borin fyrir úrskurði hennar
svo ekki sé talað um metfjölda
athugasemda frá almenningi í
þessu tilviki. Ekki er hægt að
sleppa því að nefna fyrirhugaða
framleiðsluaukningu í álverinu í
Straumsvík, þrátt fyrir að stækk-
un hafi verið slegin út af borðinu í
atkvæðagreiðslu íbúa Hafnar-
fjarðar.
Nú eru blikur á lofti í orku-
málum heimsins. Þegar hátækni-
fyrirtæki sem stunda lítt meng-
andi iðnað, til dæmis netþjónabú,
sem ef marka má ráðamenn bíða í
röðum eftir að fá áheyrn okkar og
ekki síst þegar útlit er fyrir að
orkuverð almennt fari ört hækk-
andi, er aldrei meiri ástæða en nú
til að hinkra við og hugsa málin
vandlega. Að ana út í hlutina með
þvílíku offorsi eins og við Íslend-
ingar höfum gert á síðustu árum
er nánast glæpsamlegt gagnvart
komandi kynslóðum sem og okkur
sjálfum. Það er því rík ástæða til
að fagna tímamótaúrskurði
umhverfisráðherra og líta á hann
sem stórt skref fram á við.
Höfundur er líffræðingur.
Bankarnir stunda
fjársvik*
UMRÆÐAN
Jón Daníelsson skrif-
ar um banka.
Á þessari miklu upp-lýsingaöld, þegar
hægt er að fá hvers
kyns upplýsingar beint
í símann og fylgjast
jafnharðan með allra
nýjustu fréttum á net-
inu, er að sjálfsögðu
ekkert einfaldara en að
fylgjast líka með gengi gjald-
miðla og reyna að sæta að lagi
að kaupa ferðagjaldeyrinn sinn
þann daginn sem krónuræfill-
inn okkar sveiflast upp um
fáeina aura.
Skyldi maður ætla.
Bankarnir birta samvisku-
samlega gengi helstu gjald-
miðla á forsíðunni og uppfæra
það jafn samviskusamlega á
nokkurra mínútna fresti. Þarna
má sem sagt auðveldlega sjá til
dæmis hve margar krónur þarf
að borga fyrir svo sem 805
bresk pund ef maður ætlar að
skella sér til Bretlands.
Skyldi maður ætla.
En málið er bara ekki svona
einfalt. Ég varð óneitanlega
nokkuð hissa þegar kona mín
og sonur komu úr gjaldeyris-
kaupaferð í hádeginu þann 11.
ágúst. Konan keypti 620 pund í
Landsbankanum, sonurinn 185
pund í SPRON. Bæði þurftu að
borga talsvert fleiri krónur en
reiknivélarnar á forsíðum
þessara banka á netinu gefa
upp.
Á heimasíðu Landsbankans
mátti sjá að sölugengi punds-
ins væri kr. 157,45 en SPRON
var til í láta hvert pund á kr.
156,64. (Skylt er taka fram að
tölurnar gátu rokkað til um
nokkra aura í takt við vísana á
klukkunni). En þegar pundin
voru keypt heimtaði Lands-
bankinn kr. 160,75
fyrir stykkið. SPRON
lét sér nægja kr.
159,10.
Þannig beinlínis
stálu* þessir bankar
samtals rétt ríflega
2.500 krónum í tveim-
ur litlum gjaldeyris-
færslum. Þeir aug-
lýsa lægra verð en
þeir taka á kassanum.
Safnast þegar saman
kemur, gæti ég trúað.
Hjá Neytendasamtökunum
fékkst upplýst að þjófnaður-
inn* teldist líklega lögmætur.
Með því að smella á þar til
gerða hnappa á heimasíðunum,
má nefnilega finna svokallað
„seðlagengi“ sem líklega yrði
kallað „kassaverð” í matvöru-
búðum, ef þær tækju upp svip-
aða viðskiptahætti. Og þar er
munurinn á kaup- og sölugengi
ekki í kringum 0,5% eins og
auglýst er á forsíðunni, heldur
nálægt 4%. Þetta er um áttfald-
ur munur. Og skyldi verða
afgangur af gjaldeyrinum
þegar heim er komið, geta
bankarnir svo stolið* aftur af
þessum sömu peningum.
Til að halda mér innan
ramma meiðyrðalaga, þótti
mér tryggara að stjörnumerkja
nokkur orð í þessum greinar-
stúf. Ég bið Fréttablaðið að
halda þessum merkingum og
birta neðanmáls eftirfarandi
skýringu: „*Stjörnumerkt orð
eru hér ekki notuð í skilningi
laga.“
Til að gæta samræmis við
starfshætti bankanna fer ég
líka fram á að neðanmálsskýr-
ingin verði prentuð með mjög
smáu letri - og jafnvel á ein-
hverri allt annarri síðu.
Höfundur hefur aldrei
unnið í banka.
JÓN DANÍELSSONBJÖRGVIN
HILMARSSON